2. Bài 17. Pháp luật và đời sống

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 116 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc và nêu ý nghĩa 2 câu thơ dưới đây.

“…Bảy xin Hiến pháp ban hành

Trăm điều phải có thần linh pháp quyền.”

(Nguyễn Ái Quốc, Việt Nam yêu cầu ca, 1922)

Phương pháp giải:

- Đọc hai câu thơ và nêu ý nghĩa của 2 câu thơ ấy: Hai câu thơ nói về vai trò của pháp luật đối với đời sống xã hội.

Lời giải chi tiết:

Hai câu thơ khẳng định vai trò của pháp luật đối với đời sống xã hội. Theo Người, “thần linh” ở đây không phải là một sức mạnh siêu nhân nào đó, mà là sức mạnh của pháp luật. Nhà nước dân chủ Việt Nam không thể thiếu pháp luật.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi trang 116 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi.

- Vì sao cảnh sát giao thông lập biên bản và tạm giữ bằng lái xe của anh D?

- Quy tắc xử sự chung là gì? Quy tắc xử sự chung có ý nghĩa như thế nào đối với các chủ thể khi tham gia vào các quan hệ pháp luật?

Phương pháp giải:

- Đọc tình huống, giải thích lí do vì sao cảnh sát giao thông lập biên bản và tạm giữ bằng lái xe của anh D.

- Tìm hiểu và nêu khái niệm quy tắc xử sự chung.

- Tìm hiểu thông tin và nêu ý nghĩa của quy tắc xử sự chung đối với các chủ thể khi tham gia vào các quan hệ pháp luật.

Lời giải chi tiết:

- Vì anh D đã chạy xe quá tốc độ cho phép khi tham gia giao thông.

- Quy tắc xử sự chung là tập hợp bộ quy tắc điều chỉnh các quan hệ xã hội trong phạm vi rộng, được sử dụng rộng rãi và phổ biến trong đời sống hàng ngày, các quy tắc xử sự này sau khoảng thời gian lâu dài được áp dụng điều chỉnh các quan hệ xã hội và được nhà nước công nhận theo trình tự thủ tục theo luật định nó sẽ trở thành các quy phạm pháp luật, ở mỗi quan hệ nó điều chỉnh thì nó sẽ trở thành quy phạm pháp luật trong quan hệ pháp luật đó.

- Ý nghĩa của quy tắc xử sự chung đối với các chủ thể khi tham gia vào các quan hệ pháp luật:

+ Là phương tiện để nhà nước quản lí xã hội

+ Là phương tiện để công dân thực hiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi trang 118 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi.

- Ủy ban An toàn giao thông quốc gia thực hiện chương trình hỗ trợ mũ bảo hiểm cho phụ nữ dân tộc Thái nhằm mục đích gì?

- Tính quy phạm phổ biến, tính quyền lực bắt buộc chung của pháp luật được thể hiện như thế nào trong thông tin trên?

- Để các quy phạm pháp luật được áp dụng phổ biến vào đời sống xã hội thì các quy phạm đó phải được thể hiện qua hình thức nào?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin 1 và nêu mục đích của việc Ủy ban An toàn giao thông quốc gia thực hiện chương trình hỗ trợ mũ bảo hiểm cho phụ nữ dân tộc Thái.

- Đọc thông tin, xác định tính quy phạm phổ biến, tính quyền lực bắt buộc chung của pháp luật được thể hiện trong thông tin.

- Đọc thông tin 2, liệt kê các hình thức pháp luật để các quy phạm pháp luật được áp dụng phổ biến vào đời sống xã hội.

Lời giải chi tiết:

- Ủy ban An toàn giao thông quốc gia thực hiện chương trình hỗ trợ mũ bảo hiểm cho phụ nữ dân tộc Thái nhằm đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông cho phụ nữ Thái, đồng thời nhằm giúp họ trang bị thêm kiến thức về pháp luật.

- Tính quy phạm phổ biến: Pháp luật đưa ra hệ thống các quy tắc xử sự, là chuẩn mực cho mọi hành vi; được áp dụng nhiều lần và trong phạm vi hiệu lực mà luật tác động đến, với nhiều đối tượng.

Tính quyền lực bắt buộc chung của Nhà nước: Mọi tổ chức cá nhân đều phải thực hiện theo đúng pháp luật, nếu vi phạm sẽ bị xử lí nghiêm minh.

- Pháp luật được thể hiện dưới những hình thức nhất định, được chứa đựng trong các nguồn luật như tập quán pháp, tiền lệ pháp, văn bản quy phạm pháp luật,…

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi trang 118 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

- Hành vi xả thải vào môi trường của Nhà máy xi măng A đã vi phạm quy định của luật nào?

- Việc xử phạt nhà máy xi măng A thể hiện vai trò của pháp luật trong đời sống như thế nào?

Phương pháp giải:

- Tìm hiểu các luật và xác định hành vi xả thải vào môi trường của Nhà máy xi măng A vi phạm quy định của luật nào.

- Từ việc xử phạt nhà máy xi măng A, nêu vai trò của pháp luật trong đời sống.

Lời giải chi tiết:

- Hành vi xả thải vào môi trường của Nhà máy xi măng A đã vi phạm quy định của Luật Bảo vệ môi trường khi đã thải khói, bụi, khí có chất hoặc mùi độc hại vào không khí.

- Vai trò của pháp luật trong đời sống: Là phương tiện để nhà nước quản lí xã hội nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của xã hội.

Khám phá 4

Trả lời câu hỏi trang 118 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

- Pháp luật đã bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đối với bà H như thế nào?

- Theo em, pháp luật là phương tiện để công dân thực hiện quyền và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp có ý nghĩa như thế nào đối với con người và xã hội?

Phương pháp giải:

- Đọc trường hợp và xác định những việc làm pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đối với bà H.

- Tìm hiểu và nêu ý nghĩa của pháp luật đối với con người và xã hội với vai trò là phương tiện để công dân thực hiện quyền và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp.

Lời giải chi tiết:

- Tòa án đã tiếp nhận và căn cứ theo bộ luật Lao động năm 2019 đã tuyên Quyết định chấm dứt hợp đồng lao động của Công ti Y đối với bà H là trái pháp luật và công ty Y phải tiếp nhận bà H cũng như hoàn trả các chế đệ theo quy định của pháp luật.

- Ý nghĩa: Thông qua pháp luật đảm bảo cho người dân được thực hiện các quyền cũng như là nghĩa vụ của mình theo quy định và quyền lợi này sẽ được quy định và bảo vệ một cách tốt nhất; tạo sự công bằng cho xã hội, giúp người dân có niềm tin vào pháp luật, vào sự quản lí của Nhà nước.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi trang 119 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy thảo luận cùng các bạn và cho biết ý kiến của em về các phát biểu sau:

Phương pháp giải:

- Đưa ra quan điểm đồng ý hay không đồng ý với ý kiến của từng phát biểu. Giải thích vì sao lại đưa ra quan điểm như vậy.

Lời giải chi tiết:

a – Em không đồng ý với ý kiến trên vì pháp luật là do Quốc hội ban hành.

b – Em không đồng ý với ý kiến trên vì pháp luật không phải là chuẩn mực duy nhất đánh giá hành vi của con người. Ngoài pháp luật còn rất nhiều những chuẩn mực khác, ví dụ như đạo đức, lối sống,…

c – Em không đồng ý với ý kiến trên vì pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự, là khuôn mẫu, chuẩn mực cho hành vi; được áp dụng nhiều lần, trong phạm vi hiệu lực mà nó tác động đến, với nhiều đối tượng.

d – Em đồng ý với ý kiến trên vì nội dung của pháp luật được thể hiện bằng ngôn ngữ có tính pháp lí rõ ràng, chính xác, thể hiện đặc điểm xác định chặt chẽ về mặt hình thức của pháp luật.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi trang 120 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy xác định các đặc điểm của pháp luật trong các quy định sau đây.

Phương pháp giải:

- Đọc và xác định các quy định đó thuộc đặc điểm nào của pháp luật.

+ Tính quy phạm phổ biến

+ Tính bắt buộc chung

+ Tính xác định chặt chẽ về hình thức

Lời giải chi tiết:

a – Tính bắt buộc chung

b – Tính quy phạm phổ biến

c – Tính bắt buộc chung

d – Tính bắt buộc chung

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi trang 120 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc câu chuyện sau và trả lời câu hỏi.

- Hành vi của anh H có đáng phê phán không? Vì sao?

- Pháp luật có vai trò như thế nào đối với sự việc của chị K?

Phương pháp giải:

- Đọc và xác định hành vi của anh H.

- Nêu quan điểm về hành vi của anh H có đáng phê phán không. Giải thích vì sao lại đưa ra quan điểm như vậy.

- Từ sự việc của chị K, nêu vai trò của pháp luật đối với sự việc đó.

Lời giải chi tiết:

- Hành vi của anh H đáng phê phán vì việc xây nhà ảnh hưởng đến nhà hàng xóm thuộc một phần lỗi của mình, nên anh H phải có trách nhiệm giải quyết sự việc.

- Vai trò của pháp luật đối với sự việc của chị K: là phương tiện để chị K thực hiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi trang 121 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

- Theo em, hành vi của anh P và chị Q có vi phạm pháp luật không? Vì sao?

- Hành vi của anh P và chị Q ảnh hưởng như thế nào đến đời sống xã hội?

Phương pháp giải:

- Căn cứ vào khái niệm pháp luật, trả lời hành vi của anh P và chị Q có vi phạm pháp luật không. Giải thích vì sao lại đưa ra câu trả lời như vậy.

- Từ hành vi của anh P và chị Q, nêu ảnh hưởng của hành vi đó đến đời sống xã hội.

Lời giải chi tiết:

- Theo em, hành vi của anh P và chị Q có vi phạm pháp luật vì anh P chị Q đã lợi dụng vụ tai nạn để chiếm đoạt tài sản của tài xế A.

- Ảnh hưởng đến đời sống xã hội:

+ Hình thành thói quen, suy nghĩ lệch lạc về chuẩn mực đạo đức xã hội.

+ Dẫn đến tâm lý coi thường pháp luật của Nhà nước.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi trang 121 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy cùng bạn làm việc nhóm, tìm hiểu 1 trường hợp pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân trong thực tế cuộc sống.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu một trường hợp pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân trong thực tế cuộc sống qua các gợi ý sau:

+ Tên của người được pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

+ Hoàn cảnh của người đó.

+ Pháp luật đã làm gì để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người đó?

Lời giải chi tiết:

Trường hợp: Bạn Nguyễn Thị A, học sinh lớp 10A2 trường THPT X có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. A mồ côi cha mẹ từ nhỏ, lại không có họ hàng thân thích, A được chính quyền địa phương gửi vào Mái ấm tình thương và được ăn học như bao bạn bè cùng trang lứa. Đến năm lớp 5, A được một gia đình nhận nuôi làm con nuôi và được chính quyền địa phương cho phép.

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi trang 121 sách giáo khoa GDCD 10 – Chân trời sáng tạo

Đề bài: Em hãy vẽ tranh tuyên truyền với nội dung “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật”

Phương pháp giải:

- Xác định nội dung của tranh: Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật.

- Vẽ tranh theo nội dung đã xác định.

Lời giải chi tiết: