Truyện ngắn “Mua nhà” cũng là một trong số các tác phẩm tiêu biểu của Nam Cao viết về mảng đề tài người trí thức tiểu tư sản, được xuất bản vào ngày 13/8/1943, số 445 của “Tiểu thuyết thứ Bảy”. Giống như những áng văn khác của Nam Cao trước năm 1945, truyện ngắn “Mua nhà” cũng phản ánh về những góc khuất đầy nghiệt ngã của xã hội, lột tả một cách sâu sắc tâm trạng của con người khi bị cái đói, cái nghèo, cái khổ dồn vào đến bước đường cùng. Nhưng có lẽ chính cái cách mà tác giả lựa chọn ngôi kể và điềm nhìn trần thuật đã trở thành điểm sáng của tác phẩm, giúp người đọc nhìn nhận rõ hơn về những giá trị tư tưởng, những thông điệp mà Nam Cao muốn gửi gắm. “Những chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn.”, cái hay của tác giả Nam Cao có lẽ là vì ông luôn biết cách biến những điều đơn giản trở nên ấn tượng. Trong truyện ngắn “Mua nhà”, bối cảnh được mở ra bằng cách giới thiệu về cuộc sống, gia cảnh của nhân vật “Tôi” nhưng theo một cách đặc biệt. Là một bậc thầy trong nghệ thuật miêu tả tâm lý, sự chuyển biến nội tâm của “tôi” đã được nhà văn Nam Cao khắc họa một cách chân thực và tinh tế, dẫn dắt người đọc hòa mình theo dòng cảm xúc của nhân vật: từ sự bực tức, tự ái vì để bạn bè chứng kiến cảnh khốn khó của bản thân; đến niềm chua xót, xấu hổ khi nhận được những hành động, lời an ủi ngượng ngùng: “Cái nhà này còn tốt đấy chứ… Nhà có bốn, năm người ở thế này rộng chán!”. Và cuối cùng là sự trằn trọc, dằn vặt về cái cuộc sống túng thiếu, bần cùng: “Suốt đêm ấy tôi đã thức để mà hành tội tôi…”. Đây dường như không chỉ là cảm xúc của một mình nhân vật trong truyện, mà nó còn biểu hiện cho cả tầng lớp người giống như “tôi” thời bấy giờ: ám ảnh, day dứt những cũng bất lực trước cái đói cái nghèo. Rốt cuộc là phải đồng cảm và thấu hiểu đến mức nào thì Nam Cao mới viết ra được một nhân vật với suy nghĩ sống động và gần gũi đến vậy… Chính sự hổ thẹn về bản thân đã nung nấu trong “tôi” mong muốn có được một căn nhà mới, dồn anh đến con đường phải liều mạng kiếm tiền: “Tôi làm việc ghê gớm lắm. Tôi giết dần tôi đi để kiếm tiền.”. Nhưng tạo hoá luôn thích trêu ngươi, sau trận bão hồi tháng chín, mọi nỗ lực của anh chỉ đổi lại được hai bàn tay trắng, cái chỗ nương náu cuối cùng cũng bị cơn bão quật ngã. Tình huống này diễn ra rất đột ngột nhưng dường như lại là một “mắt xích” kết nối vô cùng quan trọng trong mạch truyện. Nó liên kết với chi tiết đối lập ở đầu đoạn, trở thành “chất xúc tác” thúc đẩy cho những quyết định khó khăn phía sau của nhân vật “tôi”. “Mua nhà” là một truyện ngắn ít hành động, không có quá nhiều chi tiết kịch tính, dồn dập, thay vào đó tác giả lại tập trung khắc họa vào sự biến đổi, dằng xé trong nội tâm nhân vật chính, từ đó đưa ra những bài học về giá trị hiện thực và nhân văn.