01/05/2025
01/05/2025
Trong dòng chảy thi ca Việt Nam trung đại, Bà Huyện Thanh Quan là một giọng thơ độc đáo, mang đậm dấu ấn cá nhân với nỗi buồn man mác, hoài cổ trước sự đổi thay của thời thế và cảnh vật. Bài thơ "Qua Đèo Ngang" là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của bà, không chỉ vẽ nên một bức tranh thiên nhiên hoang sơ, vắng lặng mà còn thể hiện sâu sắc tâm trạng cô đơn, hoài niệm về một thời vàng son đã qua của tác giả. Chỉ với thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật quen thuộc, Bà Huyện Thanh Quan đã tài tình khắc họa một không gian Đèo Ngang vừa hùng vĩ vừa tịch mịch, đồng thời gửi gắm những suy tư về thân phận và sự biến đổi của lịch sử.
Khi đặt chân đến Đèo Ngang, trước mắt người đọc hiện ra một khung cảnh thiên nhiên rộng lớn nhưng vắng vẻ: "Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà/ Cỏ cây chen đá, lá chen hoa". Thời điểm "bóng xế tà" gợi lên sự tàn lụi, u buồn, báo hiệu một ngày sắp kết thúc, cũng như ngầm chỉ sự suy tàn của một thời kỳ. Hình ảnh "cỏ cây chen đá, lá chen hoa" miêu tả sự hoang sơ, um tùm của cảnh vật, nhưng đồng thời cũng gợi lên một sức sống tiềm tàng, mãnh liệt của thiên nhiên. Tuy nhiên, sự "chen" chúc ấy lại không mang đến cảm giác tươi vui mà dường như gợi một sự rối bời, thiếu trật tự, phản ánh phần nào tâm trạng rối bời của nhà thơ.
Tiếp theo, Bà Huyện Thanh Quan tập trung khắc họa âm thanh của cuộc sống nơi Đèo Ngang, nhưng đó lại là những âm thanh rời rạc, nhỏ bé, càng làm tăng thêm cảm giác vắng lặng: "Lom khom dưới núi tiều vài chú/ Lác đác bên sông chợ mấy nhà". Hình ảnh "tiều vài chú" và "chợ mấy nhà" gợi lên sự thưa thớt, heo hút, không có sự nhộn nhịp, sầm uất của cuộc sống con người. Từ "lom khom" và "lác đác" càng nhấn mạnh sự nhỏ bé, đơn lẻ của con người giữa không gian bao la của Đèo Ngang. Những âm thanh này không xua tan được sự tĩnh mịch mà ngược lại, càng làm nổi bật sự vắng vẻ, cô tịch của cảnh vật.
Trong hai câu thơ tiếp theo, nỗi buồn và sự hoài niệm của tác giả bắt đầu thể hiện rõ nét hơn: "Nhớ nước đau lòng con quốc quốc/ Thương nhà mỏi miệng cái gia gia". Hai loài chim "quốc quốc" và "gia gia" với tiếng kêu da diết, khắc khoải đã trở thành những hình ảnh tượng trưng cho nỗi nhớ nước, thương nhà của nhà thơ. Tiếng chim như vọng lại từ sâu thẳm tâm hồn, gợi lên sự đau đáu, day dứt về một thời đã qua, về những kỷ niệm không thể nào quên. Việc sử dụng biện pháp nhân hóa đã khiến tiếng chim trở nên có hồn, có cảm xúc, cộng hưởng với tâm trạng của người lữ khách.
Cuối cùng, sự cô đơn và cảm giác bất lực của tác giả được thể hiện một cách sâu sắc trong hai câu kết: "Dừng chân đứng lại trời non nước/ Một mảnh tình riêng ta với ta". Hành động "dừng chân đứng lại" cho thấy sự bâng khuâng, ngơ ngác của nhà thơ trước cảnh vật. Cụm từ "trời non nước" gợi lên một không gian bao la, hùng vĩ nhưng cũng đầy xa lạ. Trong khung cảnh ấy, nỗi cô đơn càng trở nên thấm thía khi chỉ còn lại "một mảnh tình riêng ta với ta". Câu thơ khép lại với một nỗi buồn cô đơn, lẻ loi, không có sự sẻ chia, đồng cảm, thể hiện sự hoài niệm sâu sắc về quá khứ và cảm giác lạc lõng trong hiện tại.
Về nghệ thuật, bài thơ "Qua Đèo Ngang" đã thể hiện sự tài tình của Bà Huyện Thanh Quan trong việc sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Bố cục chặt chẽ, niêm luật hài hòa, đối xứng chỉnh. Đặc biệt, việc sử dụng ngôn ngữ thơ tinh tế, giàu hình ảnh và biểu cảm đã góp phần tạo nên sức lay động mạnh mẽ cho tác phẩm. Các từ láy "lom khom", "lác đác" đã gợi tả sinh động trạng thái của cảnh vật và con người. Biện pháp nhân hóa trong việc miêu tả tiếng chim "quốc quốc", "gia gia" đã truyền tải một cách sâu sắc nỗi nhớ thương của nhà thơ. Sự kết hợp hài hòa giữa cảnh và tình, giữa miêu tả và biểu cảm đã tạo nên một bài thơ vừa đẹp vừa buồn, vừa hoài cổ vừa thấm đẫm tình người.
Tóm lại, bài thơ "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan không chỉ là một bức tranh tuyệt đẹp về cảnh sắc Đèo Ngang mà còn là một tiếng lòng sâu kín của một tâm hồn hoài cổ, cô đơn trước sự đổi thay của thời thế. Với bút pháp tài tình và ngôn ngữ thơ giàu sức gợi, Bà Huyện Thanh Quan đã để lại cho thi ca Việt Nam một tác phẩm bất hủ, mãi ngân vang trong lòng người đọc về nỗi buồn man mác và tình yêu tha thiết với quê hương, đất nước.
Nếu bạn muốn hỏi bài tập
Các câu hỏi của bạn luôn được giải đáp dưới 10 phút
CÂU HỎI LIÊN QUAN
2 giờ trước
2 giờ trước
2 giờ trước
2 giờ trước
Top thành viên trả lời