Nói quá

Phần I

NÓI QUÁ VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI QUÁ

Đọc các câu tục ngữ, ca dao sau và trả lời câu hỏi:

-                                                         Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng

   Ngày tháng mười chưa cười đã tối.

                                                    (Tục ngữ)

-                                                                 Cày đồng đang buổi ban trưa

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.

Ai ơi bưng bát cơm đầy,

Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.

                                                      (Ca dao)

1. Nói Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, Ngày tháng mười chưa cười đã tối và Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày có quá sự thật không? Thực chất mấy câu này nhằm nói điều gì?

2. Cách nói như vậy có tác dụng gì?

Trả lời:

1.

Nói "Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng. Ngày tháng mười chưa cười đã tối"; "Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày" là quá sự thật, là phóng đại mức độ và tính chất nội dung nhằm nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. Hai câu đầu ngụ ý đêm tháng năm rất ngắn, ngày tháng mười rất ngắn. Câu cuối ngụ ý, lao động của người nông dân hết sức vất vả.

2.

Nói quá trong các trường hợp trên là một biện pháp tu từ nhằm tăng giá trị biểu cảm.

Luyện tập 1

Câu 1 (trang 102 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1)

Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:

a)                                                             Bàn tay ta làm nên tất cả

Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

                                    (Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)

b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sượt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.

(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)

c) […] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.

(Nam Cao, Chí Phèo)

Lời giải chi tiết:

a) Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

=> Nói quá nhấn mạnh vai trò của sức lao động con người có thể cải tạo tự nhiên mang lại nguồn sống.

b) Em có thể đi lên đến tận trời.

=> Nói quá nhằm khẳng định không ngại khó, không ngại khổ

c) Thét ra lửa. 

=> Nói quá thể hiện nhân vật cụ bá có thế lực, có quyền lực.

Luyện tập 2

Câu 2 (trang 102 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1)

Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /.../ để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.

a) Ở nơi /…/ thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.

b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng /…/

c) Cô Nam tính tình xởi lởi, /…/

d) Lời khen của cô giáo làm cho nó /…/

e) Bọn giặc hoảng hốt /…/ mà chạy.

Lời giải chi tiết:

a) Ở nơi chó ăn đá, gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.

b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng bầm gan tím ruột.

c) Cô Nam tính tình xởi lởi, ruột để ngoài da.

d) Lời khen của cô giáo làm cho nó nở từng khúc ruột.

e) Bọn giặc hoảng hồn vắt chân lên cổ mà chạy.

Luyện tập 3

Câu 3 (trang 102 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1)

Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.

Lời giải chi tiết:

Đặt câu với thành ngữ:

- Nàng Kiều trong truyện Kiều của Nguyễn Du có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành.

- Kẻ trượng phu xưa thường mơ chuyện dời non lấp biển.

- Nhưng việc lấp biển vá trời dành cho kẻ anh hùng hào kiệt.

- Chúng tôi là người chứ đâu phải mình đồng da sắt. Chúng tôi thử hành hạ các ông thế này một buổi xem các ông có chịu nổi không.

- Tôi nghĩ nát óc vẫn không tìm được đáp số bài toán.

Luyện tập 4

Câu 4 (trang 103 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1)

Tìm năm thành ngữ so sánh dùng biện pháp nói quá.

Mẫu: ngáy như sấm

Lời giải chi tiết:

- Ngáy như sấm.

- Nhanh như chớp.

- Lớn như thổi.

- Đen như cột nhà cháy.

- Khỏe như voi.

Luyện tập 5

Câu 5 (trang 103 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1)

Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá.

Lời giải chi tiết:

Lan và tôi rất thân nhau, tôi vẫn hay đùa rằng bạn ấy cao như cây chuối hột. Ngày bạn lên đường theo gia đình đi xa tôi chỉ biết chúc bạn bình yên mà nước mắt rơi như mưa. Sau này, dù có phải đi lên đến tận trời, tôi cũng sẽ nhất định tìm gặp lại bạn.

Luyện tập 6

Câu 6 (trang 103 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1)

(Thảo luận ở tổ hoặc ở lớp) Phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác.

Lời giải chi tiết:

- Giống nhau:

+ Đều nói những điều không có thật, nói phóng đại lên.

- Khác nhau:

+ Nói quá nhằm gây ấn tượng mạnh, khẳng định, tăng sức biểu cảm.

+ Nói khoác là nói những điều không đúng sự thật, không có thật để phô trương, khoe khoang…