Trả lời câu hỏi 3 trang 53

Nội dung câu hỏi: 

Chỉ ra biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong các ví dụ sau, trong số đó, hãy xác định đâu là phép đối?
a. Bây giờ thì khác hẳn, Hồng bị mắng luôn luôn. Động một tí gì u cũng mắng. Nói một mình, mắng! Vấp ngã, mắng! Đi chậm, mắng! Bữa ăn, không có thức ăn, ngả ngốn không ăn được: mắng!... Như vậy kể cũng còn đáng tội. Nhưng lại còn những cái không phải tội Hồng: thí dụ như nhà bẩn, nhà lắm ruồi vào, con chó bởi vườn trầu, hay thẳng Thiên ngã, thẳng Thiên khóc,... đâu có phải tại Hồng. Hồng làm sao cho không thể được? suốt ngày vì phải mắng.

(Nam Cao, Bài học quét nhà)

b.

Anh em đừng nghĩ Tết tôi nghèo,

Tiền bạc trong kho chửa lĩnh tiêu.

Rượu cúc nhắn đem, hàng biếng quẩy,

Trà sen mượn hỏi, giá còn kiêu.

Bánh chưng sắp gói, e nằm chảy,

Giò lụa toan làm, sợ nắng thiu.

Thôi thế thì thôi, đành Tết khác,

Anh em đừng nghĩ Tết tôi nghèo!

(Trần Tế Xương, Cảm Tết) 

Phương pháp giải:

Dựa vào những kiến thức về biện pháp tu từ đối và lặp cấu trúc để chỉ ra.

Lời giải chi tiết:

a. Phép lặp cấu trúc: Nói một mình, mắng! Vấp ngã, mắng! Đi chậm, mắng! Bữa ăn, không có thức ăn, ngả ngốn không ăn được: mắng !... , nhấn mạnh sự lặp đi lặp lại và tăng tiến của hành động la mắng vô lí của người mẹ.

b. Học sinh cần lưu ý, đối chính là cách lặp lại cấu trúc ngữ pháp có sự đối lập về từ ngữ, thanh điệu, ... Vì vậy, trong ngữ liệu b, việc lặp lại cấu trúc ngữ pháp có sự đối lập về từ ngữ, thanh điệu đã làm nên phép đối. Đây là phép đối giữa hai dòng thơ 7 chữ:

- Rượu cúc nhắn đem, hàng biếng quẩy,/ Trà sen mượn hỏi, giá còn kiểu.

- Bánh chưng sắp gói, e nồm chảy,/ Giò lụa toan làm, sợ nắng thiu.

* Tác dụng: Nhấn mạnh lí do thiếu thốn những món ngon ngày Tết (do những yếu tố khách quan chứ không phải do nghèo), nhằm mục đích tạo tiếng cười hài hước.