Nước mắt là một biểu hiện cụ thể của cao trào cảm xúc trong con người trước những vui buồn, khổ đau, hạnh phúc. Nước mắt có giá trị to lớn đối với tâm hồn con người: Thanh lọc tâm hồn con người giúp giải tỏa những áp lực, căng thẳng, những đau khổ, mất mát khi con người không thể chịu đựng; hoặc là những giọt nước mắt của sự ăn năn, hối cải vì những lỗi lầm.

Bộc lộ niềm vui, niềm hạnh phúc, sự hân hoan của tâm hồn con người trước những thành công có giá trị đối với bản thân. Giọt nước mắt chia sẻ tình cảm cùng nhân thế. Vượt qua những giọt nước mắt của khổ đau, mất mát. Con người trở nên mạnh mẽ và trưởng thành, biết trân quý những cống hiến, hy sinh và những vẻ đẹp của cuộc đời.

Người ta bảo cười là vui, cười là hạnh phúc, cười tươi làm cuộc sống vui vẻ hơn, có ý nghĩa hơn. Nhưng đôi khi, những giọt nước mắt cũng là một minh chứng cho những hạnh phúc tột độ, những cảm xúc sung sướng không diễn tả thành lời.

Một người mẹ không cầm được những giọt lệ khi lần đầu tiên bế trên tay đứa con mới chào đời, nhìn con bé nhỏ trong tay, đôi môi, ánh mắt, cái mũi xinh xắn khiến lòng mẹ như vỡ òa. Mẹ cám ơn con, cám ơn đời đã đưa con đến bên mẹ, thiên sứ của cuộc đời mẹ. Cha - người trụ cột trong gia đình, không bao giờ cho phép bản thân yếu đuối để bảo vệ vợ và con, rồi cũng không thể không rơi lệ khi bé con chập chững bập bẹ hai tiếng: "Bố ơi!".

Ôi! Nghe sao mà ngọt dịu, mà thân thương quá! Rồi khi con lớn khôn, con cũng sẽ buông những giọt nước mắt hạnh phúc, khi con đạt được một thành tích mà mình đã trải qua bao gian nan rèn luyện, những tối muộn ôn bài. Con ôm choàng lấy mẹ, lấy bố, nức nở vì con đã thành công!

Nước mắt đâu phải là sự yếu mềm. Có những giọt nước mắt thể hiện ý chí, nghị lực, lòng quyết tâm trước mọi khó khăn, thử thách. Nước mắt cũng như mưa, sau cơn mưa trời sẽ sáng, sau nước mắt là kiên cường.

Giọt nước mắt của sự ân hận, ăn năn, có tác dụng thức tỉnh, giúp ta dũng cảm đối diện với những sai lầm của chính mình để ngày càng hoàn thiện hơn. Giọt nước mắt của Chí Phèo là tiếng khóc của sự thức tỉnh, khao khát hoàn lương là dấu hiệu nhân tính trở về trong con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Chí Phèo được đánh thức tri giác, cảm giác, cảm xúc. Tiếng khóc của Chí Phèo thay cho những lời ăn năn, hối hận.

Còn trong truyện ngắn "Đời thừa", nước mắt của Hộ là giọt nước mắt của sự bế tắc. Nó không giúp anh tháo gỡ được tình trạng bi kịch còn khiến anh lấn sâu vào bi kịch thứ hai: vi phạm le sống tình thương. Đó còn nước mắt của sự hối hận. Trong lúc say, Hộ đã đánh vợ, đuổi vợ ra khỏi nhà. Tỉnh rượu, Hộ đã khóc Nước mắt hắn bật ra như nước một quả chanh mà người ta bóp mạnh. Và hắn khóc… Ôi chao! Hắn khóc! Hắn khóc nức nở, khóc như thể không ra tiếng khóc.

Nụ cười có thể điều khiển được nhưng nước mắt phải xuất phát từ những rung cảm thực sự. Nước mắt cũng cần đi liền với lý trí sáng suốt để tránh tình thương bị lợi dụng. Không chỉ biết khóc mà chúng ta cũng cần phải can đảm “hành động” để vượt qua những mất mát, khổ đau và những thử thách trong cuộc sống.