Soạn bài Tổng kết về từ vựng (tiếp theo) - Bài 12 (chi tiết)

Câu 1

Lời giải chi tiết:

- Điểm khác biệt đáng chú ý giữa hai dị bản là gật đầu trong dị bản thứ nhất và gật gù trong dị bản thứ hai.

+ Gật đầu: cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý.

+ Gật gù: gật nhẹ và nhiều lần, biếu thị thái độ đồng tình, tán thưởng.

⟹ Như vậy, từ gật gù thể hiện thích hợp hơn. Ý nghĩa cần biểu đạt: tuy món ăn rất đạm bạc nhưng đôi vợ chồng nghèo rất ngon miệng vì họ biết chia sẻ những niềm vui đơn sơ trong cuộc sống.

Câu 2

Lời giải chi tiết:

Người vợ không hiểu ý nghĩa của cách nói chỉ có một chân sút. Cách nói này có nghĩa cả đội bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn.

Câu 3

Lời giải chi tiết:

- Những từ được dùng theo nghĩa gốc: miệng, chân, tay.

- Những từ được dùng theo nghĩa chuyển: vai (hoán dụ), đầu (ẩn dụ).

Câu 4

Lời giải chi tiết:

Ngoài việc dùng các từ cùng trường từ vựng, bài thơ còn dùng những cặp từ ngữ đối lập như cây xanh - ánh hồng, em đi - anh đứng.

Nhờ nghệ thuật dùng từ như đã phân tích, bài thơ đã xây dựng được những hình ảnh gây ấn tượng mạnh với người đọc, qua đó thể hiện đáo một tình yêu mãnh liệt và cháy bỏng.

Câu 5

Câu 5 (trang 159 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Các sự vật và hiện tượng trên được đặt tên theo cách nào (đặt từ ngữ mới để gợi riêng sự vật, hiện tượng đó hay dùng từ ngữ đã có sẵn theo một nội dung mới)? Hãy tìm năm ví dụ về những sự vật, hiện tượng được gọi tên theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng.

Lời giải chi tiết:

* Cách đặt tên trong đoạn trích là dùng từ ngữ sẵn có nhưng mang nội dung mới dựa vào đặc điểm của sự vật, hiện tượng được gọi tên.

* Cách đặt tên như vậy có rất nhiều trong tiếng Việt:

- mực (động vật ở biển, thân mềm, chân ở đầu có hình tua, có chứa chất lỏng đen như mực);

- cá kìm (cá ở biến có hàm dưới nhô ra, nhỏ và dài như cái kìm);

- cá kim (cá ở biển có mỏ dài và nhọn như cái kim);

- chim lợn (loài chim cú có tiếng kêu eng éc như lợn);

- ong ruồi (ong mật nhỏ như ruồi);

- cà tím (cà quả tròn, nửa trắng nửa tím hoặc màu tím);

- khỉ đầu chó (loài khỉ có đầu giống đầu con chó).

Câu 6

Câu 6 (trang 159 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Truyện cười sau phê phán điều gì?

Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con:

- Mau đi gọi bác sĩ ngay!

Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo:

- Đừng… đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ!

(Theo Truyện cười dân gian)

Lời giải chi tiết:

Truyện cười dân gian nhằm phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người.