10. Bài 18. Nội dung cơ bản của Hiến pháp về bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 109 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy kể một số cơ quan nhà nước cấp địa phương nơi em sinh sống và chia sẻ hiểu biết của mình về cơ quan đó.  

Phương pháp giải:

Em dựa vào hiểu biết của bản thân để có thể hoàn thành bài tập.  

Lời giải chi tiết:

- Trụ sở thôn: quản lý dân cư của một thôn trong địa bàn tỉnh

- Ủy ban nhân dân xã: quản lý dân cư của các thôn trên địa bàn xã của tỉnh

- Ủy ban nhân dân huyện: quản lý các thôn và xã trên địa bàn huyện

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 109 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi:

Nếu là T, em sẽ trả lời A như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc tình huống và liên hệ bản thân để hoàn thành bài tập.

Lời giải chi tiết:

Còn có các cơ quan xét xử:

- Tòa án nhân dân gồm: Tòa án nhân dân tối cao; Tòa án nhân dân địa phương, Tòa án quân sự; Các tòa án do luật định.

- Các cơ quan kiểm sát:Viện kiểm sát nhân dân tối cao; Viện kiểm sát nhân dân địa phương; Viện kiểm sát quân sự.

- Chính quyền địa phương: Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan Nhà nước cấp trên.

- Hội đồng nhân dân quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 110 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:  

1. Theo em, vì sao Quốc hội và Hội đồng nhân dân được gọi là cơ quan đại biểu của nhân dân?

2. Hiến pháp quy định chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội và Hội đồng nhân dân là gì? Hãy nêu ví dụ thể hiện chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và nêu được lí do Quốc hội và Hội đồng nhân dân được gọi là cơ quan đại biểu của nhân dân.

- Nêu được chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Lời giải chi tiết:

1. Quốc hội và Hội đồng nhân dân được gọi là cơ quan quyền lực nhà nước vì quốc hội thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của nhà nước.

2.  Hiến pháp quy định chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội và Hội đồng nhân dân là:

- Chức năng: để thực hiện giám sát tối cao đối với hoạt động của nhà nước, Quốc hội có nhiệm vụ, quyền hạn thực hiện quyền giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp, luật và nghị quyết của Quốc hội; xét báo cáo công tác của Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội.

- Chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân được quy định tại Điều 113 của Hiến pháp năm 2013. Theo đó, Hội đồng nhân dân vạch định các vấn đề của địa phương do luật định như: các biện pháp khác để phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn theo quy định của pháp luật, quyết định biện pháp bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh, phòng, chống tội phạm và các hành vị vi phạm pháp luật khác; phòng, chống quan liêu, tham nhũng trong phạm vị được phân quyền,...; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi Khám phá 3 trang 111 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Vì sao Chính phủ và Ủy ban nhân dân được gọi là cơ quan hành chính nhà nước?

2. Hiến pháp quy định chức năng, nhiệm vụ của Chính phủ và Ủy ban nhân dân là gì? Hãy nêu ví dụ thể hiện chức năng, nhiệm vụ của Chính phủ và Ủy ban nhân dân.

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và nêu lên lí do Chính phủ và Ủy ban nhân dân được gọi là cơ quan hành chính nhà nước.

- Nêu được định chức năng, nhiệm vụ của Chính phủ và Ủy ban nhân dân.

Lời giải chi tiết:

1. Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội. Ủy ban nhân dân là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.

2.

- Chính phủ có các nhiệm vụ, quyền hạn như: tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước; thống nhất quản lí về kinh tế, văn hoá, xã hội, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trường, thông tin, truyền thông, đối ngoại, quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; thi hành lệnh động viên hoặc động viên cục bộ, lệnh ban bố tình trạng khẩn cấp và các biện pháp cần thiết khác để bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm tính mạng, tài sản của nhân dân; bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước và xã hội, quyền con người, quyền công dân; bảo đảm trật tự, an toàn xã hội; thống nhất quản li nền hành chính quốc gia; thực hiện quản lí về cán bộ, công chức, viên chức và công vụ trong các cơ quan nhà nước...

- Ủy ban nhân dân tổ chức việc thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương; tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao.

Khám phá 4

Trả lời câu hỏi Khám phá 4 trang 112 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân có chức năng, nhiệm vụ gì? Hãy nêu ví dụ thể hiện chức năng, nhiệm vụ đó.

Phương pháp giải:

Đọc các thông tin để nêu lên chức năng, nhiệm vụ của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân.

Lời giải chi tiết:

- Nhiệm vụ giữ vai trò là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp. Thông qua các hoạt động của mình, Toa án nhân dân thực hiện nhiệm vụ bảo vệ công lí, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và nhà nước.

- Chức năng Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Bằng các hoạt động của mình, Viện kiểm sát nhân dân đảm bảo pháp luật được thực thi nghiêm chỉnh, bảo vệ quyền con người và bảo vệ lợi ích hợp pháp của cá nhân, nhà nước và xã hội.

Khám phá 5

Trả lời câu hỏi Khám phá 5 trang 113 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Theo em, Chủ tịch nước có vị trí, vai trò như thế nào?

2. Việc Chủ tịch nước chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội thể hiện điều gì?

Phương pháp giải:

Em đọc thông tin để tìm câu trả lời phù hợp. 

Lời giải chi tiết:

1. Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại.

2.  Việc chủ tịch nước chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội thể hiện sự minh bạch, rõ ràng và đó là trách nhiệm của chủ tịch nước đối với nước Cộng hòa xã hội Việt Nam.

Khám phá 6

Trả lời câu hỏi Khám phá 6 trang 113 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Theo em, vì sao Hiến pháp phải có nội dung quy định về Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm soát nhà nước?

2. Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm soát nhà nước có chức năng, nhiệm vụ gì? Hãy nêu ví dụ thể hiện các chức năng, nhiệm vụ đó.

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và nêu được lí do Hiến pháp phải có nội dung quy định về Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm soát nhà nước.

- Nêu được chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm soát nhà nước.

Lời giải chi tiết:

1. Hiến pháp phải có nội dung quy định về Hội đồng bầu cử quốc gia và kiểm soát nhà nước vì Hội đồng bầu cử quốc gia là do Quốc hội thành lập, có nhiệm cụ tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội; chỉ đạo và hướng dẫn công tác bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.

2. Chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng bầu cử quốc gia được quy định tại khoản 1 Điều 117: chỉ đạo và hướng dẫn công tác bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp; chức năng, nhiệm vụ Kiểm toán nhà nước được quy định tại khoản 1 Điều 118 của Hiến pháp: thực hiện kiểm toán việc quán lí, sử dụng tài chính, tài sản công.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 114 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy cho biết các ý kiến sau đây đúng hay sai. Vì sao?

Phương pháp giải:

Em đọc các ý kiến dựa vào hiểu biết để nói lên suy nghĩ của mình.  

Lời giải chi tiết:

a. Đúng

b. Đúng

c. Sai. Chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban nhân dân được quy định tại Điều 114 của Hiến pháp năm 2013. Ủy ban nhân dân là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. Ủy ban nhân dân tổ chức việc thi hành Hiến pháp và pháp luật ở đa phương: tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao.

d. Đúng

e. Sai. Tuân theo pháp luật và hiến pháp.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 114 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em đồng tình hay không đồng tình với các hành vi nào sau đây? Vì sao?

Phương pháp giải:

Em đọc các trường hợp và tự liên hệ bản thân để nói lên suy nghĩ của mình.  

Lời giải chi tiết:

a. Đồng tình. Vì bạn biết cách tìm hiểu về bộ máy nhà nước.

b. Không đồng tình. M phải lên tiếng giải thích cho các bạn hiểu rõ hơn.

c. Không đồng tình. Vì V cần tự giác làm bài tập của mình để trau dồi thêm kiến thức đồng thời hiểu rõ hơn về bộ máy nhà nước.

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 114 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy xử lí các tình huống sau:  

Nếu là H, em sẽ trả lời câu hỏi của em gái như thế nào?

Nếu là C, em sẽ làm gì?

Phương pháp giải:

Em đọc các tình huống và tự liên hệ bản thân để xử lí tình huống.

Lời giải chi tiết:

a. Nếu là H, em sẽ trả lời em gái rằng: Vì Chủ tịch nước là người đứng đầu nhà nước, là người có cương vị cao nhất, có tất cả mọi quyền hạn.

b. Nếu là C, em sẽ giải thích cho V hiểu đây là cuộc họp thảo luận đóng góp ý kiến của thanh niên, nên tất cả mọi người đều có quyền đưa ra ý kiến riêng của mình và dựa trên cơ sở các ý kiến riêng đó đưa ra những quyết định phù hợp và đúng đắn nhất.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 114 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy nêu những việc học sinh nên làm và không nên làm để góp phần xây dựng bộ máy nhà nước vững mạnh.

Phương pháp giải:

Em dựa vào kiến thức đã học để hoàn thành bài tập.  

Lời giải chi tiết:

Nên làm:

- Tuân thủ hiến pháp và pháp luật của nhà nước đưa ra

- Không tham gia các tệ nạn xã hội

Không nên làm: Tham gia các hoạt động vi phạm pháp luật

Vận dụng

Trả lời câu hỏi Vận dụng 1 trang 114 sách giáo khoa GDCD 10 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy tìm hiểu và vẽ sơ đồ hệ thống tổ chức của Ủy ban nhân dân địa phương em và chia sẻ với thầy cô cùng các bạn.    

Phương pháp giải:

Em dựa vào kiến thức đã học để hoàn thành bài tập. 

Lời giải chi tiết:

Em chủ động tìm hiểu ở địa phương em và vẽ sơ đồ để hoàn thành bài tập.