Nhà sư phạm nổi tiếng V.A. Xu-khôm-lin-xki có viết: "Niềm tin và thế giới xúc cảm của con người có đạo đức đúng đắn, tâm hồn đẹp đẽ được xây dựng trên cơ sở khinh bỉ những điều không xứng đáng..." - Ngữ Văn 12

      Có một vật rất tinh vi và dịu dàng, mạnh mẽ và can trường, bất khả xâm phạm và không gì lay chuyển được - đó là phẩm giá của cá nhân con người. Trong cuộc sống, con người đụng chạm với cái đẹp và cái đê tiện, với niềm vui và nỗi đau khổ: trong cuộc sống tinh thần của con người thường có những gì? phút vinh quang và những giờ phút đau khổ, tình yêu đắm say và cảm giác về sự đê mạt lay động tâm hồn con người; cũng có những bước ngoặt và những sự trùng hợp hoàn cảnh trong đó phải khước từ sự vui thú và tự nguyện hi sinh, vì lợi ích của người thân, đặc biệt là vì lợi ích của vợ con, cần tự nâng mình lên trên tình cảm và sự xúc động bằng sức mạnh của tư tưởng và niềm tin.

      Tất cả những việc đó đòi hòi phải có phẩm chất (...) Phẩm giá - đó là quyền lực sáng suốt biết làm chủ bản thân. Sự cao thượng của nhân cách con người của em biểu hiện ớ mức độ em có thể sáng suốt và tinh tế xác định cái gì xứng đáng và cái gì không xứng đáng. Điều xứng đáng phải trở thành chính bản chất văn hóa tinh thần của em, còn điều không xứng đáng thì hãy để cho nó gây ra trong tâm hồn em sự kinh tởm và khinh bỉ.

      Việc hiểu rõ sự thấp hèn, đê tiện, quái gở, tầm thường của cái không xứng đáng phải trở thành một nét tính cách của em.

      Dưới đây là chín điều không xứng đáng, niềm tin và thế giới xúc cảm của con người có đạo đức đúng đắn, tâm hồn đẹp đẽ được xây dựng trên cơ sở khinh bỉ những điều không xứng đáng này.

      Là không xứng đáng nếu tìm kiếm cuộc sống hạnh phúc, niềm vui, sự thỏa mãn, sự binh yên của mình nhờ vào sự ức hiếp, sự quấy phá gây nỗi buồn phiền và sự lo âu cho người khác. Không để cho ai xúc phạm mình nhưng cũng đừng xúc phạm người khác (...). Người thực sự có phẩm giá không thể tự mãn, bình thản, thờ ơ đối với những gì đang xảy ra trong trái tim người khác.

      Là không xứng đáng nếu bỏ bạn trong tai họa, hiểm nghèo hoặc thờ ơ đối với nỗi buồn phiền đau khổ của người khác. Chứng đui điếc về phương diện đạo đức, sự chai cứng về trái tim, đó là một trong những tật xấu đáng kinh tởm nhất. Điều xứng đáng đem lại niềm vui, còn điều không xứng đáng khiến cho tinh thần lên án mạnh mẽ.

      Là không xứng đáng nếu lợi dụng kết quả lao động của người khác, núp đằng sau lưng người khác. Trở thành người lao động - đó là một điều vinh dự; trở thành ké ăn bám - đó là một sự sỉ nhục.

      Là không xứng đáng nếu rụt rè, yếu đuối. Biểu lộ sự thiếu cương quyết, lùi bước trước gian nguy, than vãn, rên rỉ thật đáng xấu hổ. Sự rụt rè và không kiên quyết để ra tính hèn nhát, đê tiện, phản bội. Sự can đảm và bạo dạn là nguồn gốc của sự dũng cảm. Thể hiện lòng can đảm, sự bạo dạn, tính kiên quyết, sự can trường, tính kiên nghị trước nguy nan - đó là trạng thái tinh thần không gì có thể so sánh được, để lại dấu ấn trên toàn bộ tính cách của con người và tạo ra sự cao thượng thật sự ở con người. Tôi tin chắc một ngàn lần rằng con người chi thực sự tự biểu hiện và tự nhận thức bản thân mình trong sự can đảm và lòng dũng cảm. Chi có hành vi dũng cảm, gan dạ mới duy trì suốt đời tính nhạy cám tinh tế của trái tim và tư tưởng đối với tai họa - nỗi đau và sự bất hạnh  của kẻ khác và đối với những người cần được bảo vệ và đồng tình. Sự gan dạ - đó là tia lửa làm bùng lên ngọn lửa trung thực và thái độ của người dũng sĩ đối với nghĩa vụ. Những động cơ cao thượng thúc đẩy con người có hành vi dũng cảm dường như chiếu sáng ý thức con người bằng ý nghĩ cho rằng bộc lộ tính nhu nhược, đi theo con đường dễ nhất là đáng để bạn bè coi khinh. Sự cam đảm. cao thượng, nói lên một cách có hình ảnh, là con dao khắc tinh vi nhất tạo nên vé đẹp chân chính của con người.