Tổng thống Obama từng nói: “Chúng ta có thể không ngăn nổi cái ác trên thế gian, nhưng cách đối xử với nhau hoàn toàn phụ thuộc vào chúng ta.” Có lẽ từ xưa, nhiều người nghĩ rằng sinh ra ở vũng bùn, cả đời con người phải phụ thuộc và chìm trong vũng bùn ấy. Nhưng thực tế lại chẳng phải vậy! Con người sinh ra là một tờ giấy trắng, bị vẽ lên vài ba vết mực, nhưng những hộp màu sau này cũng sẽ đổ toàn bộ phần mực đen ấy. Vậy nên, chẳng ai cam đoan được rằng tác động của hoàn cảnh sống sẽ ảnh hưởng tới nhân cách con người cả!

Nếu nói hoàn cảnh sống không ảnh hưởng chút nào tới con người thì cũng không phải. Hoàn cảnh sống tự nhiên có tác động đến sự phát triển thể chất và tinh thần của một đứa trẻ từ lúc nhỏ. Ví dụ, một đứa trẻ sinh ra trong một gia đình giàu có sẽ có điều kiện chăm sóc sức khỏe tốt hơn, được học hành đầy đủ hơn, từ đó có cơ hội phát triển nhân cách toàn diện hơn một đứa trẻ sinh ra trong một gia đình nghèo khó. Đó là thực tế của xã hội mà chúng ta chẳng thể phủ nhận được. Đứa trẻ nhà giàu sẽ được học hành ở những nơi tốt nhất, được quen những con người được giáo dục tốt từ nhỏ. Đứa trẻ nhà nghèo có khi chẳng được đến trường, mà đến trường cũng sẽ gặp những người “tương tự” mình, chẳng có gì cả. Nhưng ai nói đứa trẻ nhà giàu kia sẽ ngoan ngoãn? Chẳng ai nói trước được, chỉ là đứa trẻ nhà giàu đó sẽ có “cơ hội” được lớn lên và tiếp nhận những tư tưởng chính xác. Đúng vậy, chỉ là “có hội” mà thôi!

Chúng ta không thể phủ nhận được kinh nghiệm của cha ông qua câu tục ngữ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”. Gia đình là môi trường đầu tiên và quan trọng nhất hình thành nhân cách con người. Cha mẹ là những người thầy đầu tiên của con cái, từ họ, con cái sẽ học được những phẩm chất tốt đẹp như yêu thương, nhân ái, vị tha,... Trường học là nơi con người tiếp thu tri thức và rèn luyện nhân cách. Bạn bè là những người đồng hành cùng con người trong cuộc sống, từ họ, con người sẽ học được những điều hay, lẽ phải. Trong quá trình phát triển đó, nếu được sống trong hoàn cảnh tốt thì con người phần lớn sẽ trở thành những người có ích cho xã hội. Đúng vậy, chúng ta lại quay về với cụm từ không chắc chắn là “phần lớn”.

Bông sen trắng cả đời chìm trong bùn, hoa sen vẫn nở rộ ngát hương, đến lá sen cũng thơ mùi tinh khiết. Họa hoằn thay, có gốc rễ sen dưới đất khi được lấy lên mới phải rửa sạch sẽ rồi đưa lên bàn ăn. Một con người từ nhỏ sống trong hoàn cảnh không tốt, nhưng có ý thức vươn lên vẫn sẽ thơm và đẹp như bông sen dưới bùn, “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”. Stephen Covey cũng từng nói: “Tôi không phải là sản phẩm của hoàn cảnh. Tôi là sản phẩm của những quyết định của mình”. Cuộc đời chúng ta là do chính mình định đoạt, chẳng phải vì một hai lời nói của ai mà thay đổi cả.

Vậy nên chúng ta - những học sinh mai sau là chủ nhân tương lai của xã hội lại chẳng có lý do gì để đổ lỗi cho số phận hay hoàn cảnh cả! Chúng ta đang được học tập, được bảo vệ bởi pháp luật và nền giáo dục đang ngày càng hiện đại của đất nước. Một đứa bé hoàn cảnh khó khăn mới là người đạt điểm cao nhất trong kỳ thi đại học. Một bạn học sinh gia đình chẳng có gì lại là người quyên góp nhiều nhất cho đồng bào miền lũ. Cả bạn và tôi đều sẽ trở thành một người tốt như vậy, chẳng vĩ đại nhưng sẽ là phiên bản tốt nhất, không gì có thể ngăn cản được.

Mỗi người hãy tự ý thức được vai trò của mình trong việc hình thành và phát triển nhân cách. Bạn hãy tích cực rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, phẩm chất để trở thành người có nhân cách tốt đẹp, góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh. Đó mới chính là điều chúng ta cần làm ngay bây giờ, bởi hoàn cảnh sống không thể quyết định được nhân cách con người!