Tập làm văn: Cấu tạo của bài văn tả cảnh trang 11 SGK Tiếng Việt 5 tập 1

I. Nhận xét

1. Đọc và tìm các phần mở bài, thân bài, kết bài của bài văn dưới đây:

Hoàng hôn trên sông Hương

   Cuối buổi chiều, Huế thường trở về trong một vẻ yên tĩnh lạ lùng, đến nỗi tôi cảm thấy hình như có một cái gì đang lắng xuống thêm một chút nữa trong thành phố vốn hằng ngày đã rất yên tĩnh này.

   Mùa thu, gió thổi mây về phía cửa sông, mặt nước phía dưới cầu Tràng Tiền đen sẫm lại, trong khi phía trên này lên mãi gần Kim Long, mặt sông sáng màu ngọc lam in những vệt mây hồng rực rỡ của trời chiều. Hình như con sông Hương rất nhạy cảm với ánh sáng nên đến lúc tối hẳn, đứng trên cầu chăm chú nhìn xuống, người ta vẫn còn thấy những mảnh sắc mơ hồng ửng lên như một thứ ảo giác trên mặt nước tối thẳm. Phố ít người, con đường ven sông như dài thêm ra dưới vòm lá xanh của hai hàng cây.

   Phía bên sông, xóm Cồn Hến nấu cơm chiều, thả khói nghi ngút cả một vùng tre trúc. Đâu đó, từ sau khúc quanh vắng lặng của dòng sông, tiếng lanh canh của thuyền chài gỡ những mẻ cá cuối cùng truyền đi trên mặt nước, khiến cho mặt sông nghe như rộng hơn. Và khi dãy đèn bên đường bắt đầu thắp lên những quả tròn màu tím nhạt, chuyển dần sang màu xanh lá cây và cuối cùng nở bung ra trong màu trắng soi rõ mặt người qua lại thì khoảnh khắc yên tĩnh của buổi chiều cũng được chấm dứt.

   Huế thức dậy trong một nhịp chuyển động mới, đi vào cuộc sống ban đầu của nó.

Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường

2. Thứ tự miêu tả trong bài văn trên có gì khác với bài Quang cảnh làng mạc ngày mùa mà em đã được học? Từ hai bài văn đó, hãy rút ra nhận xét về cấu tạo của bài văn tả cảnh.

Phương pháp giải:

1) Em hãy đọc kĩ bài văn và chú ý tìm các phần:

- Mở bài: giới thiệu về cảnh vật.

- Thân bài: Tả cụ thể, chi tiết cảnh vật.

- Kết bài: Nhận xét và cảm nghĩ về cảnh vật.

2) Em đọc lại hai bài văn và nhận xét thứ tự miêu tả cảnh vật trong mỗi bài theo thứ tự không gian hay theo thời gian.

Lời giải chi tiết:

1) Bài văn Hoàng hôn trên sông Hương có ba phần:

- Mở bài (Từ đầu... đến trong thành phố vốn hằng ngày đã rất yên tĩnh này): Huế đặc biệt yên tĩnh lúc hoàng hôn xuống.

- Thân bài (Từ Mùa thu... đến khoảnh khắc yên tĩnh của buổi chiểu cũng chấm dứt): Sự thay đổi màu sắc của sông Hương và hoạt động của con người bên sông từ lúc hoàng hôn đến lúc thành phố lên đèn. Phần này có hai đoạn:

+  Đoạn đầu từ "Mùa thu... đến hai hàng cây": Sự thay đổi sắc màu của sông Hương từ hoàng hôn đến tối hẳn.

+  Đoạn 2 (còn lại): Hoạt động của con người bên sông từ lúc hoàng hôn đến lúc thành phố lên đèn.

- Kết bài (câu cuối): Sự thức dậy của Huế sau hoàng hôn.

2) Nhận xét về thứ tự miêu tả trong hai bài văn:

-  Bài "Quang cảnh làng mạc ngày mùa" tả từng bộ phận của cảnh vật theo thứ tự:

+ Giới thiệu màu sắc bao trùm làng quê ngày mùa là màu vàng.

+ Tả các màu vàng khác nhau của cảnh, vật.

+ Tả thời tiết, con người.

-  Bài "Hoàng hôn trên sông Hương" tả sự thay đổi của cảnh vật theo thứ tự thời gian:

+ Nêu nhận xét chung về sự yên tĩnh của Huế lúc hoàng hôn.

+ Tả sự thay đổi sắc màu của sông Hương từ lúc bắt đầu hoàng hôn đến lúc tối hẳn.

+ Tả hoạt động của con người bên bờ sông, mặt sông từ lúc bắt đầu hoàng hôn đến lúc thành phố lên đèn.

+ Tả sự thức dậy của Huế sau hoàng hôn.

II. Luyện tập

Nhận xét cấu tạo của bài văn sau:

Nắng trưa

   Nắng cứ như từng dòng lửa xối xuống mặt đất.

   Buổi trưa ngồi trong nhà nhìn ra sân, thấy rất rõ những sợi không khí bé nhỏ, mỏng mảnh, nhẹ tênh, vòng vèo lượn từ mặt đất bốc lên, bốc lên mãi.

   Tiếng gì xa vắng thế? Tiếng võng kẽo kẹt kêu buồn buồn từ nhà ai vọng lại. Thỉnh thoảng, câu ru em cất lên từng đoạn ạ ời… Hình như chị ru em. Em ngủ và chị cũng thiu thiu ngủ theo. Em chợt thức làm chị bừng tỉnh và tiếp tục câu ạ ời. Cho nên câu hát cứ cất lên từng đoạn rồi ngừng lại, rồi cất lên, rồi lại lịm đi trong cái nặng nề của hai mi mắt khép lại.

   Con gà nào cất lên một tiếng gáy. Và ở góc vườn, tiếng cục tác làm nắng trưa thêm oi ả, ngột ngạt. Không một tiếng chim, không một sợi gió. Cây chuối cũng ngủ, tàu lá lặng đi như thiếp vào trong nắng. Đường làng vắng ngắt. Bóng tre, bóng duối cũng lặng im.

   Ấy thế mà mẹ phải vơ vội cái nón cũ, đội lên đầu, bước vào trong nắng, ra đồng cấy nốt thửa ruộng chưa xong.

   Thương mẹ biết bao nhiêu, mẹ ơi!

Theo Băng Sơn

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ bài văn và chỉ ra cấu tạo ba phần: mở bài, thân bài, kết bài. Nêu nội dung chính của mỗi phần.

Lời giải chi tiết:

* Cấu tạo của bài văn Nắng trưa có ba phần:

- Mở bài: (Câu văn đầu): Nhận xét chung về nắng trưa.

- Thân bài: Cảnh vật trong nắng trưa. Có bốn đoạn:

  + Đoạn 1: (từ Buổi trưa trong nhà... đến bốc lên mãi): Không khí bốc lên trong nắng dữ dội.

  + Đoạn 2: (từ Tiếng gì xa vắng... đến hai mi mắt khép lại): Tiếng võng tiếng hát ru em trong nắng trưa.

  + Đoạn 3: (từ Con gà nào... đến bóng duổi cũng lặng im): Cây cối và con vật trong nắng trưa.

  + Đoạn 4: (từ Ấy thế mà... đến cấy nốt thửa ruộng chưa xong): Hình ảnh mẹ trong nắng trưa.

- Kết bài (câu cuối - kết bài mở rộng): Cảm nghĩ về mẹ.