phân tích bài thơ đề đền dầm nghi đống

Phân tích bài thơ Đề đền Sầm Nghi Đống của Hồ Xuân Hương

Hồ Xuân Hương là một nữ sĩ tài danh của nền văn học Việt Nam, bà nổi tiếng với phong cách thơ độc đáo, táo bạo và đầy cá tính. Thơ của bà thường mang đậm chất trữ tình, lãng mạn nhưng cũng không kém phần sâu sắc, thâm thúy. Trong số những tác phẩm tiêu biểu của bà, bài thơ "Đề đền Sầm Nghi Đống" là một ví dụ điển hình cho phong cách thơ trào phúng của bà. Bài thơ này đã thể hiện rõ nét cái nhìn mỉa mai, khinh bỉ của nhà thơ đối với tên tướng giặc xâm lược, đồng thời bộc lộ niềm tự hào dân tộc mãnh liệt.

Bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, gồm bốn câu, mỗi câu bảy chữ. Ngôn ngữ thơ giản dị, gần gũi, dễ hiểu nhưng lại ẩn chứa nhiều tầng nghĩa sâu sắc.

Câu thơ đầu tiên, tác giả đã trực tiếp nêu lên địa danh của ngôi đền:

"Ghé mắt trông ngang thấy bảng treo"

Từ "ghé mắt" thể hiện thái độ khinh rẻ, coi thường của nhà thơ khi nhìn thấy ngôi đền. Bà không đứng thẳng, ngẩng cao mà chỉ "trông ngang", tức là nhìn nghiêng, nhìn một cách hờ hững, không tôn trọng. Cách dùng từ "thấy bảng treo" cũng thể hiện sự thiếu kính trọng đối với ngôi đền. Thông thường, khi viếng thăm đền miếu, người ta sẽ nhìn vào bên trong hoặc quay mặt về phía bàn thờ để thắp hương, khấn vái. Nhưng ở đây, Hồ Xuân Hương chỉ "trông ngang" và chỉ nhìn thấy tấm biển treo trên cổng. Điều này cho thấy sự thiếu tôn trọng, thậm chí là coi thường của nhà thơ đối với ngôi đền.

Câu thơ thứ hai tiếp tục phát triển ý nghĩa của câu thơ đầu:

"Kìa đền Thái thú đứng cheo leo"

Từ "kìa" thể hiện sự ngạc nhiên, bất ngờ của nhà thơ khi nhìn thấy ngôi đền. Từ "cheo leo" miêu tả vị trí của ngôi đền, nằm trên đỉnh núi cao, khó tiếp cận. Tuy nhiên, cách dùng từ "đứng cheo leo" lại mang ý nghĩa châm biếm, mỉa mai. Ngôi đền được xây dựng trên đỉnh núi cao, nhưng lại bị đặt ở vị trí "cheo leo", khiến nó trở nên trơ trọi, cô đơn, không uy nghiêm.

Hai câu thơ đầu đã thể hiện rõ nét thái độ khinh rẻ, coi thường của nhà thơ đối với ngôi đền. Đồng thời, qua cách miêu tả ngôi đền, Hồ Xuân Hương còn ngầm ý chê trách sự hèn hạ, nhục nhã của tên tướng giặc Sầm Nghi Đống khi phải tự tử để tránh bị quân Tây Sơn bắt giữ.

Câu thơ cuối cùng là lời thách thức, khiêu khích của nhà thơ đối với hồn ma của tên tướng giặc:

"Ví đây đổi phận làm trai được"

Từ "đây" được dùng để chỉ ngôi đền, đồng thời cũng ám chỉ chính bản thân nhà thơ. Câu thơ thể hiện khát vọng muốn đổi phận làm trai của Hồ Xuân Hương. Bà muốn được sánh vai với nam nhi, được hưởng quyền lợi và địa vị xã hội như họ. Lời thách thức này thể hiện tinh thần tự hào, kiêu hãnh của nhà thơ, đồng thời cũng là lời khẳng định về tài năng và bản lĩnh của phụ nữ.

Như vậy, bài thơ "Đề đền Sầm Nghi Đống" của Hồ Xuân Hương đã thể hiện rõ nét cái nhìn mỉa mai, khinh bỉ của nhà thơ đối với tên tướng giặc xâm lược. Đồng thời, bài thơ cũng bộc lộ niềm tự hào dân tộc mãnh liệt của nhà thơ. Qua đó, chúng ta càng thêm trân trọng tài năng và tâm hồn phóng khoáng, tự do của nữ sĩ Hồ Xuân Hương.