2. Bài 5. Bảo tồn di sản văn hóa

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 27 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc thông tin sau và trả lời câu hỏi.

- Em cảm nhận như thế nào về Đờn ca tài tử Nam Bộ?

- Ngoài Đờn ca tài tử Nam Bộ, em còn biết những di sản văn hoá nào của nước ta?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin.

- Nêu cảm nghĩ về Đờn ca tài tử Nam Bộ.

- Kể tên một số di sản văn hoá của nước ta mà em biết

Lời giải chi tiết:

- Cảm nhận:

Đờn ca tài tử Nam Bộ là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của vùng đất Nam Bộ, đã gắn bó với đời sống của người dân Nam B. Em cảm nhận được một một sức sống lớn mạnh, lan tỏa, thể hiện được tình yêu quê hương đất nước, con người dân đất phương Nam.

- Ngoài Đờn ca tài tử Nam Bộ, em còn biết những di sản văn hoá như:

+ Vịnh Hạ Long

+ Quần thể Di tích Cố đô Huế

+ Nhã nhạc cung đình Huế

+ Dân ca Quan họ Bắc Ninh

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi trang 28 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

1. Em hãy nêu tên các di sản văn hoá tương ứng với các hình sau. Em biết gì về các di sản văn hóa đó?

Phương pháp giải:

- Quan sát 4 bức tranh và nêu tên di sản văn hóa tương ứng.

- Nêu một số thông tin mà em biết về các di sản văn hóa đó.

Lời giải chi tiết:

- Các di sản văn hoá:

+ Hình 1: Quần thể di tích Cố đô Huế: nằm dọc hai bên bờ sông Hương thuộc thành phố Huế và một vài vùng phụ cận thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế. Với những giá trị mang tính toàn cầu của mình, quần thể di tích Cố đô Huế trở thành di sản văn hoá đầu tiên của Việt Nam được UNESCO ghi tên vào danh mục Di sản thế giới năm 1993. 

+ Hình 2: Phố cổ Hội An: được Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Văn hóa thế giới vào tháng 12/1999; Thủ tướng Chính phủ cấp Bằng công nhận Di tích cấp quốc gia đặc biệt vào đợt 1 (tháng 8/2009). Hiện nay, phố cổ Hội An vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn về cảnh quan, không gian kiến trúc , những phong tục, tập quán, nếp ứng xử, ẩm thực, sinh hoạt văn hóa truyền thống còn được giữ gìn, trân trọng.

+ Hình 3: Dân ca quan họ Bắc Ninh: được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đó là niềm tự hào và là động lực to lớn để Dân ca Quan họ tiếp tục phát triển vượt qua ranh giới quốc gia và lan toả rộng rãi.

+ Hình 4: Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên: là tài sản vô giá, được các cộng đồng dân tộc Tây Nguyên sáng tạo và không ngừng phát huy, trao truyền lại bao đời nay, được trải rộng ở 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông và Lâm Đồng.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi trang 29 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

2. Em hãy đọc thông tin sau và trả lời câu hỏi.

- Thế nào là di sản văn hoá?

- Có mấy loại di sản văn hoá? Cho ví dụ về mỗi loại.

- Di sản văn hoá có ý nghĩa như thế nào đối với con người và xã hội?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và nêu khái niệm về di sản văn hóa.

- Kể tên các loại di sản văn hóa và cho ví dụ.

- Nêu ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội.

Lời giải chi tiết:

- Di sản văn hóa: là kết tinh từ kinh nghiệm lao động sáng tạp mà ông cha ta đã dày công tạo dựng, là sự nhắc nhở con cháu về cội nguồn dân tộc.

- Có 2 loại di sản văn hoá:

+ Di sản văn hóa phi vật thể như: Phổ cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn, Hoàng thành Thăng Long, …

+ Di sản văn hóa vật thể như: Nhã nhạc cung đình Huế, Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên, …

- Ý nghĩa: các di sản văn hóa đóng vai trò quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam, góp phần làm phong phú kho tàng di sản văn hóa thế giới.

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi trang 29 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

3. Em hãy đọc thông tin sau và thực hiện yêu cầu.

Yêu cầu: Em hãy lấy ví dụ cụ thể về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong việc bảo tồn di sản văn hoá.

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin.

- Lấy ví dụ cụ thể về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong việc bảo tồn di sản văn hoá.

Lời giải chi tiết:

Theo quy định của Luật di sản văn hóa (sửa đổi, bổ sung năm 2009), quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân đối với di sản văn hóa được chia làm 3 nhóm theo từng loại chủ thể khác nhau. Cụ thể như sau:

- Thứ nhất, quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân nói chung đối với di sản văn hóa bao gồm:

+ Sở hữu hợp pháp di sản văn hóa;

+ Tham quan, nghiên cứu di sản văn hóa;

+ Tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa;

+ Thông báo kịp thời địa điểm phát hiện di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; giao nộp di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia do mình tìm được cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền nơi gần nhất;

+ Ngăn chặn hoặc đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền ngăn chặn, xử lý kịp thời những hành vi phá hoại, chiếm đoạt, sử dụng trái phép di sản văn hóa.

- Thứ hai, quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân là chủ sở hữu di sản văn hóa bao gồm:

+ Thực hiện các quyền và nghĩa vụ như đối với tổ chức, cá nhân nói chung;

+ Thực hiện các biện pháp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; thông báo kịp thời cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong trường hợp di sản văn hóa có nguy cơ bị làm sai lệch giá trị, bị hủy hoại, bị mất;

+ Gửi sưu tập di sản văn hóa phi vật thể, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia vào bảo tàng nhà nước hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong trường hợp không đủ điều kiện và khả năng bảo vệ hoặc phát huy giá trị;

+ Tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân tham quan, du lịch, nghiên cứu di sản văn hóa;

+ Thực hiện các quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.

- Thứ ba, quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân quản lý trực tiếp di sản văn hóa bao gồm:

+ Bảo vệ, giữ gìn di sản văn hóa;

+ Thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời các hành vi xâm hại di sản văn hóa;

+ Thông báo kịp thời cho chủ sở hữu hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền nơi gần nhất khi di sản văn hóa bị mất hoặc có nguy cơ bị hủy hoại;

+ Tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân tham quan, du lịch, nghiên cứu di sản văn hóa;

+ Thực hiện các quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.

Khám phá 4

Trả lời câu hỏi trang 30 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

4. Em hãy thảo luận về các hành vi sau theo yêu cầu dưới đây.                      

a) Giới thiệu cho khách nước ngoài về danh lam thắng cảnh của Việt Nam.

b) Phát hiện, đem nộp cổ vật cho cơ quan có trách nhiệm.

c) Lấy cắp cổ vật về nhà cất giấu theo mục đích cá nhân.

d) Buôn bán, trao đối, cho tặng cổ vật không có giấy phép.

e) Nhắc nhở bạn bè, người xung quanh giữ gìn, bảo vệ di sản văn hoá.

g) Tham quan, tìm hiểu di tích lịch sử - văn hoá của quê hương.

Yêu cầu

- Nêu hành vi vi phạm pháp luật về bảo tồn di sản văn hoá và cách đấu tranh, ngăn chặn các hành vi đó.

- Đề xuất những việc làm phù hợp với lứa tuổi để góp phần bảo vệ di sản văn hoá.

Phương pháp giải:

- Tiến hành thảo luận và tìm ra hành vi vi phạm pháp luật về bảo tồn di sản văn hoá.

- Đưa ra cách đấu tranh, ngăn chặn các hành vi đó.

- Đề xuất những việc làm phù hợp với lứa tuổi để góp phần bảo vệ di sản văn hoá.

Lời giải chi tiết:

- Hành vi vi phạm pháp luật về bảo tồn đi sản văn hoá:

c) Lấy cắp cổ vật về nhà cất giấu theo mục đích cá nhân.

d) Buôn bán, trao đối, cho tặng cổ vật không có giấy phép.

- Chúng ta cần phản đối, lên án, phê phán những hành vi vi phạm pháp luật về bảo tồn đi sản văn hoá, đưa ra được các biện pháp xử lý đối với những hành vi đó.

- Những việc làm phù hợp với lứa tuổi để góp phần bảo vệ di sản văn hoá là:

+ Giới thiệu cho khách nước ngoài về danh lam thắng cảnh của Việt Nam.

+ Không lấy cắp cổ vật, đồ vật quý tại các di tích lịch sử.

+ Giữ gìn sạch đẹp các di tích, danh lam thắng cảnh

+ Tuyên truyền, nhắc nhở mọi người cùng giữ gìn, bảo vệ di sản văn hóa.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi trang 31 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

1. Em hãy tìm những câu ca dao, tục ngữ về di sản văn hoá của Việt Nam.

Phương pháp giải:

- Tìm những câu ca dao, tục ngữ về di sản văn hoá của Việt Nam

Lời giải chi tiết:

Những câu ca dao, tục ngữ về di sản văn hoá của Việt Nam:

+                                                    Dù ai đi ngược về xuôi

                                         Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng Ba

+                                                   Anh có về Kinh Bắc quê em

                                           Mà nghe quan họ, mà xem làng nghề

                                                          Quê em có lịch có lề

                                               Có sông tắm mát có nghề cửi canh.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi trang 31 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

2. Em có nhận xét gì về suy nghĩ của các bạn học sinh trong tình huống sau?

Phương pháp giải:

- Đọc tình huống.

- Đưa ra nhận xét về hành động của các bạn trong tình huống.

Lời giải chi tiết:

Em không đồng tình với hành động của những người đã viết lên bức tường, di tích đó. Việc khắc tên như vậy sẽ làm cho cảnh quan mất đi vẻ đẹp tự nhiên ban đầu. Chúng ta nên bảo tồn, giữ gìn và không được viết lên các di tích đó.

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi trang 31 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

3. Em hãy sắm vai và xử lý tình huống sau.

Phương pháp giải:

- Sắm vai vào tình huống

- Nhận xét về câu nói của V.

Lời giải chi tiết:

Em sẽ vào vai T và cùng đưa ra cách giải quyết. Em sẽ khuyên V nên đem cổ vật đến cơ quan chức năng để giao nộp chứ không được mang về làm của riêng bởi vì đây là những vật có giá trị lịch sử lâu đời của đất nước ta, là các di sản văn hóa.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi trang 31 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

4. Em hãy viết đoạn văn (7 - 10 dòng) bày tỏ niềm tự hào về di sản văn hoá Việt Nam và nêu các việc làm cụ thể của bản thân góp phần bảo tồn di sản văn hoá.

Phương pháp giải:

- Viết đoạn văn bày tỏ niềm tự hào về di sản văn hoá Việt Nam.

- Đưa ra việc làm cụ thể của bản thân góp phần bảo tồn di sản văn hoá.

Lời giải chi tiết:

Di sản văn hóa là món quà thiêng liêng, quý giá, tạo nên nét đặc thù của mỗi dân tộc. Những giá trị của bản sắc văn hóa dân tộc là một trong những động lực to lớn đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của quốc gia dân tộc. Ý nghĩa mà nó để lại cho mỗi một đất nước là rất lớn. Vì thế, việc giữ gìn truyền thống văn hóa dân tộc là trách nhiệm của đất nước, của mỗi công dân. Tuổi trẻ hôm nay cần nhận thức sâu sắc về việc giữ gìn và bảo vệ các di sản văn hóa. Chúng ta cần học tập để hiểu được các giá trị văn hóa dân tộc. cách thức bảo tồn những giá trị đó. Ngoài ra, cần tuyên truyền sâu rộng, kiên trì thực hiện những việc làm cụ thể, hữu ích để di sản văn hóa mãi vẹn nguyên giá trị.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi trang 31 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

1. Em hãy thiết kế tấm thiệp để giới thiệu với bạn bè về Tết cổ truyền Việt Nam như một di sản văn hoá.

Phương pháp giải:

Thiết kế tấm thiệp để giới thiệu về Tết cổ truyền Việt Nam như một di sản văn hoá.

Lời giải chi tiết:

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi trang 31 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

2. Hãy sưu tầm các tranh ảnh đẹp về di sản văn hoá Việt Nam và tạo thành cuốn sách ảnh hoặc thực hiện một đoạn phim ngắn về di sản văn hoá tại địa phương em để giới thiệu với bạn bè.

Phương pháp giải:

- Sưu tầm các tranh ảnh đẹp về di sản văn hoá Việt Nam.

- Thiết kế cuốn sách ảnh hoặc thực hiện một đoạn phim ngắn về di sản văn hoá tại địa phương.

Lời giải chi tiết:

Các di sản văn hoá Việt Nam:

Vịnh Hạ Long là một vịnh nhỏ thuộc phần bờ tây vịnh Bắc Bộ tại khu vực biển Đông Bắc Việt Nam, bao gồm vùng biển đảo của thành phố Hạ Long thuộc tỉnh Quảng Ninh.

Quần thể di tích Cố đô Huế là di tích lịch sử - văn hóa do triều Nguyễn chủ trương xây dựng trong khoảng thời gian từ đầu thế kỷ 19 đến nửa đầu thế kỷ 20 trên địa bàn thành phố Huế và một vài vùng phụ cận thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam.

Hoàng thành Thăng Long là quần thể di tích gắn với lịch sử kinh thành Thăng Long - Đông Kinh và tỉnh thành Hà Nội bắt đầu từ thời kì tiền Thăng Long qua thời Đinh - Tiền Lê, phát triển mạnh dưới thời Lý, Trần, Lê và thành Hà Nội dưới triều Nguyễn.

=> Sau đó, học sinh sẽ ghép vào thành một cuốn sách ảnh.