Bài thơ "Khi con tú hú" của Tố Hữu không có cài lí luận văn học rõ ràng trong mở bài và kết bài. Tuy nhiên, qua phân tích và đánh giá cấu tứ và hình ảnh của bài thơ, ta có thể nhận thấy sự tương ứng và tương phản giữa hai phần này. Mở bài của bài thơ được mô tả bằng hình ảnh "khi con tú hú gọi bầy", tạo ra một không gian tươi đẹp, thoáng đãng của mùa hè. Các âm thanh sống động như tiếng ve ngân, tiếng bắp rây vàng hạt, tiếng diều sáo lộn nhào từng không, cùng với hình ảnh vườn râm, sân nắng đào và trời xanh cao rộng, tạo nên một bức tranh phong cảnh sinh động của nông thôn. Đây là một cách mở đầu thu hút sự chú ý của độc giả và tạo nên sức sống cho bài thơ. Kết bài của bài thơ được mô tả bằng hình ảnh "con chim tú hú ngoài trời cứ kêu", mang đến một tâm trạng bức bối, chững lại và nhiều xúc cảm dồn nén. Tiếng tú hú "ngoài trời cứ kêu" gợi lên sự bức bối, ngột ngạt và thôi thúc khát vọng tự do trong tâm hồn người chiến sĩ. Đây là một cách kết thúc bài thơ đầy ý nghĩa, dự báo về một sự đột phá, một con đường mới để thoát khỏi cảnh tù đày và tìm về với tự do. Về cấu tứ, bài thơ "Khi con tú hú" có cấu tứ đối xứng, tức là mỗi câu thơ được chia thành hai nửa, mỗi nửa có số lượng từ và âm tiết tương đương nhau. Điều này tạo ra một sự cân đối và điềm tĩnh cho bài thơ. Hình ảnh trong bài thơ được sử dụng một cách tường minh và sắc nét, tạo nên một bức tranh sinh động về mùa hè và cảm xúc của nhà thơ. Từng hình ảnh như vườn râm, ve ngân, bắp rây vàng hạt, đầy sân nắng đào, trời xanh cao rộng, con diều sáo lộn nhào, con chim tú hú ngoài trời cứ kêu đều góp phần tạo nên sức sống và ý nghĩa cho bài thơ. Tổng quan, bài thơ "Khi con tú hú" của Tố Hữu có cấu tứ đối xứng và sử dụng hình ảnh một cách tường minh và sắc nét để tạo nên một bức tranh phong cảnh và diễn đạt cảm xúc của nhà thơ. Mở bài và kết bài của bài thơ tương ứng với nhau, tạo ra sự tương phản giữa không gian tươi đẹp và tâm trạng bức bối, gợi lên khát vọng tự do trong tâm hồn người chiến sĩ.