Bài 5. Thiên nhiên châu Á

? mục 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 111 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Dựa vào hình 5.1 và  thông tin trong bài, em hãy:

- Trình bày đặc điểm vị trí địa lí châu Á.

- Nêu đặc điểm hình dạng và kích thước châu Á.

Phương pháp giải:

Dựa vào hình 5.1 và thông tin trong mục 1.

Lời giải chi tiết:

- Đặc điểm vị trí địa lí châu Á:

+ Trên đất liền lãnh thổ kéo dài từ vùng cận cực Bắc tới Xích đạo, một số đảo và quần đảo kéo dài tới vĩ tuyến $10°\mathrm{N}$

+ Tiếp giáp:

Phía tây giáp châu Âu;

Phía tây nam giáp châu Phi qua eo đất Xuy-ê;

Phía bắc giáp Bắc Băng Dương;

Phía đông giáp Thái Bình Dương;

Phía nam giáo Ấn Độ Dương.

- Đặc điểm hình dạng, kích thước châu Á:

+ Hình dạng: dạng hình khối rộng lớn, bờ biển bị chia cắt mạnh, có nhiều bán đảo, vịnh biển…

+ Kích thước: rộng lớn nhất thế giới với diện tích đất liền là 41,5 triệu km², tính cả các đảo thì diện tích khoảng 44 triệu km².

? mục 2

Trả lời câu hỏi mục 2a trang 112 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Dựa vào hình 5.1 và  thông tin trong bài em hãy:

- Kể tên và xác định trên bản đồ các khu vực địa hình của châu Á.

- Xác định khu vực phân bố khoáng sản chính ở châu Á.

- Trình bày ý nghĩa của đặc điểm địa hình, khoáng sản đối với việc sử dụng và bảo vệ tự nhiên.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin mục a (Địa hình, khoáng sản) và quan sát hình 5.1.

Lời giải chi tiết:

Trả lời câu hỏi mục 2b trang 113 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Dựa vào hình 5.2 và  thông tin trong bài, em hãy:

- Kể tên các đới và kiểu khí hậu ở châu Á .

- Cho biết khí hậu châu Á phân bố như thế nào? Kiểu khí hậu nào là phổ biến nhất?

Phương pháp giải:

Quan sát hình 5.2 và đọc thông tin mục b (Khí hậu).

Lời giải chi tiết:

- Khí hậu châu Á phân hóa đa dạng thành nhiều đới. Mỗi đới khí hậu gồm nhiều kiểu, có sự khác biệt lớn về nhiệt độ, gió, lượng mưa.

- Phổ biến là kiểu khí hậu gió mùa và khí hậu lục địa.

Trả lời câu hỏi mục 2c trang 114 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Dựa vào hình 5.1 và thông tin trong bài em hãy.

- Kể tên một số sông và hồ lớn ở châu Á

- Trình bày đặc điểm sông ngòi châu Á.

- Nêu ý nghĩa của sông, hồ đối với việc sử dụng và bảo vệ tự nhiên.

Phương pháp giải:

Quan sát hình 5.1 và đọc thông tin trong mục c (Sông ngòi và hồ).

- Một số sông và hồ lớn ở châu Á:

+ Sông lớn: Ô-bi, Hoàng Hà, Trường Giang, Mê Công, Ấn, Hằng,...

+ Hồ lớn: Ca-xpi, Bai-can, A-ran, Ban-khat,...

- Đặc điểm sông ngòi châu Á:

+ Nhiều hệ thống sông lớn bậc nhất thế giới nhưng phân bố không đều.

Các khu vực mưa nhiều (Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á): sông có lượng nước lớn, mùa lũ tương ứng mùa mưa, mùa cạn tương ứng mùa khô.

Các khu vực khô hạn (Tây Nam Á, Trung Á): mạng lưới sông thưa thớt, nhiều nơi trong nội địa không có dòng chảy.

+ Sông ngòi tạo điều kiện phát triển thủy điện, du lịch, đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, giao thông đường thủy…

+ Vào mùa mưa thường có lũ, gây nhiều thiệt hại lớn.

- Ý nghĩa của sông, hồ đối với việc bảo vệ tự nhiên:

+ Sông cung cấp nước cho cây sinh trưởng và phát triển;

+ Hồ giúp điều hòa không khí, tạo phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp và là nơi cư trú của nhiều loài sinh vật.

Trả lời câu hỏi mục 2d trang 115 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Dựa vào hình 5.1, hình 5.2 và thông tin trong bài, em hãy:

- Trình bày sự phân hóa của các đới thiên nhiên châu Á

- Cho biết việc khai thác và sử dụng các đới thiên nhiên cần chú ý vấn đề gì để bảo vệ môi trường.

Phương pháp giải:

Dựa vào hình 5.1 hình 5.2 và thông tin trong mục d (Các đới thiên nhiên).

Lời giải chi tiết:

- Sự phân hóa các đới thiên nhiên châu Á (3 đới thiên nhiên):

Đới lạnh:

+ Phân bố: phía bắc châu lục.

+ Thời tiết khắc nghiệt và có gió mạnh.

+ Thực vật: phổ biến hoang mạc cực, đồng rêu và đồng rêu rừng.

+ Động vật: các loài chịu lạnh, mùa hạ các loài chim di cư từ phương Nam lên.

Đới ôn hòa:

+ Chiếm diện tích lớn nhất.

+ Khí hậu: càng vào sâu trong nội địa càng khô hạn.

+ Thực vật: phân hóa từ rừng lá kim sang rừng lá rộng, thảo nguyên rừng và thảo nguyên.

Đới nóng

+ Chủ yếu có khí hậu gió mùa, xích đạo.

+ Thực vật điển hình: rừng nhiệt đới; những nơi khuất gió hoặc khô hạn có rừng thưa, xavan, cây bụi và hoang mạc.

- Việc khai thác và sử dụng các đới thiên nhiên cần chú ý vấn đề bảo vệ và phục hồi rừng nhằm bảo vệ môi trường.

Luyện tập

Giải bài luyện tập trang 116 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Cho bảng số liệu sau:

a. Xác định vị trí của hai trạm khí tượng E Ri-at (Riyagh) và Y-an-gun (Yangon) trên hình 5.2.

b. Nhận xét đặc điểm nhiệt độ và lượng mưa ở hai trạm khí tượng.

Phương pháp giải:

- Quan sát hình 5.2 để xác định vị trí hai trạm khí tượng E Ri-at (Riyagh) và Y-an-gun (Yangon).

- Dựa vào bảng số liệu để nhận xét nhiệt độ (nhiệt độ tháng cao nhất, nhiệt độ tháng thấp nhất, biên độ nhiệt năm) và lượng mưa (tổng lượng mưa năm, các tháng mưa nhiều, các tháng mưa ít) ở hai trạm khí tượng.

Lời giải chi tiết:

a. Vị trí của hai trạm khí tượng E Ri-at (Riyagh) và Y-an-gun (Yangon)

- Trạm khí tượng E Ri-at nằm ở khu vực Tây Á, thuộc đới khí hậu nhiệt đới khô.

- Trạm khí tượng Y-an-gun nằm ở khu vực Đông Nam á, thuộc đới khí hậu nhiệt đới gió mùa.

b. Nhận xét đặc điểm nhiệt độ và lượng mưa hai trạm khí tượng

- Trạm khí tượng E Ri-at:

Nhiệt độ:

+ Nhiệt độ tháng cao nhất đạt 33,5$°\mathrm{C}$ (tháng 7, 8).

+ Nhiệt độ tháng thấp nhất 14,2$°C$ (tháng 1).

=> Biên độ nhiệt năm lớn (19,3$°C$).

Lượng mưa:

+ Tổng lượng mưa trong năm rất thấp, chỉ đạt 97 mm.

+ Các tháng có mưa: tháng 11 - 5 (nhưng không tháng nào lượng mưa vượt quá 20 mm).

+ Các tháng gần như không có mưa: tháng 6 - 10.

- Trạm khí tượng Y-an-gun:

Nhiệt độ:

+ Nhiệt độ tháng cao nhất đạt 30,4$°C$ (tháng 4).

+ Nhiệt độ tháng thấp nhất 25,1$°C$ (tháng 1).

=> Biên độ nhiệt năm nhỏ (5,3$°C$).

Lượng mưa:

+ Tổng lượng mưa trong năm rất lớn, đạt 3039 mm.

+ Các tháng mưa nhiều: tháng 4 -9.

+ Các tháng mưa ít: tháng 10 - 3.

=> Sự phân chia thành 2 mùa mưa và khô rất rõ rệt.

Vận dụng

Giải bài vận dụng trang 116 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Em hãy lựa chọn một trong hai nhiệm vụ sau:

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu và viết một đoạn văn ngắn mô tả về đặc điểm một đồng bằng hoặc một cao nguyên ở châu Á.

Nhiệm vụ 2: Em hãy đóng vai hướng dẫn viên du lịch, giới thiệu về một con sông, hồ lớn hoặc đới thiên nhiên ở châu Á.

Phương pháp giải:

Dựa vào hiểu biết của bản thân và tìm hiểu thông tin trên Internet.

Giải chi tiết:

Nhiệm vụ 1:

Cao nguyên Tây Tạng là cao nguyên cao nhất thế giới với độ cao trung bình 4 200 m. Phần lớn dãy Himalaya nằm trong địa phận Tây Tạng. Gió mùa từ Ấn Độ Dương gây ra một số ảnh hưởng ở phía đông Tây Tạng. Phía bắc Tây Tạng có nhiệt độ cao trong mùa hè và lạnh khủng khiếp về mùa đông.

Có những dãy núi tuyết vĩnh cửu cao 5 000 - 7 000 m 

Nhiệm vụ 2:

Đóng vai hướng dẫn viên du lịch, giới thiệu về sông I-ê-nit-xây:

Sông I-ê-nit-xây có diện tích lưu vực 2 580 000 ${\mathrm{km}}^2$ với chiều dài 4 102 km, là con sông chảy ở khu vực ôn đới lạnh, mùa đông nước đóng băng, mùa xuân đến băng tan.

I-ê-nit-xây chảy từ Nam lên Bắc, nên băng tan ở thượng lưu trước, nước lũ dồn xuống hạ lưu, vì băng ở hạ lưu chưa tan nên đã chắn dòng nước lại, tràn lênh láng ra hai bờ gây lụt lớn; có năm nước sông tràn ra mỗi bên bờ tới 150 km, sang mùa hạ nước rút, mùa thu nước cạn,...

Lý thuyết

>> Xem chi tiết: Lý thuyết thiên nhiên châu Á