Giấc mơ của bà nội là một truyện ngắn xuất sắc trong mảng đề tài về gia đình của nhà văn Ma Văn Kháng. Tác phẩm không sử dụng các tình tiết giật gân, ly kỳ mà khai thác từ những chi tiết giản dị của cuộc sống đời thường. Qua đó gửi gắm rất nhiều những bài học có giá trị về cuộc sống.

Tác phẩm kể về nhân vật bà nội của tôi, một người phụ nữ hiền hậu, suốt đời sống vì con vì cháu. Vì điều kiện nên nội sống ở quê, hàng tuần chủ nhật mới lên thăm con cháu một lần. Mỗi lần nên thăm con là có bao nhiêu thứ quà ở quê nội đều để dành hết cho con cháu “ Nhãn tháng  sáu. Na tháng bảy. Roi mùa hạ. Gương sen mùa thu” tình cảm của nội đong đầy trên những thứ quà giản dị của quê nhà. Trong một lần trèo thang hái nụ hoè cho con trai không may nội bị ngã rồi gặp trận tai biến khiến nội nằm liệt giường. Lúc này con cháu trong nhà đều vô cùng xót xa, hối hận vì chưa thực sự quan tâm đến nội. Từ nội dung trên tác phẩm đã gợi nhắc con người về tầm quan trọng của tình cảm gia đình, về mối quan hệ ruột thịt khăng khít không gì có thể thay thế. Qua đó cũng nhắc nhở mỗi chúng ta hãy biết trân trọng tình cảm gia đình, yêu thương ông bà, cha mẹ, những người đã cả đời hy sinh vì con vì cháu. Không gì quan trọng bằng tình thân, hãy biết trân trọng những phút giây ấm áp sum vầy vi không phải bao giờ cũng có thể quay trở lại được khoảng thời gian đó.

    Giấc mơ của bà nội đã xây dựng thành công các nhân vật như bà nội, bố của tôi, mẹ của tôi và những đứa cháu hiếu thảo. Trong đó nổi bật nhất là hình ảnh người bà nội. Đó là người phụ nữ ngoài 70 tuổi nhưng còn rất mạnh khoẻ, hoạt bát. Cả cuộc đời nội đã sống xông xáo, nhiệt tình bằng tất cả nhiệt huyết của thanh xuân, tuổi trẻ. Khi về già cũng luôn chân, luôn tay không nghỉ ngơi, chưa bao giờ làm gánh nặng cho con cháu. Mỗi lần ra thăm con cháu nội lại tay nải mang theo bao nhiêu là thứ quà quê giản dị để cho con cháu. Có thể đó là những thứ quà tầm thường nhưng trong đó chứa đựng cả tình yêu thương vô bờ bến của nội gửi đến con cháu của mình.

     Bà ở làng một mình từ khi ông nội mất. Nhưng bà không thể ra ở với bố mẹ tôi được, vì như bà nói, còn họ hàng nội ngoại, nhà cửa, vườn tược, còn hàng xóm láng giềng, còn là nơi đi về của các hương hồn tiên tổ. Dù tuổi đã cao nhưng mỗi lần ra thăm cháu bà luôn nấu những món ăn ngon lành khi thì bát canh cua, khi thì kho nồi chân giò để tẩm bổ cho các cháu. Người bà hiện lên với nụ cười hiền hậu, nhân từ, với tình yêu thương con cháu, luôn chăm chút cho con cháu từ những điều nhỏ nhặt nhất, luôn vun vén cho tổ ấm của gia đình các con, để các con yên tâm làm ăn, công tác.

 Chi tiết bà bắc thang với hái nụ hoa hoè làm thuốc chữa bệnh cho con trai đã chứng tỏ tình yêu thương nồng nàn ấy được thể hiện bằng những hành động, việc làm thật cụ thể. Cũng chính bắc thang hái hoa nên bà đã bị ngã và trải qua trận ốm thập tử nhất sinh. Cảm phục biết bao tấm lòng đôn hậu của bà nội đã dành cho gia đình.

    Song song với hình ảnh nhân vật người bà là hình ảnh của bố tôi, mẹ tôi và các chị em trong gia đình. Họ chỉ xuất hiện thoáng qua nhưng đã để lại những dấu ấn thật đậm nét. Là bố tôi một người đàn ông chững chạc gần 50 tuổi luôn bận rộn với công việc làm ăn nhưng chưa bao giờ quên việc chăm sóc, hỏi han cha mẹ già. Luôn là tấm gương sáng về sự hiếu thảo mà các con phải học tập. Khi bà bị ngã, nằm liệt giường người đàn ông trụ cột ấy đã bật khóc, trách mình đã thật vô tâm khi không quan tâm đến mẹ, để mẹ bị ngã. Dù đó là sự cố ngoài ý muốn nhưng qua đây chúng ta cũng thấy được vẻ đẹp trong nhân cách của nhân vật người bố. Đó là mẹ tôi - một con dâu hiền, vợ thảo; là những anh chị em trong gia đình luôn yêu thương, quan tâm đến bà khi bà bị ốm.

    Câu chuyện được kể bằng ngôi thứ nhất, dưới điểm nhìn của nhân vật tôi, vì thế dễ dàng tìm được sự đồng cảm của người đọc. Câu chuyện thật hơn, lôi cuốn hơn. Có thể nói Giấc mơ của bà nội là một truyện ngắn về gia đình, về tình yêu thương ấm áp giữa các thành viên trong gia đình. Qua đó nhắc nhở mỗi chúng ta tình cảm gia đình gần gũi, gắn bó quan trọng biết chừng nào. Từ đó đặt ra trách nhiệm ở mỗi người phải làm thế nào để giữ gìn tổ ấm ấy được bền chặt.

   Giấc mơ của bà nội khép lại bằng hình ảnh ngọt ngào, cả gia đình quây quần bên bà nội đã khỏe hơn. Qua tác phẩm này chúng ta hiểu thêm về con người của nhà văn Ma Văn Kháng, một trái tim ấm nóng, nặng tình đời, tình người.