1. Đấu tranh cho một thế giới hòa bình

Câu 1

Câu 1 (trang 9 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Hãy nêu luận điểm và hệ thống luận cứ của văn bản

Phương pháp giải:

Đọc lại văn bản, tìm luận điểm chính và các luận cứ phục vụ cho luận điểm đó. Lưu ý đến nhan đề văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Luận điểm: nguy cơ khủng khiếp của chiến tranh hạt nhân đang đe dọa toàn thế giới. Chính vì vậy, đấu tranh chống lại và xóa bỏ nguy cơ này vì một thế giới hòa bình là nhiệm vụ cấp bách của toàn thể nhân loại.

- Hệ thống luận cứ:

+ Kho vũ khí hạt nhân đang được tàng trữ có khả năng hủy diệt cả trái đất và các hành tinh khác trong hệ mặt trời.

+ Chạy đua vũ trang, nhất là vũ trang hạt nhân, là vô cùng tốn kém và hết sức phi lí.

+ Chiến tranh hạt nhân không chỉ đi ngược lại lí trí loài người mà còn ngược lại lí trí của tự nhiên.

+ Bởi vậy, tất cả nhân loại phải có nhiệm vụ ngăn chặn chiến tranh hạt nhân, đấu tranh vì một thế giới hòa bình.

Câu 2

Câu 2 (trang 10 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Trong đoạn đầu văn bản, nguy cơ chiến tranh hạt nhân đe dọa loài người và toàn bộ sự sống trên trái đất đã được tác giả chỉ ra rất cụ thể bằng cách lập luận như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn đầu văn bản; chú ý các số liệu thống kê, so sánh, việc sử dụng điển tích.

Lời giải chi tiết:

- Nguy cơ chiến tranh hạt nhân đang đe doạ loài người và toàn bộ sự sống trên Trái Đất đã được tác giả chỉ ra rất cụ thể bằng lập luận:

+ 50.000 đầu đạn hạt nhân tương đương 4 tấn thuốc nổ/người -> tất cả chỗ đó nổ tung lên sẽ làm biến hết thảy mười hai lần mọi dấu vết sự sống trên trái đất.

+ Nguy cơ ghê gớm đó đang đè nặng lên chúng ta như thanh gươm Đa-mô-clet -> mối nguy cơ đe dọa trực tiếp sự sống của con người.

- Tác giả đã sử dụng phương pháp nêu số liệu, giải thích dựa trên những tính toán lí thuyết khoa học, chính xác, cụ thể hoá để trình bày về nguy cơ của vũ khí hạt nhân.

Câu 3

Câu 3 (trang 10 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Sự tốn kém và tính chất vô lí của cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân đã được tác giả chỉ ra bằng những chứng cứ nào?

Phương pháp giải:

- Chú ý đoạn văn: Năm 1981 (...) cho toàn thế giới và đoạn Tuy nhiên (...) điểm xuất phát của nó.

- Tính chất vô lí của chạy đua vũ trang không chỉ là đi ngược lại lí trí, mà còn ở chỗ tốn tiền vào vũ khí hủy diệt, trong khi không có tiền để cứu trợ trẻ em và thực hiện các chương trình giáo dục, lương thực, ý tế,...

Lời giải chi tiết:

- Sự tốn kém: 

+ Dẫn chứng về chương trình không thực hiện được của UNICEF vì thiếu kinh phí;

+ Dẫn chứng về y tế;

+ Dẫn chứng về tiếp tế thực phẩm;

+ Dẫn chứng về giáo dục.

- Điều quan trọng là: trong mỗi dẫn chứng, tác giả đã đưa ra sự so sánh cụ thể để làm nổi bật tính phi lí của chạy đua vũ trang. Những số liệu cụ thể tự nó có sức thuyết phục mạnh mẽ.

Câu 4

Câu 4 (trang 11 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Vì sao có thể nói: “Chiến tranh hạt nhân “không những đi ngược lại lí trí con người mà còn đi ngược lại cả lí trí tự nhiên nữa?" Em có suy nghĩ gì trước cảnh báo của nhà văn Mác-két về nguy cơ hủy diệt sự sống và nền văn minh trên trái đất một khi chiến tranh hạt nhân nổ ra?

Phương pháp giải:

Cần chú ý đến lập luận của tác giả ở đoạn văn Tuy nhiên (...) điểm xuất phát của nó, nêu suy nghĩ về việc nhà văn cảnh báo nguy cơ hủy diệt.

Lời giải chi tiết:

- Chiến tranh hạt nhân “không những đi ngược lại lí trí con người mà còn đi ngược lại cả lí trí tự nhiên nữa” vì:

+ Chiến tranh hạt nhân xảy ra sẽ phá huỷ, xoá sạch những thành quả tiến hoá của văn minh loài người cũng như tiến trình tiến hoá của sự sống, tự nhiên trên Trái Đất.

+ Lời cảnh báo của nhà văn G.Mac-ket đã đặt ra trước toàn thể nhân loại một nhiệm vụ cấp bách. Đó là chúng ta phải đoàn kết, kiên quyết ngăn chặn nguy cơ chiến tranh hạt nhân, đấu tranh cho một thế giới hòa bình.

- Suy nghĩ của em: nhà văn đã có cái nhìn sâu rộng và đầy nhân đạo khi đưa ra những lập luận cảnh báo nguy cơ hủy diệt. Lời cảnh báo của nhà văn G.Mac-ket đã đặt ra trước toàn thể nhân loại một nhiệm vụ cấp bách. Đó là chúng ta phải đoàn kết, kiên quyết ngăn chặn nguy cơ chiến tranh hạt nhân, đấu tranh cho một thế giới hòa bình.

Câu 5

Câu 5 (trang 11 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Theo em, vì sao văn bản này lại được đặt tên Đấu tranh cho một thế giới hòa bình? 

Phương pháp giải:

Chú ý đến nội dung văn bản, thái độ lên án chạy đua vũ trang, lời kêu gọi của tác giả về một thế giới không có vũ khí.

Lời giải chi tiết:

- Văn bản được đặt tên là Đấu tranh cho một thế giới hòa bình, vì chủ đích của người viết muốn nhấn mạnh vào nhiệm vụ đấu tranh để ngăn chặn nguy cơ ấy.

- Nhan đề ấy thể hiện luận điểm cơ bản của bài văn, đồng thời như một khẩu hiệu, kêu gọi, hướng nhân loại tới một thái độ đấu tranh tích cực.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi (trang 11 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Phát biểu cảm nghĩ của em sau khi đọc văn bản Đấu tranh cho một thế giới hòa bình của nhà văn G.G Mác-két.

Phương pháp giải:

Nên tập trung cảm xúc và suy nghĩ về sự tốn kém của cuộc chạy đua vũ trang, tính chất phi lí của nó, nguy cơ của thế giới và nhiệm vụ của thế hệ trẻ trong việc ngăn chặn chiến tranh.

Lời giải chi tiết:

       Luận điểm thứ 3 là lời kêu gọi của Mác-két. Ông kêu gọi mọi người "chống lại việc đó" - cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân; hãy "tham gia vào bản đồng ca của những người đòi hòi một thế giới không có vũ khí và một cuộc sống hòa bình, công bằng". Ông đề nghị "mở ra một nhà băng lưu trữ trí nhớ, có thể tồn tại được sau tai họa hạt nhân" để cho nhân loại tương lai biết rằng "sự sống đã từng tồn tại"..., để nhân loại tương lai "biết đến" những thủ phạm đã "gây ra những lo sợ, đau khổ" cho hàng tỉ con người, để "biết đến" tên những kẻ "giả điếc làm ngơ trước những lời khẩn cầu hòa bình, những lời kêu gọi làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn"...

        Mác-két đã có một cách nói đặc sắc, độc đáo lên án những kẻ hiếu chiến đã và đang gây ra cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân, đe dọa cuộc sống hòa bình yên vui của các dân tộc và nhân loại.

        Có thể nói, văn bản "Đấu tranh cho một thế giới hòa bình" đã thể hiện trí tuệ và tâm hồn của Mác-két. Ông đã sáng suốt và tỉnh táo chỉ cho nhân loại thấy rõ nguy cơ hạt nhân là một hiểm họa đáng sợ - "dịch hạch hạt nhân". Tâm hồn của ông cháy bỏng một niềm khao khát hòa bình cho nhân loại. Và qua đó, ta càng thêm kinh sợ chiến tranh hạt nhân tàn bạo đã phá hủy bao điều tốt đẹp của cuộc đời, cũng từ đó ta càng thêm yêu hòa bình, và nâng cao cho mình ý thức bảo vệ một thế giới không có vũ khí hạt nhân.

        Mác-két đã có một lối nói, lối viết rất độc đáo. Những số liệu của ông nêu ra có một sức thuyết phục to lớn, làm cho mọi người, mọi dân tộc nhận thức một cách sâu sắc về sự nghiệp đấu tranh bảo vệ hòa bình là sự sống còn của nhân loại.