Vào cuối thế kỷ XX, nhà văn Đoàn Giỏi đã vươn lên trở thành một tượng đài văn học tại vùng đất Nam Bộ và đã được cộng đồng văn học đánh giá rất cao. Không chỉ là một nhà văn xuất sắc, ông còn được biết đến là một nhà văn hóa và nhà nghiên cứu văn hóa Nam Bộ. Trong danh mục các tác phẩm của mình, tiểu thuyết "Đất rừng phương Nam" đã nổi bật lên và được coi là một trong những thành tựu văn học đáng khen ngợi trong sự nghiệp văn chương của ông. Đoạn trích từ chương 9 của tiểu thuyết này cũng đã thể hiện rõ những đặc điểm quan trọng về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, làm nổi bật sự sáng tạo và tài năng văn chương của Đoàn Giỏi.

“Đất rừng phương Nam” là một tiểu thuyết tự sự có tính quy mô vô cùng lớn, sử dụng hoàn cảnh, sự kiện và nhân vật đều để phản ánh một cách rõ ràng nhất về bức tranh toàn cảnh của xã hội và mang đậm những đặc trưng riêng biệt. Tác phẩm này đã tái hiện một cuộc sống và con người bằng những ngôn ngữ dạng văn xuôi đầy phong phủ, tạo nên được một sự gần gũi, chân thực và rất khách quan. Thông qua thể loại tiểu thuyết, chúng ta cũng có thể nhìn nhận được cuộc sống từ góc độ cá nhân, và tác giả cũng đã phác họa được những bức tranh sống động về số phận mỗi con người ở trong cuộc sống. Nhân vật ở trong tiểu thuyết cũng trở thành những con người sống thực tế, trải qua vô vàn vấn đề, biến đổi và thăng trầm ở trong hành trình của cuộc sống.

Mặc dù Nam Bộ là một vùng đất non trẻ so với các vùng khác trên lãnh thổ quốc gia, việc viết về vùng này trong các tiểu thuyết đã trở thành một trào lưu phổ biến trong thời kỳ đầu của phong trào văn học Nam Bộ. Trong số những tác phẩm nổi tiếng, "Đất rừng phương Nam" đứng ra với một vị thế đặc biệt, được đông đảo độc giả biết đến và đánh giá cao. Tác phẩm này đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ và được chuyển thể thành phim. Đặc biệt, "Đất rừng phương Nam" nổi bật với cách viết về vùng đất và con người miệt vườn Nam Bộ trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, từ đó tạo nên một bức tranh chân thực và sống động về cuộc sống và tinh thần của nhân dân Nam Bộ trong giai đoạn lịch sử đặc biệt quan trọng đó.

Trích đoạn từ "Đất rừng phương Nam" đã thuật lại cuộc hành trình của An cùng với tỉa nuôi và cậu bé Cò ở trong việc đi lấy một từ tổ ong rừng. Khung cảnh mô tả trong không gian là rừng tràm U Minh, vào sáng sớm trong một bầu không khí vô cùng trong lành và mát mẻ. Buổi trưa tại đây tràn ngập ánh nắng mặt trời, lan tỏa một hương thơm của hoa tràm, tiếng chim hót vang lên bầu trời và hàng ngàn con chim bay lên trên không trung... Đó chính là vẻ đẹp tươi đẹp, hoang dã của đất rừng U Minh, đồng thời chính là sự đa dạng, phong phủ của các loài sinh vật, mang lại sức hấp dẫn cho tất cả người đọc. Nhân vật trong đoạn trích cũng được mô tả rất sinh động. Tỉa nuôi của An là một người đàn ông mạnh mẽ, vững chãi, đã trải qua nhiều khó khăn trong cuộc sống lao động, mang tính chất hồn nhiên và can đảm. Từ cách nói và hành động của ông, chúng ta cảm nhận được sự quan tâm và tình yêu thương chân thành dành cho An - cậu con nuôi của ông. Ông tạo điều kiện cho ong rừng xây tổ, bảo vệ và chăm sóc đàn ong một cách tận tụy, trân trọng sự sống của chúng, thể hiện lòng nhân ái và tình người sâu sắc. Điều này thể hiện rõ nét đẹp của một người lao động giàu kinh nghiệm, yêu thiên nhiên; một người cha mạnh mẽ, nhân hậu và yêu thương con người. Cô là biểu tượng của sự sống trong núi rừng. Cuộc sống ở đồng bào rừng núi đã giúp Có phát triển một thể chất khỏe mạnh, linh hoạt cùng với tình yêu sâu sắc và liên kết với thiên nhiên. Đoạn trích tạo ra một ấn tượng sâu sắc về những con người sống tại vùng đất rừng phương Nam. Họ gần gũi, giản dị, mạnh mẽ và tự do, mang trong mình nhiều phẩm chất đáng kính trọng.

Về mặt nghệ thuật, tác phẩm giống như những thước phim đầy sống động về thiên nhiên của vùng đất rừng nơi phương Nam. Từ ngữ và câu văn ở trong tác phẩm vô cùng tươi sáng, tràn đầy hình ảnh, âm thanh và cảnh sắc, như thể hiện lên trước mắt độc giả: “Tiếng chim hót líu lo, ảnh nắng lan tỏa hương hoa trăm thơm ngất. Gió mang mùi hương ngọt lan tỏa khắp rừng. Những chú kỳ nhông nằm trên gốc cây mục, lưng chúng thay đổi màu sắc từ xanh sang vàng, từ vàng sang đỏ, từ đỏ sang tím xanh.."

Trong tác phẩm, người kể chuyện được gọi là "tôi", và cách kể chuyện phản ánh sâu sắc văn hóa Nam Bộ. Mặc dù An sinh ra và lớn lên trong môi trường thành thị, nhưng hành trình du ngoạn khắp các tỉnh miền Tây Nam Bộ đã giúp An hiểu biết nhiều về đời sống và con người ở vùng đất này. An đã thực sự hòa mình vào văn hóa và cội nguồn của miền sông nước, thể hiện qua cách sử dụng ngôn từ và hành động phản ảnh đậm đà bản sắc Nam Bộ.

Ngoài việc miêu tả thiên nhiên đầy sống động, tràn ngập sức sống, Đoàn Giỏi cũng đã tạo ra được những hình ảnh rất chân thực về những con người vùng Nam Bộ cùng với những đặc điểm tính cách rất nổi bật: tình yêu đối với lao động, tình yêu thiên nhiên, tấm lòng nhân hậu, tình nghĩa,... Tác phẩm này thể hiện một bức tranh đẹp về cả thiên nhiên và cuộc sống của con người miền sông nước, đồng thời phản ảnh rõ sự tài năng và nghệ thuật văn chương của tác giả. Chính vì những lý do này, cuốn tiểu thuyết đã được coi là một trong những tác phẩm dành cho thiếu nhi xuất sắc nhất của văn học Việt Nam, thu hút sự quan tâm và yêu thích từ đồng đảo độc giả.