"Đêm khuya lặng lẽ như tờ, Nghinh ngang sao mọc mịt mờ sương bay. Trịnh Hâm khi ấy ra tay, Vân Tiên bị ngã xô ngay xuống vời. Trịnh Hâm giả tiếng kêu trời, Cho người thức dậy lấy lời phui pha. Trong th...

MT Trần

---

## Phân Tích Đoạn Trích Trong Tác Phẩm "Truyện Kiều" của Nguyễn Đình Chiểu

Đoạn trích kể về tai nạn trên sông của **Vân Tiên** và sự cứu giúp của **ông ngư** (ông chài) là một phần quan trọng, thể hiện rõ nét tư tưởng **nhân nghĩa** và nghệ thuật kể chuyện đặc sắc của nhà thơ **Nguyễn Đình Chiểu**. Đoạn thơ không chỉ là một bước ngoặt trong cuộc đời nhân vật mà còn là sự tôn vinh vẻ đẹp tâm hồn của những con người lao động nghèo khổ.

### I. Hoàn cảnh bi kịch và sự thử thách của nhân vật

Cảnh mở đầu đoạn trích đầy u ám, bi thảm:

> "Đêm khuya lặng lẽ như tờ mịt

> Ngao sao mà mờ mịt sương mai

> Chuyện thầm kín ấy ra tay

> Vân Tiên bị ngã xuống ngay xuống giời"

Cụm từ **"Đêm khuya lặng lẽ như tờ"** cùng với hình ảnh **"sương mai mờ mịt"** tạo nên một không gian lạnh lẽo, tối tăm, dự báo điềm gở và làm nổi bật sự cô độc, bơ vơ của Vân Tiên. Đây là **bi kịch của sự phản bội** (do Trịnh Hâm gây ra) và là **thử thách nghiệt ngã** của số phận. Việc Vân Tiên bị đẩy xuống sông trong đêm tối là đỉnh điểm của sự oan ức, đẩy chàng vào ranh giới sinh tử.

### II. Phép màu của thiên nhiên và sự xuất hiện của ân nhân

Trong lúc tưởng chừng đã tuyệt vọng, một chi tiết kỳ ảo, mang màu sắc sử thi xuất hiện: **"Giao Long rìu đỡ vào trong bãi dài"**. Hình ảnh Giao Long (một loài rồng nước) cứu giúp Vân Tiên mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Nó thể hiện **sự che chở của thần linh, của thiên nhiên** đối với người có đạo đức, nhân nghĩa. Người xưa tin rằng, người tốt sẽ được trời đất phù hộ.

Sau đó, người ân nhân thực tế xuất hiện:

> "Vừa mai Trời đã sáng ngày,

> Ông chài xem thấy vớt ngay lên bờ"

**Ông chài** xuất hiện như một ánh sáng nhân đạo giữa dòng đời khắc nghiệt. Hành động **"vớt ngay lên bờ"** và **"hơ bụng dạ, mụn hoắc mặt mày"** là những chi tiết giản dị nhưng chứa đựng tình người nồng ấm, là sự đối lập hoàn toàn với sự tàn nhẫn của Trịnh Hâm.

### III. Tấm lòng nhân nghĩa của Ông Ngư

Phần trung tâm của đoạn trích là cuộc đối thoại giữa Vân Tiên và ông lão, làm nổi bật tư tưởng **"nhân nghĩa"** mà Nguyễn Đình Chiểu hằng đề cao.

Khi Vân Tiên bày tỏ lòng biết ơn và sự day dứt vì không có gì đền đáp:

> "Không chi báo đáp mình này trơ trơ"

Thì ông chài đã đáp lại bằng những lời lẽ cao thượng, khẳng định triết lý sống cao đẹp:

> **"Nhưng dòng lòng lão chẳng mơ**

> **Dốc lòng nhân nghĩa há chờ trả ơn**

> Nước trong rửa ruột sạch trơn

> **Một câu danh lợi chi sườn lòng đây"**

Những câu thơ này là tuyên ngôn về một lối sống thanh cao, ẩn dật, không màng danh lợi. Ông chài, đại diện cho những người dân lao động nghèo khổ, lại là người giữ trọn vẹn được phẩm chất đạo đức, xem việc giúp người là lẽ tự nhiên, là niềm vui tinh thần. Hình ảnh **"Nước trong rửa ruột sạch trơn"** là một ẩn dụ tuyệt vời cho sự trong sạch, vô tư của tấm lòng ông lão.

### IV. Nghệ thuật và Giá trị đoạn trích

Nguyễn Đình Chiểu đã sử dụng nghệ thuật kể chuyện **suy tiến**, từ bi kịch đến sự cứu rỗi; kết hợp giữa yếu tố **kỳ ảo** (Giao Long) và **hiện thực** (Ông chài) để tạo nên sức hấp dẫn. Ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc, gần gũi với lời ăn tiếng nói của người Nam Bộ nhưng lại giàu sức biểu cảm.

Đoạn trích là sự ca ngợi tuyệt vời về **chủ nghĩa nhân đạo** và **lòng nhân ái** của người dân lao động. Qua hình ảnh ông chài, Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm niềm tin vào cái thiện, khẳng định rằng sức mạnh của tình người và đạo lý nhân nghĩa chính là phương thuốc cứu rỗi con người khỏi mọi tai ương, khổ nạn.