2. Bài 12. Đặc điểm, cấu trúc và nguyên tắc hoạt động của hệ thống chính trị nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 71 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy quan sát những hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi.

Em là thành viên của tổ chức nào trong 4 tổ chức nêu trên? Hãy cho biết những hoạt động của một trong các tổ chức trên.

Phương pháp giải:

- Quan sát và xác định 4 tổ chức nêu trên.

- Trả lời em là thành viên của tổ chức nào trong 4 tổ chức đó.

- Nêu những hoạt động mà em biết về một trong các tổ chức trên.

Lời giải chi tiết:

- Các tổ chức trong hình trên:

+ Đảng Cộng sản Việt Nam

+ Quốc hội

+ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

+ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh

- Em là thành viên của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.

- Hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh:

+ Là đội dự bị tin cậy của Đảng, thường xuyên bổ sung lực lượng trẻ cho Đảng, Nhà nước và các ngành.

+ Tạo môi trường đưa thanh niên vào các hoạt động giúp học tập rèn luyện và phát triển nhân cách, năng lực của người lao động mới phù hợp với yêu cầu cầu xã hội hiện nay.

+ Chăm lo và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tuổi trẻ.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi trang 72 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc sơ đồ dưới đây và trả lời câu hỏi.

- Hệ thống chính trị nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm những cơ quan nào?

- Em có những hiểu biết gì về vị trí của cơ quan đó trong hệ thống chính trị nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Phương pháp giải:

- Quan sát sơ đồ và liệt kê các cơ quan của hệ thống chính trị nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Nêu hiểu biết của em về về vị trí của các cơ quan đó trong hệ thống chính trị nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

- Hệ thống chính trị nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm:

+ Đảng Cộng sản Việt Nam

+ Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

+ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội khác.

- Vị trí:

+ Đảng Cộng sản Việt Nam: là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc.

+ Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam: là trụ cột của hệ thống chính trị ở nước ta, là công cụ tổ chức thực hiện ý chí và quyền lực của nhân dân, thay mặt nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân để quản lý toàn bộ hoạt động của đời sống xã hội. Nhà nước là phương tiện quan trọng nhất của nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình.

+ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội khác: là một bộ phận của hệ thống chính trị, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. Các đoàn thể chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội là nơi tập hợp quần chúng, phản ánh ý chí, nguyện vọng và lợi ích của các tầng lớp nhân dân.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi trang 72 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc thông tin, trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi.

Tính nhất nguyên chính trị, thống nhất, nhân dân được thể hiện như thế nào trong hệ thống chính trị Việt Nam?

Em đồng tình với ý kiến của bạn C hay D? Vì sao?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ thông tin kết hợp với hiểu biết của bản thân, xác định tính nhất nguyên chính trị, thống nhất, nhân dân được thể hiện trong hệ thống chính trị Việt Nam.

- Đưa ra quan điểm em đồng tình với ý kiến của bạn C hay bạn D. Giải thích lí do tại sao lại đưa ra quan điểm như vậy.

Lời giải chi tiết:

- Tính nhất nguyên chính trị, thống nhất, nhân dân được thể hiện trong hệ thống chính trị Việt Nam là:

Tính nhất nguyên

+ Chế độ chính trị Việt Nam là thể chế chính trị một Đảng duy nhất cầm quyền.

+ Hệ thống chính trị Việt Nam gắn liền với vai trò tổ chức và lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt nam. Mỗi tổ chức thành viên của hệ thống chính trị đều do Đảng Cộng sản Việt Nam sáng lập, vừa đóng vai trò là hình thức tổ chức quyền lực của nhân dân (Nhà nước), tổ chức tập hợp, đoàn kết quần chúng, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của quần chúng vừa là tổ chức mà qua đó Đảng Cộng sản thực hiện sự lãnh đạo chính trị đối với xã hội.

+ Tính nhất nguyên tư tưởng: Toàn bộ hệ thống chính trị đều được tổ chức và hoạt động trên nền tảng tư tưởng là chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.

Tính thống nhất

+ Sự lãnh đạo thống nhất của một đảng duy nhất cầm quyền là Đảng Cộng sản Việt Nam.

+ Sự thống nhất về mục tiêu chính trị của toàn bộ hệ thống là xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam với nội dung: Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

+ Sự thống nhất ở nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động là tập trung dân chủ.

+ Sự thống nhất của hệ thống tổ chức ở từng cấp, từ Trung ương đến địa phương, với các bộ phận hợp thành.

Tính nhân dân

+ Đây là quy luật tồn tại của Đảng, là nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng cầm quyền.

+ Nhà nước là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.

+ Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội là hình thức tập hợp, tổ chức của chính các tầng lớp nhân dân.

+ Hệ thống chính trị là trường học dân chủ của nhân dân. Mỗi tổ chức trong hệ thống chính trị là phương thức thực hiện quyền làm chủ của nhân dân.

 - Em đồng tình với ý kiến của bạn D vì do sự khác biệt về các yếu tố lịch sử, xã hội nên mỗi nước sẽ có những đặc điểm riêng về hệ thống chính trị, hệ thống chính trị nước ta được xây dựng trên cơ sở lí luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh,…

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi trang 73 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

- Thế nào là nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân?

- Theo em, nhân dân thực hiện quyền lực của mình bằng cách thức nào và thông qua cơ quan, cá nhân nào?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và nêu nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.

- Đọc trường hợp kết hợp với hiểu biết cá nhân, xác định cách thức thực hiện quyền lực nhà nước của nhân dân; xác định cơ quan, cá nhân để nhân dân thực hiện quyền lực của mình.

Lời giải chi tiết:

- Nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Nhà nước là công cụ thực hiện quyền làm chủ của nhân dân. Vì vậy, trong hoạt động của mình Nhà nước phải đảm bảo sự tham gia và giám sát của nhân dân đối với các cơ quan nhà nước.

- Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân; thông qua đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân; thông qua các cơ quan Nhà nước, các thiết chế Hiến định (Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Chính quyền địa phương, Hội đồng bầu cử quốc gia, Kiểm toán nhà nước); thông qua đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức nhà nước và các cơ quan, tổ chức khác được giao thực thi quyền lực nhà nước

Khám phá 4

Trả lời câu hỏi trang 74 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy theo dõi các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

- Nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội được quy định như thế nào?

- Đảng ủy xã A có vai trò như thế nào đối với sự phát triển của xã A?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin kết hợp với hiểu biết cá nhân, nêu nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội.

- Đọc trường hợp, xác định vai trò của Đảng ủy xã A đối với sự phát triển của xã A.

Lời giải chi tiết:

- Nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam: Hệ thống chính trị Việt Nam là hệ thống chính trị nhất nguyên, trong đó chỉ tồn tại một đảng là Đảng Cộng sản Việt Nam - lực lượng duy nhất lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đảng Cộng sản Việt Nam là đảng cầm quyền, giữ vai trò lãnh đạo toàn dân, toàn diện bao gồm chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, ngoại giao.

- Vai trò của Đảng ủy xã A đối với sự phát triển của xã A

+ Thống nhất lãnh đạo chính quyền xã, các đoàn thể và toàn thể nhân dân tham gia vào các hoạt động chính trị - kinh tế - xã hội với quyết tâm chính trị cao nhất.

+ Là hạt nhân chính trị trong hệ thống chính trị, Đảng ủy xã A thực hiện sự lãnh đạo chính trị đối với toàn bộ tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị của xã.

Khám phá 5

Trả lời câu hỏi trang 74 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi.

Thông tin 1

Thông tin 2

- Em hãy cho biết nguyên tắc tập trung dân chủ là gì?

- Theo em, nguyên tắc tập trung dân chủ được biểu hiện như thế nào?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin 1 và nêu định nghĩa nguyên tắc tập trung dân chủ.

- Đọc thông tin 2 và nêu những biểu hiện của nguyên tắc tập trung dân chủ.

Lời giải chi tiết:

- Nguyên tắc tập trung dân chủ là một trong những nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của Đảng, trong công tác cán bộ, đảm bảo cho Đảng trở thành một tổ chức chặt chẽ, thống nhất, đoàn kết cả về ý chí và hành động, trên cơ sở đó trí tuệ của toàn Đảng sẽ được phát huy một cách tối đa.

- Biểu hiện của nguyên tắc tập trung dân chủ:

+ Cơ quan lãnh đạo các cấp của Đảng do bầu cử lập ra, thực hiện tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách.

+ Cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng là Đại hội đại biểu toàn quốc. Cơ quan lãnh đạo ở mỗi cấp là đại hội đại biểu hoặc đại hội đảng viên. Giữa hai kỳ đại hội; cơ quan lãnh đạo của Đảng là Ban Chấp hành Trung ương, ở mỗi cấp là ban chấp hành đảng bộ, chi bộ.

+ Cấp ủy các cấp báo cáo và chịu trách nhiệm về hoạt động của mình trước đại hội cùng cấp, trước cấp ủy cấp trên và cấp dưới; định kỳ thông báo tình hình hoạt động của mình đến các tổ chức đảng trực thuộc, thực hiện tự phê bình và phê bình.

+ Tổ chức đảng và đảng viên phải chấp hành nghị quyết của Đảng. Thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên, cá nhân phục tùng tổ chức, các tổ chức trong toàn Đảng phục tùng Đại hội đại biểu toàn quốc và Ban Chấp hành Trung ương.

+ Nghị quyết của các cơ quan lãnh đạo của Đảng chỉ có giá trị thi hành khi có hơn một nửa số thành viên trong cơ quan đó tán thành. Trước khi biểu quyết, mỗi thành viên được phát biểu ý kiến của mình. Đảng viên có ý kiến thuộc về thiểu số được quyền bảo lưu và báo cáo lên cấp uỷ cấp trên cho đến Đại hội đại biểu toàn quốc, song phải chấp hành nghiêm chỉnh nghị quyết, không được truyền bá ý kiến trái với nghị quyết của Đảng. Cấp uỷ có thẩm quyền nghiên cứu xem xét ý kiến đó; không phân biệt đối xử với đảng viên có ý kiến thuộc về thiểu số.          

+ Tổ chức đảng quyết định các vấn đề thuộc phạm vi quyền hạn của mình, song không được trái với nguyên tắc, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và nghị quyết của cấp trên.

Khám phá 6

Trả lời câu hỏi trang 75 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi.

Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị Việt Nam được biểu hiện như thế nào?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và nêu những biểu hiện của nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

- Biểu hiện của nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị Việt Nam:

+ Mọi hành động xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể và của công dân đều bị xử lí theo pháp luật.

+ Tôn trọng, tuân thủ, chấp hành nghiêm chỉnh hiến pháp, pháp luật của các cơ quan, nhân viên nhà nước, của các tổ chức xã hội và mọi công dân.

Khám phá 7

Trả lời câu hỏi trang 75 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi.  

- Em ủng hộ ý kiến của bạn A hay bạn C? Vì sao?

- Theo em, học sinh có trách nhiệm gì trong xây dựng và bảo vệ hệ thống chính trị?

Phương pháp giải:

- Đọc tình huống và trả lời em ủng hộ ý kiến của bạn A hay bạn C. Giải thích vì sao em lại ủng hộ ý kiến đó.

- Liên hệ bản thân và nêu trách nhiệm của học sinh trong xây dựng và bảo vệ hệ thống chính trị

Lời giải chi tiết:

- Em ủng hộ ý kiến của bạn C vì tìm hiểu hệ thống chính trị là việc làm rất cần thiết đối với mỗi công dân Việt Nam, việc được trang bị những kiến thức đó sẽ đóng góp cho việc xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước.

- Trách nhiệm của học sinh trong xây dựng và bảo vệ hệ thống chính trị

+ Gương mẫu chấp hành mọi chủ trương, chính sách, pháp luật và thực hiện nghĩa vụ công dân.

+ Tham gia giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, quốc phòng, an ninh quốc gia.

+ Vận động mọi người xung quanh cùng thực hiện theo đúng quy định của pháp luật.

+ Trang bị kiến thức về hệ thống chính trị của Việt Nam.

+ Rèn luyện bản thân thật tốt để sau này tham gia vào hệ thống chính trị.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi trang 76 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Thảo luận cùng các bạn và cho biết ý kiến của em về các phát biểu sau:

Phương pháp giải:

- Đưa ra quan điểm đồng tình hay không đồng tình với từng ý kiến trên. Giải thích vì sao lại đưa ra quan điểm như vậy.

Lời giải chi tiết:

a – Em không đồng tình với ý kiến trên vì Đảng Cộng Sản Việt Nam không phải là một cơ quan quan trọng của bộ máy Nhà nước, mà là một tổ chức lãnh đạo của cả hệ thống chính trị trong đó có bộ máy Nhà nước.

b – Em đồng tình với ý kiến trên vì Nhà nước Việt Nam ta là nhà của dân, do dân và vì dân, mọi quyền lực của Nhà nước thuộc về nhân dân lao động.

c – Em đồng tình với ý kiến trên vì vai trò của Nhà nước là tổ chức, quản lí xã hội bằng pháp luật.

d - Em không đồng tình với ý kiến trên vì các bộ phận cấu thành trong hệ thống chính trị ngoài hoạt động trong khuôn khổ pháp luật còn phải thực hiện trong khuôn khổ của Hiến pháp.

đ – Em không đồng tình với ý kiến trên vì Mặt trận Tổ quốc Việt Nam không phải là tổ chức giữ vai trò trung tâm trong hệ thống chính trị.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi trang 77 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy vẽ sơ đồ tư duy hệ thống chính trị nước ta từ những tổ chức được gợi ý sau:

Phương pháp giải:

- Dựa vào kiến thức đã học, vẽ sơ đồ hệ thống chính trị nước ta theo gợi ý đã có.

Lời giải chi tiết:

Sơ đồ hệ thống chính trị nước ta:

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi trang 77 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc các tình huống sau và trả lời câu hỏi.

Nếu là anh B, em sẽ có ý kiến gì với bạn?

Nếu em là Bí thư chi đoàn của lớp 10A1, em sẽ làm gì?

Phương pháp giải:

- Đóng vai là anh B để đưa ra ý kiến về hành động của bạn.

- Đóng vai là Bí thư chi đoàn lớp 10A1 để đưa ra quan điểm của mình về vấn đề tham gia cuộc thi tìm hiểu về Đảng Cộng sản Việt Nam nhân kỉ niệm 90 năm thành lập.

Lời giải chi tiết:

*Tình huống 1: Nếu em là anh B, em sẽ đính chính với bạn rằng đó là những thông tin không chính xác và khuyên bạn không nên tuyên truyền những nội dung không chính thống, sai lệch như vậy ra ngoài.

*Tình huống 2: Nếu là Bí thư chi đoàn của lớp 10A1, em sẽ nói trước cả lớp rằng chúng ta nên tham gia cuộc thi này vì không những nó cung cấp và trang bị cho chúng ta hệ thống kiến thức về Đảng mà còn thể hiện trách nhiệm của người Đoàn viên trong việc rèn luyện và học tập.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi trang 77 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy tìm hiểu, sưu tầm những hình ảnh về hoạt động của một số tổ chức chính trị xã hội trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Phương pháp giải:

- Tìm hiểu và sưu tầm hình ảnh về hoạt động của một số tổ chức chính trị xã hội trong hệ thống chính trị Việt Nam trên các nguồn tài liệu khác nhau như sách, báo, tạp chí, Internet,…

Lời giải chi tiết:

Một số hình ảnh về hoạt động của một số tổ chức chính trị xã hội trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi trang 77 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Hãy viết 1 bài tuyên truyền về vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở địa phương em.

Phương pháp giải:

- Tìm hiểu về Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và viết 1 bài tuyên truyền về các nội dung sau:

+ Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.

+ Một số giải pháp nhằm nâng cao hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở địa phương em.

Lời giải chi tiết:

Gợi ý về vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.

Thứ nhất: Đối với Nhà nước

– Các ban, ngành, tổ chức đoàn phối hợp, liên kết hoạt động trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ của mình dựa trên đường lối, quan điểm lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng về công tác thanh niên, tạo sức mạnh đồng bộ trong công tác đoàn và phong trào thanh thiếu nhi.

– Đoàn thanh niên là chỗ dựa vững chắc, tham gia đóng góp xây dựng bảo vệ chính quyền nhân dân các cấp, tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện đúng chính sách, pháp luật của Nhà nước, vận động đoàn viên thanh niên xung phong, tình nguyện đi đầu trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đoàn tham gia quản lý Nhà nước, quản lý xã hội trên xơ sở chức năng, nhiệm vụ của mình, thông qua hệ thống tổ chức đoàn các cấp từ trung ương đến cơ sở để đề cử những đại biểu ưu tú nhất đại diện cho quyền lợi và tiếng nói của tuổi trẻ vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp.

Thứ hai: Đối với Đảng

– Đoàn Thanh niên Cộng sản là đội dự bị tin cậy của Đảng, đội quân xung kích cách mạng phấn đấu vì mục tiêu lý tưởng của Đảng. Tổ chức Đoàn đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện và tuyệt đối của Đảng. Đảng định hướng chính trị cho mọi hoạt động, nguyên tắc tổ chức của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi.

– Mối quan hệ giữ Đảng với Đoàn là mối liên hệ gắn bó chặt chẽ “ Xây dựng Đoàn vững mạnh là nội dung quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, là xây dựng Đảng trước một bước.” Đoàn tham mưu, đề xuất với Đảng về những vấn đề liên quan đến thanh niên và công tác thiếu nhi, tham gia xây dựng, bảo vệ và tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, đóng góp ý kiến cho đảng viên.

Thứ ba: Đối với các tổ chức là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

– Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam – một liên minh chính trị rộng lớn, tập hợp, xây dựng lực lượng đại đoàn kết dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đoàn là lực lượng phối kết hợp với các tổ chức đoàn thể khác góp phần thực hiện chiến lược đại đoàn kết dân tộc. Tham gia xây dựng các cơ chế hoạt động trong quản lý giáo dục, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của thanh thiếu nhi.

– Đoàn tích cực, chủ động liên kết, phối hợp hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ của tổ chức, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đại của Đảng, quản lý của Nhà nước, hoàn thành tốt nhiệm vụ tập hợp đoàn kết, giáo dục, phát huy và chăm lo cho thanh thiếu nhi.

Thứ tư: Đối với Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh

– Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cử đội ngũ cán bộ đoàn phụ trách công tác Đội, thành lập hệ thống tổ chức Hội đồng Đội các cấp có nhiệm vụ tổ chức, giáo dục và bảo vệ quyền lợi của thiếu nhi ở mỗi cấp, tạo ra các sân chơi cho thiếu nhi, huy động lực lượng xã hội trong việc đầu tư, hỗ trợ cho Đội hoạt động.

– Đoàn Thanh niên Cộng sản đối với thanh niên là người phụ trách, chăm lo, giáo dục và bảo vệ thiếu niên nhi đồng. Điều lệ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh quy định:

“Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phụ trách Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh, hướng dẫn thiếu nhi làm theo 5 Điều Bác Hồ dạy và phấn đấu trở thành đoàn viên Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, người công dân tốt của đất nước.”

Thứ năm: Đối với Thanh niên và các tổ chức thanh niên Việt Nam

– Với các tổ chức thanh niên Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hò Chí Minh là thành viên tập thể của Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam, giữ vai trò nòng cốt chính trị trong tổ chức và hoạt động của Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam, Hội sinh viên Việt Nam…

– Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đối với thanh niên là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, tạo ra môi trường hoạt động lành mạnh cho thanh niên, định hướng các hoạt động của thanh niên theo khuôn khổ Hiến pháp, pháp luật chăm lo bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thanh niên.

Một số giải pháp nhằm nâng cao hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở địa phương

Thứ nhất: cần tập trung nâng cao chất lượng sinh hoạt, hoạt động, chất lượng đoàn viên, chất lượng cán bộ và khả năng thu hút, tập hợp, giáo dục đoàn viên, thanh niên, có như vậy mới tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động của cán bộ đoàn, đồng thời xây dựng được đội ngũ cán bộ đoàn cấp cơ sở có đủ phẩm chất, năng lực lãnh đạo, đặc biệt là đội ngũ bí thư chi đoàn.

Thứ hai: Kiên trì các giải pháp xây dựng chi đoàn mạnh; nâng cao chất lượng hoạt động của các chi đoàn theo chủ đề; đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức sinh hoạt, hoạt động chi đoàn, đoàn cơ sở theo hướng gắn với các hoạt động bảo vệ, hỗ trợ thanh niên và giải quyết các vấn đề có liên quan đến học nghề, dạy nghề, giải quyết việc làm cho thanh niên, nhất là thanh niên vùng nông thôn...

Thứ ba: các cấp bộ Đoàn cần hướng dẫn nội dung rèn luyện đoàn viên phù hợp nhiệm vụ và đặc thù đơn vị, địa phương, lựa chọn các nội dung phù hợp, thiết thực, coi trọng tính tự giác rèn luyện của đoàn viên; thực hiện công tác kiểm tra, đánh giá hàng năm, có tuyên dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân thực hiện tốt, nghiên cứu nhân rộng những mô hình hay, cách làm hiệu quả trong triển khai thực hiện; nghiên cứu lồng ghép các nội dung rèn luyện đoàn viên với việc cụ thể hóa việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, gắn với thực hiện nhiệm vụ được giao của từng đoàn viên thanh niên.

Thứ tư: triển khai thực hiện tốt công tác quy hoạch cán bộ Đoàn cấp cơ sở; tham mưu với cấp ủy và lãnh đạo đơn vị tạo điều kiện trong công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ Đoàn, đặc biệt đối với các đối tượng trong quy hoạch các chức danh chủ chốt của cơ sở; tham mưu cho cấp ủy và lãnh đạo cơ chế, chính sách, phụ cấp đối với cán bộ Đoàn kiêm nhiệm cấp cơ sở và chi đoàn; tạo môi trường thuận lợi để đoàn viên tu dưỡng, phấn đấu, rèn luyện trở thành đảng viên và để tạo nguồn cán bộ có năng lực, phẩm chất, đạo đức của hệ thống chính trị các cấp.