1. Lặng lẽ Sa Pa

Câu 1

Câu 1 (trang 119 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Nhận xét về cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa. Tác phẩm này, theo lời tác giả, là "một bức chân dung". Đó là bức chân dung ai, hiện lên trong suy nghĩ cái nhìn của nhân vật nào?

Phương pháp giải:

Theo em, cốt truyện của truyện ngắn này đơn giản hay phức tạp? Tình huống cơ bản nhất được nói tới trong truyện ngắn này là tình huống nào? (Tập trung nói về cuộc gặp gỡ tình cờ của những ai?). “Bức chân dung” của nhân vật chính tong truyện là ai? Nhân vật chính này được khắc họa qua cái nhìn và cảm nhận của những nhân vật phụ, là những ai?

Lời giải chi tiết:

- Cốt truyện đơn giản xoay quanh tình huống gặp gỡ của các nhân vật tại trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn

- Tình huống truyện là cơ hội để tác giả khắc họa bức chân dung nhân vật chính qua cái nhìn và nhận xét của các nhân vật khác đồng thời để nhân vật chính có dịp bộc lộ suy nghĩ và cảm xúc của mình về công việc, về cuộc sống

Câu 2

Câu 2 (trang 119 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Phân tích nhân vật anh thanh niên

Phương pháp giải:

Đọc kĩ truyện (từ chỗ nhân vật thanh niên xuất hiện đến hết truyện), rồi dựa vào phần gợi ý trong SGK em tự phân tích nhân vật anh thanh niên trong truyện.

Lời giải chi tiết:

- Sự xuất hiện và vị trí của nhân vật trong truyện: anh thanh niên là nhân vật chính của truyện. Nhân vật này không xuất hiện ở đầu truyện mà chỉ hiện ra trong cuộc gặp gỡ với ông họa sĩ, cô gái trẻ, bác lái xe khi xe của họ dừng lại nghỉ

- Hoàn cảnh sống và làm việc: anh sống một mình trên núi cao hai nghìn sáu trăm mét, quanh năm suốt tháng với cỏ cây muông thú. Công viêc của anh là: "Đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động của mặt đất, tham gia vào việc dự báo thời tiết hằng ngày phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu"

- Những nét đẹp ở nhân vật:

+ Anh là một người có suy nghĩ đẹp: anh có quan niệm đúng đắn về hạnh phúc, về lẽ sống.

+ Anh có hành động đẹp: anh vượt qua khó khăn gian khổ, sống một mình trên đỉnh núi cao trong sự cô đơn tuyệt đối để làm nhiệm vụ một cách tự giác, có kết quả cao.

+ Anh có lối sống đẹp: tổ chức sắp xếp cuộc sống ngăn nắp chủ động, chân thành cởi mở, quan tâm đến mọi người,.....

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: chân dung một nhân vật được khắ họa với những nét đẹp trong suy nghĩ, hành động, tình cảm, cách sống

→ Anh là người rất tiêu biểu cho tầng lớp thanh niên trong cuộc xây dựng đất nước ở nơi khó khăn gian khổ.

Câu 3

Câu 3 (trang 120 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Phân tích nhân vật ông họa sĩ.

Phương pháp giải:

Đọc lại truyện, chú ý các chi tiết nói về ông họa sĩ, kết hợp với việc tham khảo phần gợi ý trong SGK, em tự phân tích nhân vật ông họa sĩ.

Lời giải chi tiết:

 Nhân vật ông họa sĩ:

+ Là người khát khao cống hiến, khát khao sáng tác, luôn tìm kiếm vẻ đẹp trong cuộc sống để đưa vào nghệ thuật khi gặp anh thanh niên “Họa sĩ đã bắt gặp một điều mà thật ra ông vẫn ao ước được biết. Ôi, một nét thôi cũng đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác, một nét mới đã là giá trị một chuyến đi dài”

+ Ông xúc động, trân trọng vẻ đẹp tâm hồn con người đặc biệt là vẻ đẹp của anh thanh niên “Chao ôi! Bắt gặp một con người như anh ta là cơ hội hân hữu cho sáng tác”. Ông thấy anh thật đáng yêu nhưng anh làm cho “ông nhọc lòng quá với những điều ta suy nghĩ về anh và những điều anh suy nghĩ”

- Các nhân vật phụ khác (cô kĩ sư, bác lái xe)

+ Cô gái khi từ biệt, "Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta trao cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay". Anh thanh niên đã giúp cô hiểu ý nghĩa đích thực của lao động, là cả sự thầm lặng cống hiến cho đời,... Những điều đó sẽ giúp cô vững vàng hơn trong những bước đầu tiên vào đời.

→ Như vậy các nhân vật khác trong truyện đều góp phần khắc họa đậm nét thêm cho nhân vật chính và nội dung của truyện

Câu 4

Câu 4 (trang 121 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Trong tác phẩm này có sự kết hợp giữa các yếu tố trữ tình, bình luận với tự sự. Em hãy chỉ ra các chi tiết tạo nên chất trữ tình cho tác phẩm và nêu tác dụng.

Phương pháp giải:

Trữ tình có nghĩa là con người trình bày trực tiếp cảm xúc, tâm trạng, ý nghĩ của mình về thiên nhiên, cuộc sống… Em đọc lướt lại truyện, chú ý các chi tiết tạo nên chất trữ tình (VD: các chi tiết nói về cảnh Sa Pa tươi đẹp và thơ mộng qua cái nhìn của người họa sĩ, hình ảnh anh thanh niên sống và làm việc một mình giữa thiên nhiên lặng lẽ…) sau đó nêu tác dụng của chất trữ tình đó.

Lời giải chi tiết:

- Các chi tiết tạo nên chất trữ tình trong truyện:

+ Chất trữ tình của tác phẩm toát lên từ vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa thơ mộng được miêu tả qua cái nhìn của người họa sĩ già thấm đượm những suy nghĩ về cuộc đờ về con người, về nghệ thuật

+ Chất trữ tình toát lên từ nội dung câu chuyện: từ cuộc gặp gỡ tình cờ mà để lại nhiều dư vị, từ những nét đẹp giản dị trìu mên của người thanh niên, từ những câu chuyện về cuộc sống một mình của anh thanh niên giữa lặng lẽ Sa Pa, từ những tình cảm cảm xúc mới nảy nở của ông họa sĩ, cô kĩ sư với anh thanh niên

- Tác dụng của yếu tố trữ tình:

+ Chất trữ tình tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt của tác phẩm làm cho truyện như một bài thơ.

+ Tạo không khí thân tình cho tác phẩm nâng cao ý nghĩa và vẻ đẹp của sự vật, con người rất bình dị được miêu tả trong truyện, làm chủ đề tư tưởng của truyện được bộc lỗ rõ nét và sâu sắc.

Câu 5

Câu 5 (trang 122 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Phát biểu chủ đề của truyện.

Phương pháp giải:

Các em chú ý truyện ngợi ca ai, khẳng định vẻ đẹp của người lao động thế nào?

Lời giải chi tiết:

Truyện Lặng lẽ Sa Pa ca ngợi những con người vô danh, hằng ngày khiêm nhường, lặng lẽ cống hiến hết mình cho Tổ quốc một cách thầm lặng. Trong số những con người đó nổi bật lên hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng, tự giác vượt mọi khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ và sống đẹp, đem lại niềm vui cho mọi người.

Luyện tập

(trang 122 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Phát biểu cảm nghĩ của em về một trong hai nhân vật: anh thanh niên hoặc ông họa sĩ.

Phương pháp giải:

Cần nêu được những ấn tượng, suy nghĩ thực của mình về một trong hai nhân vật. Muốn vậy, cần xem lại những chi tiết nói về nhân vật ấy trong truyện.

Lời giải chi tiết:

- Giới thiệu nhân vật.

- Cảm nghĩ về nhân vật

+ Công việc.

+ Phẩm chất: sống lạc quan, trái tim nhạy cảm, luôn yêu mến mọi người. Là con người đầy trách nhiệm và niềm say mê với công việc, sống thầm lặng để cống hiến.

Bài tham khảo:

     Sau khi học xong văn bản Lặng lẽ Sa Pa, nhân vật anh thanh niên đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc khó quên. Trước tiên anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình. Dù cho công việc vất vả, nhưng anh đã có những đóng góp quan trọng cho đất nước hơn nữa người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. Anh cảm thấy đóng góp của mình bình thường, nhỏ bé so với bao ngừơi khác. Bởi thế anh ngượng ngùng khi ông hoạ sĩ già phác thảo chân dung mình vào cuốn sổ tay. Trong cuộc đời vẫn có những con người thầm lặng, cần mẫn, nhiệt thành như anh thanh niên ấy, khiến cuộc sống này thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu.