Nguyễn HiếuLiên Trì dục nguyệt là một hồ sen rộng nằm giữa cánh đồng lúa Liên Chiểu, xã Phổ Thuận. Phía bắc có miếu thờ Quan Thánh, phía nam có đồng ruộng và xa hơn là núi Giàng, phía tây có núi Xương Rồng. Phía đông có đồng ruộng và xóm làng với địa danh Gò Ngựa. Hồ Liên Trì có tổng diện tích là 15.268m2, trong đó diện tích mặt nước có sen mọc là 11.054m2, còn diện tích bờ bao và cỏ dại xung quanh là 4.214m2. Loài thực vật mọc chủ yếu trong hồ là cây hoa sen, mỗi năm có hai mùa hoa nở vào tháng 3 mùa xuân và vào tháng 7 mùa thu.

Hồ sen có hình dáng bề mặt hình ovan, độ sâu trung bình 1,5m, nơi sâu nhất 2m. Lớp nước bề mặt ấm hơn lớp nước dưới đáy hồ. Về địa chất địa mạo thì đây vốn là khu vực đất trũng dạng đầm lầy do các biển đổi địa chất tạo nên. Đáy hồ có một lớp bùn dày tới 0,8m, dưới lớp đất bùn này là lớp đất sét bịt kín. Chính địa tầng đất sét và đất bùn này không cho nước thoát xuống và nhờ đó hồ không bị cạn trong mùa khô, nước luôn trong và sạch. Lớp đất bùn được bồi lắng ở đáy hồ còn tạo ra tình trạng giàu dinh dưỡng thích hợp với điều kiện sinh trưởng và phát triển của các loại thủy sinh.

Hồ Liên Trì hình thành trên vùng địa hình bồn trũng chứa nước, có sen mọc xanh tốt và nhiều loại cá nước ngọt sinh sống, lại được đồng ruộng mênh mông bao quanh, nên có khả năng điều chỉnh mực nước thích hợp cho cây sen sinh trưởng và phát triển. Mặt nước hồ Liên Trì lúc nào cũng xanh trong như một tấm gương in đậm bóng trăng, bóng núi, mây trời. Tất cả những yếu tố về địa hình, hệ thực vật và cảnh quan thiên nhiên đó đã góp phần tạo nên vẻ đẹp tự nhiên và thẩm mỹ của thắng cảnh này, một vẻ đẹp đặc biệt tiêu biểu cho phong cảnh tự nhiên của làng quê Quảng Ngãi, đã được nói đến trong thơ văn, sử sách.

Sách Đại Nam nhất thống chí quyển VIII, tỉnh Quảng Ngãi mục núi sông, ghi chép: “Hồ sen: ở cách huyện Mộ Đức 39 dặm về phía Nam, có hồ rộng vài ba mẫu, thuộc địa phận xã Liên Chiểu, hình tròn như mặt trăng, sen mọc xanh tốt, trước kia dân xã hàng năm phải nộp hạt sen, gần đây sen ít dần. Nước hồ chảy ra đồng ruộng thôn Hoa Chiểu rồi chảy về phía Nam 6 dặm, đổ vào sông Trà Câu. Tập Mười cảnh Quảng Ngãi của Nguyễn Cư Trinh có một đề là “Liên trì dục nguyệt” (Hồ sen tắm trăng), tức là hồ này”.

Cảnh đẹp hồ sen Liên Trì cũng được cử nhân Nguyễn Mai thể hiện bằng câu đối tặng đình làng Lam Điền còn truyền tụng đến nay.

Liên Thủy đình tiền văn minh nhuận

Long Sơn bối hậu võ công cao

               Ao sen phía trước văn minh ắp

Núi Rồng sau lưng võ công đầy.

Nhà thơ yêu nước Nguyễn Quang Mao cũng miêu tả nét đẹp hồ sen trong những đêm trăng bằng câu thơ giàu hình ảnh trong bài thơ "Non sông đẹp bởi chí người": ... “Ao sen man mác chị Hằng bơi”.

Đến với hồ Liên Trì, ngoài việc thưởng ngoạn vẻ đẹp hữu tình của hồ sen, du khách còn được tham quan, tìm hiểu di tích lịch sử, văn hóa và thắng cảnh trong vùng. “Phía bắc hồ sen là ngôi đền Quan Thánh, có tạc 4 pho tượng cao hơn 3m diễn tả sự tích vào đêm trăng hồn Quan Công bay xuống núi đàm đạo cùng Phổ Tĩnh thiền sư và hóa duyên theo phật” . Phía tây có núi Xương Rồng, tên chữ Hán là Long Cốt sơn, cao khoảng 70m, hình mu rùa. Từ năm 1929, nơi đây còn là nơi thành lập tổ chức Dự bị Cộng sản làm nhiệm vụ của Ban vận động thành lập Đảng bộ Quảng Ngãi; tham quan nhà lưu niệm đồng chí Nguyễn Nghiêm và tìm hiểu về mảnh đất Liên Chiểu địa linh nhân kiệt đã tác thành nên bao lớp hiền nhân có nhiều cống hiến cho quê hương đất nước.

Trải qua thời gian và sự tác động bất lợi của thiên nhiên và con người nhưng đến nay thắng cảnh Liên Trì dục nguyệt vẫn còn bảo tồn tương đối nguyên vẹn các giá trị của thiên nhiên và thẩm mỹ của di tích có khả năng khai thác trong lĩnh vực du lịch sinh thái.

Hồ Liên Trì nằm ở giữa đồng ruộng, lại tách biệt khỏi khu dân cư. Đến với hồ sen Liên Trì du khách sẽ có cảm tưởng như được tách biệt khỏi sự ồn ào, náo nhiệt của cuộc sống hiện đại để hòa mình vào sự yên tĩnh, thuần khiết của thiên nhiên, để được hít thở không khí trong lành, mát rượi, thưởng ngoạn cảnh hồ, ngắm hoa sen rực rỡ khoe sắc và thưởng thức hương sen thanh khiết, mát lành.

Thắng cảnh Liên Trì dục nguyệt đã được UBND tỉnh ra Quyết định bảo vệ tại Quyết định số 1881/QĐ-UB ngày 25/10/1993 với khu vực bảo vệ là toàn bộ cảnh quan, môi trường của thắng cảnh Liên Trì dục nguyệt và được UBND tỉnh Quảng Ngãi xếp hạng di tích cấp tỉnh loại hình danh lam thắng cảnh tại Quyết định số 184/QĐ-UBND ngày 02/02/2021./.