34. Cha con nghĩa nặng - Hồ Biểu Chánh

I. Tác giả

1. Tiểu sử 

- Hồ Biểu Chánh (1884 – 1958), tên thật là Hồ Văn Trung.

- Xuất thân trong một gia đình nông dân ở Tiền Giang.

- Thuở nhỏ học chữ Nho. Sau đó vào học Trung học ở Mỹ Tho và Sài Gòn.

- Năm 1905, ông đậu Thành Chung rồi giữ nhiều chức vụ khác nhau như kỉ lục, thông ngôn, đốc phủ sử, chủ quận,...

- Ông từng làm việc ở nhiều nơi như: Sài Gòn, Bạc Liêu, Cà Mau,... nên am hiểu về cuộc sống và con người Nam Bộ.

2. Sự nghiệp văn học

Ông để lại di sản văn học không nhỏ: 64 tiểu thuyết, 12 tập truyện ngắn và truyện kể, 12 vở hài kịch và ca kịch, 5 tập thơ và truyện thơ, 8 tập ký, 28 tập khảo cứu-phê bình. Ngoài ra, còn có các bài diễn thuyết và 2 tác phẩm dịch. Các tác phẩm tiêu biểu như “Cha con nghĩa nặng”, “Cay đắng mùi đời”, “Một đóa hoa rừng”, “Tình anh em”, “Công chúa kén chồng”,...

II. Tác phẩm

1. Tóm tắt tác phẩm 

    Truyện xoay quanh nhân vật Trần Văn Sửu – một nông dân hiền lành, chăm chỉ. Anh lấy Thị Lự sinh được ba con: Tí, Quyên, Sung. Anh hết mực thương vợ, yêu con. Một hôm Sửu bắt gặp vợ ngoại tình, trong lúc nóng giận không may anh xô vợ ngã vấp vào phản chết ngay. Sửu bỏ trốn, mọi người thì tưởng Sửu nhảy xuống sông tự tử. Anh em thằng Tí về ở với ông ngoại là hương thị Tào. Sung ốm chết, Tí và Quyên đi làm thuê cho bà hương quản Tồn, được bà thương, Quyên trở thành con dâu của bà. Sau mười mấy năm trốn tránh, Sửu lẻn về nhà thăm con, được bố vợ cho biết cuộc sống hai đứa con ổn định và hạnh phúc, Sửu vội vã ra đi... Sau đó, Sửu được xóa án và cha con đoàn tụ.

2. Tìm hiểu chung

a. Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời

- Đoạn trích thuộc nửa sau chương IX của tiểu thuyết “Cha con nghĩa nặng”.

b. Bố cục

- Phần 1 (từ đầu ... buồn rầu khổ cực nữa): tâm trạng của Trần Văn Sửu khi trên cầu Mê Tức

- Phần 2 (tiếp … trở lại liền): cuộc gặp gỡ cảm động của hai cha con

- Phần 3 (còn lại): cuộc đoàn tụ của hai cha con

3. Tìm hiểu chi tiết

a. Nhân vật Trần Văn Sửu

- Vốn là người nông dân cần cù, hiền lành, chất phác. Anh không may lấy phải người vợ nhân phẩm chưa tốt nên lỡ tay phạm tội giết vợ khiến gia đình tan nát, bản thân phải bỏ trốn biền biệt 11 năm.

- Những năm tháng bỏ trốn: luôn ân hận về nỗi lầm của mình và không nguôi thương nhớ con.

- Tình yêu thương con sâu đậm đã thôi thúc ông cải trang về gặp con.

+ Thấy con cái yên ổn, hạnh phúc ông chấp nhận bỏ đi, chấp nhận mọi nỗi đau.

+ Khi hiểu lòng con cái, biết con cái yêu thương mình nhưng ông vẫn một mực đòi ra đi để giữ trọn hạnh phúc và yên ổn lâu dài cho con.

→ Là một người lao động bình dị, nhân hậu, chất phác nhưng bất hạnh. Là người cha yêu thương con vô bờ bến và giàu đức hi sinh.

b. Nhân vật Tí

- Cuộc đời côi cút, bơ vơ, lạc lõng, đáng thương: Mẹ mất, cha bỏ trốn, đứa em trai cũng chết.

- Cách giải tỏa éo le cuộc đời một cách thông minh bằng những lời nói, hành động, ý nghĩ thiết thực và sâu sắc.

+ Chạy theo và cứu cha khỏi những hành động tiêu cực: “Hễ cha đi thì con đi theo”.

+ Khi gặp cha: “ôm cha khóc hồi lâu”

+ Khuyên nhủ và thuyết phục được cha nghe theo mình để được chăm sóc cha: “Đi theo đặng mà nuôi cha, chừng nào cha chết rồi thì con sẽ về”, “Bây giờ có một mình cha nghèo khổ, vậy con phải làm mà nuôi cha chứ”,...

- Là người con hết mực yêu thương cha, sẵn sàng gác hạnh phúc riêng tư để chăm sóc cho cha.

c. Giá trị nội dung

     Thể hiện vẻ đẹp của tình phụ tử và lòng hiếu thảo. Khẳng định những tình cảm tốt đẹp này là bài học đạo lí muôn đời của nhân dân ta.

d. Giá trị nghệ thuật

- Tạo tình huống căng thẳng, mâu thuẫn được đẩy lên qua lời thoại.

- Nghệ thuật kể truyện tự nhiên, hấp dẫn

- Ngôn ngữ mang sắc thái Nam Bộ