Theo nhận định trên, sự khác biệt cơ bản giữa thơ cũ và thơ mới không nằm ở những yếu tố hình thức bên ngoài như thể thơ, vần điệu, ngôn ngữ,... mà nằm ở phần hồn, ở tinh thần của thơ. Tinh thần thơ mới thể hiện ở sự xuất hiện của cái tôi cá nhân trong thơ. Cái tôi cá nhân là một chủ thể trữ tình mới, mang những đặc điểm sau:

Cái tôi cá nhân là một chủ thể trữ tình độc đáo, mang những nét riêng biệt, không hòa lẫn với bất kỳ chủ thể trữ tình nào khác. Trong thơ mới, cái tôi cá nhân được thể hiện qua những cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng,... của nhà thơ. Cái tôi cá nhân trong thơ mới có thể là một cái tôi yêu đời, say mê cuộc sống, như trong thơ của Xuân Diệu, Huy Cận,... hoặc cũng có thể là một cái tôi cô đơn, bế tắc, như trong thơ của Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên,...
Cái tôi cá nhân là một chủ thể trữ tình chủ động, dám bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình một cách trực tiếp và thẳng thắn. Trong thơ cũ, cái tôi trữ tình thường được giấu kín sau những hình ảnh ước lệ, tượng trưng. Còn trong thơ mới, cái tôi trữ tình được thể hiện một cách trực tiếp, không giấu giếm. Điều này thể hiện ở việc nhà thơ thường sử dụng những ngôn từ, hình ảnh mang tính cụ thể, sinh động, gần gũi với cuộc sống.
Cái tôi cá nhân là một chủ thể trữ tình có tư tưởng, quan điểm riêng. Trong thơ cũ, nhà thơ thường chỉ phản ánh những quan điểm chung của xã hội, của dân tộc. Còn trong thơ mới, nhà thơ có thể tự do thể hiện những tư tưởng, quan điểm riêng của mình, kể cả những tư tưởng, quan điểm đối lập với xã hội.
Dựa vào các bài thơ Vội vàng, Đây thôn Vĩ dạ và Tràng giang, chúng ta có thể thấy rõ sự xuất hiện của cái tôi cá nhân trong thơ mới.

Trong bài thơ Vội vàng, nhà thơ Xuân Diệu đã thể hiện cái tôi cá nhân của mình qua những cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng yêu đời, say mê cuộc sống. Nhà thơ cảm thấy tiếc nuối trước thời gian trôi qua nhanh chóng, muốn tận hưởng hết những vẻ đẹp của cuộc đời. Cái tôi cá nhân của Xuân Diệu cũng thể hiện ở tư tưởng sống gấp gáp, sống hết mình cho hiện tại.
Trong bài thơ Đây thôn Vĩ dạ, nhà thơ Hàn Mặc Tử đã thể hiện cái tôi cá nhân của mình qua những cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng cô đơn, khao khát yêu thương. Nhà thơ nhớ về thôn Vĩ với những kỉ niệm đẹp đẽ, nhưng lại cảm thấy cô đơn, lạc lõng giữa cuộc đời. Cái tôi cá nhân của Hàn Mặc Tử cũng thể hiện ở tư tưởng yêu đời, khao khát được sống trọn vẹn với tình yêu.
Trong bài thơ Tràng giang, nhà thơ Huy Cận đã thể hiện cái tôi cá nhân của mình qua những cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng buồn bã, cô đơn trước vũ trụ bao la. Nhà thơ cảm thấy mình nhỏ bé, cô đơn giữa vũ trụ rộng lớn. Cái tôi cá nhân của Huy Cận cũng thể hiện ở tư tưởng về thân phận con người nhỏ bé, bé nhỏ giữa vũ trụ bao la.