Trả lời câu hỏi 3 trang 17

Nội dung câu hỏi:

 Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi bên dưới:

TÍ BỤI

Quế Hương

Hồi mới đến ở, nhà tôi cứ tì tì mất dép. Đôi săng đan con mới xó chân ngày mồng một Tết, mồng hai phải đi dép cũ. Anh bạn đến chơi lịch sự cởi giày ở tầm chùi chân trước hiên, ra về chỉ còn đối vớ! Học trò đến thăm có đứa đi chân không về. Tôi than phiền với người hàng xóm, chị ấy bảo: “Thằng Tí bụi chứ ai vô đây. Sư tổ ăn cắp vặt. Cô vô nhà hắn mà chửi." Tôi không biết chửi. Vả lại không bắt quả tang làm sao mà chửi hắn. Thế là tôi bắt đầu cảnh giác. Khi có khách, tôi nhìn chăm chăm ra cổng.

Rồi nhà tôi bỗng xuất hiện một vị khách không mời. Đó là một con chó đen tuyền, gầy gò ngồi chực trước cửa. Ngó bộ dạng chẳng mấy khi được no của hắn tôi thấy thương ném cho mấy mẩu xương. Hôm sau, hắn lại xuất hiện, mắt dán vào tôi. Không cầm lòng được, tôi lại cho ăn. Cứ thế ngày lại ngày, giữa hắn và tôi bỗng hình thành một mối dây buộc chặt. Có xương tôi để dành cho hắn. Đi ăn giỗ ở nhà mẹ tôi cũng nghĩ đến hắn và nhặt cả túi xương về cho hắn. Tôi mở cửa cho hắn vào nhận quà. Hắn nhìn đống xương ứa nước dãi nhưng chưa ăn ngay.

Hắn nằm xoài trước hiện, gối đầu lên hai chân trước thở hắt ra sung sướng như một kẻ được nằm nghỉ trên chiếc giường thân thuộc của mình, mắt vẫn ngủ tôi đợi chờ thực với vuốt ve. Bao giờ ăn hắn cũng chừa lại một mẩu to nhất tha về. Thế rồi một lần hắn đang ăn bỗng có tiếng huýt gió. Lập tức hắn bỏ bữa rồi len lén tha một chiếc dép chạy ra cổng. Thì ra thủ phạm trộm đẹp nhà tôi chính là hắn. Nói đúng hơn là tên huýt gió. Thấy tôi cảnh giác, nó huấn huyện con chó thành tòng phạm.

Hắn vẫn ngồi trước cổng nhà tôi dẫu cổng và cả lòng tôi đã khép. Thấy tôi, hắn vẫy đuôi. Tôi bỏ đi, hắn tru lên thảm thiết. Giận dữ tôi ném chiếc dép còn lại mà hắn đã tha mất một chiếc qua rào nhưng hắn không thèm nhặt. Ném một mẩu xương hắn cũng không buồn ăn. Hắn nhìn tôi và cái cổng đóng chặt như muốn hỏi tại sao không mở cho hắn.

Tôi gặp hắn đi cùng một thằng nhóc ra chợ. Tôi lơ hắn còn hắn chạy đến vẫy đuôi tíu tít mừng tới, "Win, lại đây!" Thằng nhóc gọi. Thì ra hắn tên Win. Còn thằng kia chắc là Tí bụi vì trông hắn rất "bụi" Loắt choắt, bẩn thỉu, ranh ma. Mua xong, ra đến cửa chợ tôi bỗng nghe tiếng chân sầm sập và tiếng la í ới "Trộm... trộm... bắt lấy!". Một con chó đen miệng ngậm tảng thịt lao ra khỏi chợ, ngang qua tôi bỗng dừng lại. Chỉ cần tích tắc khựng lại ấy, người dân theo đằng sau đã kịp quật một gậy. Đau quá hắn khuỵu xuống. Chiếc gậy lại nhằm đầu hắn vụt tới. Tôi kịp thấy đôi mắt hắn nhìn tôi da diết. Không nghĩ, tôi đưa chiếc giỏ thức ăn để đòn cho hắn. Còn cho thoát hiểm gượng dậy lảo đảo chạy tiếp còn tôi ngồi giữa đồng đồ ăn tung tóe với bao câu rủa ráy: Tự nhiên hứng! Chắc là chủ. Ngó thế mà là chủ của con chó ăn cắp! Đền đây! Hơn kí thịt đấy!...

Trưa hôm ấy, một đôi dép phiêu bạt bỗng trở về lại mái nhà xưa!

Từ đó cổng nhà tôi hay mở và con Win vào năm xoài trước tái hiện đầy nắng. Nó ăn, lơ mơ ngủ rồi sực nhớ đến chủ lại tất tả ra về. Thỉnh thoảng tôi gói cái gì đó trong bao ni lông. Con chó thật khôn, thấy đưa bao ni lông là biết ngay quà của chủ, lập tức ngậm ở miệng chạy về. Trong bao ni lông đôi khi còn là mấy chiếc áo cũ. Soạn đồ của con, tôi chính nghĩ đến chiếc áo bẩn ngắn cũn cỡn không cài khuy của Tí bụi…

Con Win ngày càng nặng nề. Thì ra hắn sắp làm mẹ. Một lần có giỗ, đợi hắn không ra, tôi cần bịch thức ăn hỏi như Tí bụi. Hắn ở tuốt xóm trong, bên hồ rau muống của bà Tư. Không ai thấy cha hắn. Hai mẹ con sống lăn lóc ở họ phố bụi bờ. Bà Tư cho che tạm túp lều bên hồ rau muống để vừa canh rau cho bả vừa có chỗ chui ra chui vào. “Nhà” Tí bụi mùa hè mát nhung mùa đông lạnh lùng. Túp lều đầy rác, nhỏ nhoi như tai nấm, không biết tựa vào đầu để trốn gió. Những tấm ni lông che chắn tạm bợ cứ lật lòng khoe túp lều nát rác đuổi nhau loăng quăng. Bà mẹ tâm thần của Tí bụi ngày nào cũng đi kiểm rác rồi tẩn mẩn đếm như người ta đếm tiền, thỉnh thoảng phì cười một mình.

Con Win có nhiệm vụ không cho người lạ vặt rau muống của bà Tư, không cho bà điên ra khỏi nhà ban đêm và theo Ti bụi kiếm ăn. Thấy tôi, hắn nhổm dậy mừng rồi lại nằm xuống hãnh diện liếm mấy chú cún bé xíu trên chiếc bao tời rách như muốn khoe rằng con hắn đấy! Còn Tí bụi đang luộc rau muống bằng rác, chùi tay vào quần giương mắt ngó tôi.

Trong túp lều rách nát ấy, những sinh vật khốn cùng lại rất thương nhau. Thấy cách Tí bụi săn sóc bà mẹ điên và bầy chó, tôi nhận ra sau lớp bụi đời và cáu bẩn, tâm hồn hắn vẫn lóng lánh những sắc màu đáng quý. Bầy chó con dễ thương lên từng ngày. Ti bụi bảo con đẹp nhất sẽ tặng tôi. Nhiều đêm tôi thức giấc, túp lều ngập rác và ngập cả tình yêu ấy bỗng hiện ra. Cả những dự tính. Chẳng hạn chuyện Ti bụi học chữ, đi bán vé số thay vì moi rác và ăn cắp...

Sáng ấy, tôi có tiết thao giảng. Vừa dắt xe ra đã thấy Ti bụi đợi ở cổng, nghẹn ngào! “Cô ơi! Con Win...”

Bà mẹ điên của Tí bụi lang thang tìm con Win, gặp ai cũng hỏi: “Thấy hắn mô không? Đêm qua tui trốn hắn đi chơi... Chứ hắn trốn tui đi chơi….”.

Dấu máu con Win vẫn còn trên lối xóm. Hắn bị bọn bắt chó quật gây sắt vào đầu khi chạy theo bà điên...

Trời trở lạnh Túp lều bên hồ rau muống đầy gió và im lặng. Những mảnh ni lông rách te tua vẫn cuồng loạn trong vũ khúc gió. Rác loãng quãng chơi trò đuổi nhau. Không thấy Tí bụi. Lù lù trong túp lều trống hoác là ổ chó chưa mở mắt. Chúng đang đói lạnh vì thiếu mẹ. Tôi cầm đĩa sẵn đến đó và thấy lũ chó châu đầu rúc vào một đồng đen đen. Nhìn kĩ là Tí bụi. Nó trùm bao tới, khoanh người ủ ấm cho lũ chó con!

(In trong Đám cưới cô, Quế Hương. NXB Kim Đồng, 2019)

a. Nêu đề tài của truyện Tí bụi.

b. Nhân vật chính trong truyện ngắn Tí bụi là ai? Dựa vào đâu để em xác định đó là nhân vật chính?

c. Ai là người kể chuyện trong truyện Tí bụi? Theo em, vì sao tác giả lại chọn nhân vật đó làm người kể chuyện?

d. Lựa chọn và phân tích ý nghĩa của một số chi tiết tiêu biểu trong câu chuyện.

đ. Từ những chi tiết được kể trong câu chuyện, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật Tí bụi?

e. Cách nhân “tôi” nhìn nhận về Tí bụi và cuộc sống của gia đình Tí bụi có gì khác so với người dân trong vùng? Sự khác biệt đó thể hiện cách nhìn con người, cuộc sống của nhà văn như thế nào?

g. Xác định chủ đề của truyện Tí bụi và nêu một số căn cứ giúp em xác định chủ đề đó.

Phương pháp giải:

HS làm bài

Lời giải chi tiết:

a. Đề tài của truyện ngắn Tí bụi: Cuộc sống của những đứa trẻ kém may mắn, bị coi là “bụi đời” trong mắt những người xung quanh.

b. Nhân vật chính và cơ sở xác định nhân vật chính:

- Nhân vật chính trong truyện ngắn là cậu bé tên Tí, có biệt danh “Tí bụi”.

- Cơ sở để xác định “Tí bụi” là nhân vật chính:

+ Tên nhân vật đồng thời là tên truyện.

+ Tí bụi có những hành động tác động đến cốt truyện và diễn tiến các sự kiện trong truyện (ví dụ: ăn trộm dép của nhà cô giáo, sai khiến con Win lấy trộm đồ, trả lại dép cho nhà cô giáo, chăm sóc đàn chó con khi con Win bị bọn trộm chó bắt đi mất,…)

+ Tí bụi là nhân vật thể hiện rõ nhất tư tưởng, chủ đề của truyện: đề cao sự đồng cảm và yêu thương không phán xét những đứa trẻ bị xem là “bụi đời”; lòng vị tha, bao dung với những đứa trẻ bất hạnh.

c. Người kể chuyện và vai trò của người kể chuyện:

- Người kể chuyện trong Tí bụi là nhân vật “tôi”, một cô giáo mới chuyển đến ở trong vùng.

- Tác giả chọn nhân vật “tôi” làm người kể chuyện nhằm tăng thêm tính chân thật, sự rung động, cảm xúc cho câu chuyện từ góc nhìn của nhân vật “tôi”, đồng thời, với góc nhìn của một cô giáo, cách nhân vật “tôi” nhìn nhận về Tí bụi cũng đầy yêu thương, đồng cảm, nhân văn.

d. Lựa chọn và phân tích ý nghĩa của một số chi tiết tiêu biểu trong truyện Tí bụi:

đ. Nhận xét về nét tính cách của nhân vật Tí bụi:

- Tinh ranh, lì lợm (ăn cắp để sống, dạy con Win cách lấy trộm đồ bằng tiếng huýt sáo).

- Biết phục thiện, sửa lỗi sai (trả lại chiếc dép cho cô giáo sau khi cô đưa giỏ thức ăn đỡ đòn cho con Win ở chợ).

- Biết quan tâm, yêu thương người thân và loài vật (tình yêu dành cho người mẹ điên, tình yêu dành cho Win và bầy chó con).

e. Tư tưởng của tác giả thể hiện trong câu chuyện thông qua góc nhìn của nhân vật “tôi” và người dân trong làng:

- Cách nhân vật “tôi” nhìn nhận về Tí bụi: thấu hiểu, thương xót, giúp đỡ.

- Cách người dân nhìn nhận về Tí bụi: đề phòng, nghi ngờ, coi thường.

Sự khác biệt trong hai cách nhìn đó thể hiện cách nhìn con người, cuộc sống của nhà văn: đề cao sự đồng cảm và yêu thương, không phán xét.

g. - Chủ đề của truyện Tí bụi là: tình yêu thương, lòng vị tha, bao dung với những đứa trẻ bất hạnh.

- Căn cứ để xác định chủ đề:

+ Câu chuyện, sự kiện: câu chuyện Tí bụi lấy dép của nhân vật “tôi”, nhân vật “tôi” thương con Win, nhân vật “tôi” giúp đỡ con Win và gia đình Tí bụi.

+ Nhân vật và mối quan hệ giữa nhân vật với hoàn cảnh và các nhân vật khác: Tí bụi có mối quan hệ với không gian vùng quê, với không gian căn lều rách nát của hai mẹ con, giữa Tổ bụi với cô giáo, với mẹ và con Win, với người trong vùng,..

+ Chi tiết, mối quan hệ giữa các chi tiết nhan đề Ti bụi và mối quan hệ giữa nhan đề này với một loạt các chi tiết như: Tí bụi ăn trộm đồ của cô giáo, sai con Win đi ăn trộm đồ, cảm kích với sự giúp đỡ của cô giáo, biết phục thiện, biết chăm lo cho đàn chó con khi con Win bị bắt đi.

+ Kết cấu: sự tương phản giữa cái nhìn của người dân trong vùng với mẹ con Ti bụi (phán xét, kì thị, xa lánh, coi thường, vô cảm.....) và thái độ, cách ứng xử của cô giáo - nhân vật “tôi” (yêu thương, tôn trọng, giúp đỡ, đồng cảm,...).

+ Điểm nhìn, nuôi kế, cách kể chuyện Người kể chuyện ngôi thứ nhất tạo nên sự chủ quan, nhiều cảm xúc, suy ngẫm cho câu chuyện, nhưng điểm nhìn, ngôi kể chủ yếu tập trung vào chú bé Tí bụi vừa đáng giận lại vừa đáng thương.