Người Việt cổ không chỉ biết làm lụng quanh gốc khoai bờ lúa, nay cấy mai gặt mà còn biết làm thơ, thi hứng mỗi lúc mỗi nơi để làm nên những câu ca dao chan chứa tình người Việt. Có thể nói cho đến bây giờ những câu ca dao, bài ca dao của ông cha vẫn còn nguyên giá trị, hễ là người Việt Nam thì phải thuộc lòng vài ba bài ca dao. Trong kho tàng ca dao Việt Nam Nhớ quê nhà là một bài ca dao hay.

Nhân vật trữ tình ở đây xưng “anh” và hành động đi rồi nhớ quê nhà. Người con trai ở đây đi xa không ở nhà. Trước hoàn cảnh ấy, anh nhớ đến quê nhà của mình, anh nhớ những điệu mộc mạc giản dị mà quen thuộc và thân thương. Đó là canh rau muống thanh đạm buổi trưa hè và vài ba miếng cà dầm tương được làm bởi bàn tay khéo léo của người phụ nữ thôn quê. Đó là bàn tay một người vợ đảm đang:

Anh đi anh nhớ quê nhà

Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương

Không chỉ nhớ bữa cơm giản dị đạm bạc nhưng thắm tình vợ chồng ấy người con trai còn nhớ đến hình dáng của người vợ đảm đang của mình. Người con gái ấy không chỉ đảm đang việc nhà mà lo việc đồng áng cũng vô cùng chăm chỉ và cần mẫn:

Nhớ ai dãi nắng dầm sương

Nhớ ai tát nước bên đường hôm nào

Điệp từ “nhớ ai” thể hiện nỗi nhớ vợ của người con trai, trong nỗi nhớ ấy ta còn thấy được cả một sự thương yêu lớn. Dù đi xa nhưng người con trai như hình dung được biết bao nhiêu vất vả trút xuống người vợ của mình.

Nhà thơ Chế Lan Viên thật triết lí khi đúc kết ra một quy luật của đời sống tâm hồn con người: “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở/ Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn”. Ở đây cũng vậy, người con trai dù đi xa nhưng vẫn nhớ về mảnh đất quê hương với những điều bình dị đã nuôi lớn anh và sau đó là nỗi nhớ người thương của mình.