Ô ăn quan là một trò chơi dân gian thú vị và hấp dẫn. Trò chơi này khá phổ biến trong đời sống tinh thần của trẻ em xưa.

Nguồn gốc ra đời của trò chơi ăn qua không có ghi chép chính xác, chỉ biết rằng trò chơi này có từ lâu đời. Theo tương truyền, vào thời trạng nguyên 1086, Mạc Hiển Tích có một tác phẩm liên quan đến các phép tính trong trò chơi ô ăn quan.

Về chuẩn bị, người chơi phải chọn nơi để đặt bàn chơi. Diện tích không cần quá lớn, chỉ cần đủ cho hai đến ba người chơi. Tiếp đó, người chơi sẽ chuẩn bị một mảnh gạch nhỏ hay một viên phấn để vẽ khung chơi. Khung chơi ở đây hình chữ nhật, dài tầm một mét hoặc hơn tùy thuộc vào người chơi. Sau đó chia hình chữ nhật thành mười ô bằng nhau. Hai bên cạnh ngắn của hình chữ nhật tạo thành hình bán nguyệt hay hình vòng cung. Sau bước chuẩn bị, ta đi tìm năm mươi viên sỏi hoặc viên đá hoặc là những miếng nhựa có kích thước đều nhau, chia đều vào mười ô trong hình chữ nhật gọi là ô dân. Còn hai ô vòng cung kia gọi là ô quan. Đặt vào mỗi bên một viên sỏi to hoặc một viên đá to có kích thước lớn, màu sắc khác nhau để phân biệt.

Sau khi đã chuẩn bị xong xuôi, hai người chơi được chia làm hai đội gồm đội A và đội B. Hai bên oẳn tù tì xem bên nào thắng tức là bên đấy được quyền xuất quân trước. Người chơi bên đội A (hoặc đội B) người viên thắng dùng năm quân trong mười ô bất kì rải lần lượt vào các ô còn lại xuôi ngược tùy ý bao gồm cả ô quan lớn. Tuy nhiên việc chia vào cả ô quan còn phụ thuộc vào cách chơi ở từng vùng miền. Đến khi năm viên hết ở các ô thì tra có quyền lấy sỏi ở ô tiếp theo để tiếp tục rải. Cho đến khi nào viên sỏi cuối cùng được dùng cách khoảng là một ô trống thì số sỏi ở ô bên cạnh được bỏ ra ngoài và thuộc về người vừa rải chỗ đá hoặc sỏi ấy.

Và đến khi nào viên sỏi cuối cùng dừng lại ở hai ô trống liên tiếp thì người đó coi như là mất lượt và phải nhường lại để bên B đi quân của mình. Người chơi tiếp theo cùng chơi tương tự như bên A chơi. Và cứ thế hai người đi quân cho đến khi số quân ở từng ô hết. Người nào có số viên đá hay sỏi nhiều hơn thì người đó thắng. Và còn một điều chú ý nữa ở đây đó là một quan được quy đổi thành năm hay mười dân còn phụ thuộc vào thỏa thuận của người chơi ban đầu.

Trò ô ăn quan không chỉ đem lại niềm vui cho các bạn thiếu nhi, cho những cô cậu học trò sau một giờ học căng thẳng ở trường. Hơn nữa khi chơi trò chơi này, khoảng cách giữa hai người chơi sẽ thu hẹp, tạo nên sự gần gũi, gắn kết tình bạn trở nên khăng khít. Ngoài ra, trò chơi này còn rèn luyện cho người chơi kĩ năng tính toán tốt, xử lí tình huống một cách nhanh chóng.

Như vậy, trong thời đại công nghệ phát triển như hiện nay, việc gìn giữ và phát triển trò chơi ô ăn quan này càng ngày càng quan trọng và cần được lưu tâm.