Đây là bối cảnh rất đặc biệt, nhà Nguyễn đã trải qua nhiều biến cố trong khoảng thời gian tồn tại. Nguyễn Ánh chạy trốn trong cuộc chiến Trịnh - Nguyễn phân tranh đã nằm gai nếm mật trong vòng 25 năm nuôi chí lớn trả thù quân Tây Sơn, đánh bại nghĩa quân Tây Sơn.

Sau khi vua Quang Trung qua đời, triều đại Tây Sơn dần trở nên suy yếu, lợi dụng thời cơ đó, Nguyễn Ánh đã huy động lực lượng tấn công nhà Tây Sơn. Năm 1802, triều Tây Sơn bị lật đổ, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là Gia Long, định đô ở Phú Xuân (Huế). Nhà Nguyễn huy động hàng chục vạn dân và lính phục vụ việc xây dựng kinh thành Huế. Các loại vật liệu như đá, gỗ, vôi, gạch, ngói từ mọi miền đất nước được đưa về đây. Sau mấy chục năm xây dựng và tu bổ nhiều lần, một toà thành đồ sộ và rộng lớn, dài 2km đã mọc lên bên bờ sông Hương.

Trong thời nhà Nguyễn, các vị vua không đặt ngôi hoàng hậu, bỏ chức tể tướng, tự mình trực tiếp điều hành mọi công việc hệ trọng trong nước từ trung ương đến địa phương, từ việc đặt luật pháp đến việc tổ chức các kì thi Hội, từ việc thay đổi các quan trong triều, điều động quân đi đánh xa đến việc trực tiếp điều hành các quan đứng đầu tình,... đều do vua quyết định. Điều này đã thể hiện rằng, các vua triều Nguyễn đều không muốn chia sẻ quyền lực với bất kì ai.