Bài thơ “Nửa đêm tỉnh giấc” của Trần Đăng Khoa được viết vào năm 1967, khi nhà thơ Trần Đăng Khoa mới 9 tuổi. Bài thơ là một lời tặng kính cho nhà thơ Huy Cận, một trong những người bạn thân của Trần Đăng Khoa. Theo nhà thơ, bài thơ được viết sau khi ông tỉnh giấc vào một đêm trăng sáng và bước ra hè nghe những âm thanh của thiên nhiên.

Cái thời còn ở "trong góc sân" nhà mình, Khoa chưa bắt đầu nghĩ ngợi điều gì cả. Giữa khuya (bài: "Nửa đêm tỉnh giấc") em bé trở dậy, kể cũng hơi lạ, nhưng không hề diễn ra sự "trầm tư", "suy tư", chỉ duy nhất xảy ra sự quan sát thế giới trong đêm:

"Nghe tiếng sương đọng mật

 Đọng mật trên cành tre

 Nghe ri rỉ tiếng sâu

 Nó than thở cuối tường

 Nghe rì rầm rặng chuối

 Há miệng đòi uống sương

 Chuột chạy giàn bí đỏ

 Loáng vỡ ánh trăng vàng…"

Nội dung và chủ đề của bài thơ là cảm nhận về vẻ đẹp, âm thanh và hình ảnh của thiên nhiên vào đêm khuya, khi mà tác giả tỉnh giấc và nghe thấy những âm thanh rất gần gũi và sống động xung quanh. 

Trong bài thơ, các biện pháp tu từ được sử dụng để tạo ra hình ảnh sâu sắc và tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của độc giả. Ví dụ, "tiếng sương đọng mật" sử dụng tượng trưng để tạo ra hình ảnh của sương như mật ngọt, tạo cảm giác bình yên và dịu dàng. "Nghe rì rầm rặng duối" sử dụng âm hưởng để mô tả âm thanh của cây duối trong gió, tạo ra cảm giác mê hoặc và bí ẩn. Sự sắp xếp của các từ và câu trong từng khổ thơ giúp tạo ra nhịp điệu và nhấn mạnh vào ý nghĩa của bài thơ. Trong bài thơ, việc chia thành các khổ thơ khác nhau giúp tạo ra sự biến đổi và phong phú trong diễn đạt, tăng cường sức thu hút của bài thơ. Hình ảnh trong bài thơ được sử dụng để tái hiện và mô tả cảnh vật thiên nhiên một cách sống động và chi tiết, từ sương đọng trên cành tre đến ánh trăng vàng chiếu sáng qua giàn bí đỏ. Các hình ảnh này không chỉ là một phần của cảnh vật mà còn mang theo nhiều ý nghĩa sâu sắc và tượng trưng.

Bài thơ "Nửa đêm tỉnh giấc" của Trần Đăng Khoa mang đến cho người đọc những cảm nhận về một đêm trăng sáng và âm thanh của thiên nhiên. Nhà thơ miêu tả những âm thanh nhẹ nhàng và huyền ảo trong đêm như tiếng sương đọng mật trên cành tre, tiếng sâu thở cuối tường, tiếng rì rầm rặng duối, tiếng chuối gió giở mình trăn trở, tiếng chuột chạy qua giàn bí đỏ và tiếng cây cau phành phạch quạt liên hồi. Bên cạnh đó, nhà thơ còn gợi lên một tiếng xôn xao không rõ nguồn gốc, làm lay động cả đất trời. Từ những cảm nhận này, ta có thể cảm nhận được sự yên bình, huyền ảo và một chút bí ẩn của đêm trong bài thơ này.