4. Chủ đề 4. Ôn tập truyền thuyết

Lý thuyết

1. Lý thuyết truyện truyền thuyết

2. Khái quát nội dung chính của các văn bản

Đề bài

Câu 1: Đọc đoạn trích sau và trả lời những câu hỏi:

“Sơn Tinh không hề nao núng. Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi, dựng thành lũy đất, ngăn chặn dòng nước lũ. Nước sông dâng lên bao nhiêu, đồi núi cao lên bấy nhiêu. Hai bên đánh nhau ròng rã mấy tháng trời, cuối cùng Sơn Tinh vẫn vững vàng mà sức Thủy Tinh đã kiệt. Thần Nước đành rút quân.”

a. Đoạn trích trên được trích từ tác phẩm nào?

b. Đoạn trích trên được kể theo ngôi thứ mấy

c. Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn trích trên?

d. Trong câu: “Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi, dựng thành lũy đất, ngăn chặn dòng nước lũ.” có những cụm động từ nào?

e. Nêu nội dung khái quát của đoạn văn trên.

Câu 2: Truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh có ý nghĩa gì?

Câu 3: Đọc đoạn văn và trả lời các câu hỏi sau:

“Thủy Tinh đến sau không lấy được vợ đùng đùng nổi giận đem quân đuổi theo đòi cướp Mị Nương. Thần hô mưa, gọi gió, làm giông bão rung chuyển cả đất trời. Nước ngập ruộng đồng, nước tràn nhà cửa, nước dâng lên lưng đồi sườn núi. Thành Phong Châu như nổi lềnh bềnh trên một biển nước. Sơn Tinh không hề nao núng. Thần dùng phép lạ bốc dời từng quả đồi, dời từng dãy núi, dựng thành lũy đất ngăn chặn dòng nước lũ. Nước sông dâng cao lên bao nhiêu, đồi núi cao lên bấy nhiêu. Hai bên đánh nhau ròng rã suốt mấy tháng trời, cuối cùng Sơn Tinh vẫn vững vàng mà sức Thủy Tinh đã kiệt. Thần Nước đành rút quân.”

(Sơn Tinh, Thủy Tinh)

a. Đoạn trích trên kể về sự việc gì?

b. Mỗi nhân vật đại diện cho lực lượng nào?

Câu 4: Viết một đoạn văn (khoàng 150 chữ) nêu cảm nhận của em về nhân vật Sơn Tinh

Câu 5: Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

“Bấy giờ có giặc Ân đến xâm phạm bờ cõi nước ta. Thế giặc mạnh, nhà vua lo sợ, bèn sai sứ giả đi khắp nơi rao tìm người tài giỏi cứu nước. Đứa bé nghe tiếng rao, bỗng dưng cất tiếng nói: “Mẹ ra mời sứ giả vào đây”. Sứ giả vào, đứa bé bảo: “Ông về tâu với vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này”. Sứ giả vừa kinh ngạc, vừa mừng rỡ, vội vàng về tâu vua. Nhà vua truyền cho thợ ngày đêm làm gấp những vật chú bé dặn”.

a. Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn văn trên.

b. Đoạn văn trên trích từ tác phẩm nào? Nhân vật chính là ai?

c. Cho biết ý nghĩa của chi tiết: “Tiếng nói đầu tiên của chú bé là tiếng nói đòi đi đánh giặc”?

Câu 6: Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi:

“Giặc đã dến chân núi Trâu. Thế nước rất nguy, người người hoảng hốt. Vừa lúc đó, sứ giả đem ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt đến. Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng, oai phong lẫm liệt. Tráng sĩ bước lên vỗ vào mông ngựa. Ngựa hí dài mấy tiếng vang dội. Tráng sĩ mặc áo giáp, cầm roi, nhảy lên mình ngựa. Ngựa phun lửa, tráng sĩ thúc ngựa phi thẳng đến nơi có giặc đóng đầu chúng đánh giết hết lớp này đến lớp khác, giặc chết như rạ. Bỗng roi sắt gãy. Tráng sĩ bèn nhổ những cụm tre cạnh đường quật vào giặc. Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến đấy, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại rồi cả người lẫn ngựa đều bay thẳng lên trời.”

a. Đoạn văn trên trích trong văn bản nào? Văn bản ấy thuộc thể loại gì?

b. Xác định ngôi kể và thức biểu đạt chính của đoạn trích trên.

c. Chi tiết: “Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng, oai phong, lẫm liệt” có ý nghĩa gì?

d. Nêu nội dung chính của đoạn trích trên.

Câu 7: Viết đoạn văn ngắn giới thiệu về nhân vật Thánh Gióng

Câu 8: Qua truyện Thánh Gióng đã học, em có suy nghĩ gì về tinh thần yêu nước của nhân dân ta khi đất nước có ngoại xâm.

Hướng dẫn giải

Câu 1: 

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn trích

Lời giải chi tiết:

a. Đoạn trích được trích từ tác phẩm Sơn Tinh, Thủy Tinh

b. Đoạn trích trên được kể theo ngôi thứ ba

c. Phương thức biểu đạt chính: tự sự

d. Có 4 cụm động từ:

- Bốc từng quả đồi

- Dời từng dãy núi

- Dựng thành lũy đất

- Ngăn chặn dòng nước lũ

e. Nội dung: Thể hiện sức mạnh vượt bậc của Sơn Tinh trong trận đánh với Thủy Tinh

Câu 2: 

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản Sơn Tinh, Thủy Tinh

Lời giải chi tiết:

Truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh có ý nghĩa:

- Giải thích các hiện tượng tự nhiên lũ lụt hằng năm: Việc Thủy Tinh cho nước đang lên làm ngập nhà cửa, đồng ruộng, làng mạc, gây biết bao hậu quả cho đời sống nhân dân, dịch bệnh hoành hành, mất mùa,… chính là hiện tượng lũ lụt xảy ra hằng năm ở nước ta, đặc biệt ở vùng đồng bằng và duyên hải. Để phòng chống, đối phó với thiên tai này, nhân dân phải đắp đê xây đập, xây dựng nhà cửa kiên cố, thu hoạch mùa màng trước khi luc đến.

- Thể hiện ước mơ chế ngự thiên nhiên của người Việt: Bởi bão lũ, thiên tai khi đến mang theo bao hậu quả nghiệm trọng, ảnh hưởng lớn không chỉ cho nhân dân mà còn kinh tế nhà nước nên việc dự báo trước thời tiết để đưa ra biện pháp phòng chống hiệu quả, làm giảm những thiệt hại gây, đồng thời kết hợp với việc bảo vệ môi trường để tránh những biến đổi khí hậu là cần thiết.

Câu 3: 

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn trích

Lời giải chi tiết:

a. Đoạn trích kể về sự việc Sơn Tinh giao chiến với Thủy Tinh

b.

- Sơn Tinh đại diện cho nhân dân chống thiên tai (Phúc thần)

- Thủy Tinh đại diện cho hiện tượng thiên tai tàn khốc (Hung thần)

Câu 4: 

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn trích

Lời giải chi tiết:

a. Đoạn trích kể về sự việc Sơn Tinh giao chiến với Thủy Tinh

b.

- Sơn Tinh đại diện cho nhân dân chống thiên tai (Phúc thần)

- Thủy Tinh đại diện cho hiện tượng thiên tai tàn khốc (Hung thần)

Câu 5: 

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn trích, chú ý sự kiện được nhắc đến

Lời giải chi tiết:

a. Phương thức biểu đạt chính: tự sự

b. Đoạn văn trích từ tác phẩm Thánh Gióng

Nhân vật chính trong truyện là Thánh Gióng

c. Ý nghĩa chi tiết: “Tiếng nói đầu tiên của chú bé là tiếng nói đòi đi đánh giặc”

- Ca ngợi ý thức đánh giặc, cứu nước trong hình tượng Gióng

- Ý thức đánh giặc cứu tạo cho người anh hùng những khả năng hành động khác thường, thần kì

- Gióng là hình ảnh của nhân dân, khi bình thường thì âm thầm, lặng lẽ. Nhưng khi nước nhà có giặc ngoại xâm thì họ vùng lên cứu nước

Câu 6: 

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn trích

Lời giải chi tiết:

a.

- Đoạn văn trên trích trong tác phẩm Thánh Gióng.

- Văn bản ấy thuộc thể loại: truyền thuyết

b.

- Ngôi kể thứ ba

- Phương thức biểu đạt chính: tự sự

c. Chi tiết: “Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng, oai phong, lẫm liệt” có ý nghĩa: thể hiện quan niệm của người xưa, người anh hùng phải có sức mạnh về thể xác để có đủ sức mạnh để chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.

d. Nội dung chính: Tráng sĩ (Thánh Gióng) ra trận đánh giặc, thắng giặc và bay lên trời.

Câu 7: 

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn trích, chú ý các chi tiết miêu tả Thánh Gióng

Lời giải chi tiết:

Thánh Gióng là vị anh hùng tiêu biểu của dân tộc Việt Nam trong việc gìn giữ Tổ quốc, bảo vệ non sông. Gióng khi sinh ra tới ba tuổi mà vẫn chưa biết nói biết đi, nhưng khi nghe tin có giặc ngoại xâm thì tinh thần yêu nước từ sâu trong Gióng trỗi dậy, Gióng lớn mạnh phi thường và xin được đi đánh giặc cứu nước. Gióng có được sức mạnh như vậy cũng là nhờ tinh thần đoàn kết của nhân dân ta, mong muốn đánh đuổi giặc ra khỏi đất nước. Gióng còn là người anh hùng rất thông minh khi roi sắt gãy, Gióng đã nhổ tre bên đường để đánh giặc cho thấy sức mạnh kết hợp giữa con người với thiên nhiên. Gióng đánh giặc với mong muốn là đất nước được bình yên chứ không cần bất kì thứ gì cả, điều đó cho thấy Gióng là vị anh hùng thực sự, vì nước vì dân, sẵn sàng đứng lên chiến đấu mà không màng nguy hiểm. Gióng chính là hình tượng tiêu biểu của anh hùng chống giặc ngoại xâm.

Câu 8: 

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn trích, cảm nhận về tinh thần yêu nước của các nhân vật trong truyện và liên hệ với thực tiễn.

Lời giải chi tiết:

Qua truyện Thánh Gióng, em hiểu rằng nhân dân Việt Nam luôn hiện hữu một lòng nồng nàn yêu nước. Tinh thần yêu nước ấy luôn thường trực trong tâm khảm mỗi người. Họ có thể quanh năm im lặng, cần cù làm ăn nhưng chỉ cần có giặc ngoại xâm sang xâm lược thì họ nhất định sẽ dũng cảm đứng lên đấu tranh để bảo vệ đất nước. Điều này được thể hiện rất cụ thể thông qua chi tiết Thánh Gióng 3 năm vẫn chưa biết nói biết cười cứ đặt đâu nằm đấy nhưng chỉ khi nghe sứ giả tìm người tài giúp nước, biết được đất nước đang nguy nan thì tiếng nói thốt lên đầu tiên chính là tiếng nói xin đánh giặc. Một điều nữa, em hiểu được đó là nhân dân ta luôn đoàn kết để chống lại bất kì kẻ thù nào, bởi đoàn kết là sức mạnh, có được sức mạnh, sự đồng lòng nhất trí của toàn dân tộc, chúng ta nhất định giành chiến thắng. Điều này được thể hiện thông qua chi tiết dân làng cùng nhau góp gạo nuôi Gióng ở trong truyện. Em cảm thấy tự hào và biết ơn vô cùng về tình thần yêu nước của dân tộc Việt Nam ta khi có giặc ngoại xâm.