Trong văn bản "Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu", luận điểm chính là sự thay đổi của con người và thiên nhiên trong buổi giao mùa từ hạ sang thu. Lí lẽ của văn bản được xây dựng thông qua việc miêu tả các cảm nhận sâu sắc về thiên nhiên và tâm hồn con người trong mùa thu. Tác giả sử dụng các hình ảnh, mô tả chi tiết về mùa thu như hương ổi, gió se, sương chùng chình qua ngõ để tạo nên lí lẽ cho luận điểm của mình. Bằng chứng trong văn bản là những hình ảnh, mô tả về thiên nhiên và tâm hồn con người trong mùa thu. Tác giả sử dụng các cảm giác khứu giác, thị giác, xúc giác để tạo ra những bằng chứng cho luận điểm của mình. Tóm lại, luận điểm của văn bản là sự thay đổi của con người và thiên nhiên trong buổi giao mùa từ hạ sang thu, lí lẽ được xây dựng thông qua việc miêu tả chi tiết và bằng chứng là những hình ảnh, mô tả về thiên nhiên và tâm hồn con người trong mùa thu.