Truyện ngắn “Chữ người tử tù” của nhà văn Nguyễn Tuân là một tác phẩm nghệ thuật cao, mang đậm dấu ấn phong cách xê dịch của ông. Trong câu chuyện, các chi tiết được sắp xếp một cách hợp lý, tạo nên một mạch chung gắn kết, thể hiện sự đối lập giữa hai thế giới: thế giới của người tử tù và thế giới của người cai ngục.
Các chi tiết quan trọng trong câu chuyện bao gồm:
- Chi tiết về việc quét dọn phòng giam: Đây là chi tiết mở đầu câu chuyện, gợi lên sự khác biệt giữa hai nhân vật chính. Người cai ngục là người có quyền lực, có thể sai khiến người khác làm việc cho mình. Người tử tù là người bị hạ thấp, bị coi là rác rưởi, không có giá trị. Tuy nhiên, chi tiết này cũng cho thấy sự kính trọng và ham muốn của người cai ngục đối với người tử tù, khi ông biết được danh tiếng của Huấn Cao là một nhà thư pháp nổi tiếng.
- Chi tiết về việc biệt đãi Huấn Cao và các đồng chí: Đây là chi tiết tiếp theo, thể hiện sự ân hận và lương tâm của người cai ngục. Ông không muốn đối xử tàn nhẫn với những người đã hy sinh cho cuộc nổi dậy chống lại triều đình. Ông cũng muốn được nhìn thấy chữ viết của Huấn Cao, để thỏa mãn niềm đam mê nghệ thuật của mình.
- Chi tiết về việc Huấn Cao cho chữ: Đây là chi tiết cao trào của câu chuyện, diễn ra vào cái đêm trước khi Huấn Cao bị xử chém. Sau khi từ chối nhiều lần, Huấn Cao quyết định cho chữ để bày tỏ lòng biết ơn và lòng từ bi đối với người cai ngục. Đây là một hành động cao cả và đẹp đẽ, cho thấy tính cách phi thường và tài hoa của Huấn Cao. Đồng thời, đây cũng là một hành động mang tính biểu tượng, khi Huấn Cao viết chữ trên tấm lụa bạch, để lại dấu ấn của mình trên cuộc đời.
- Chi tiết về lời khuyên của Huấn Cao cho người cai ngục: Đây là chi tiết kết thúc câu chuyện, mang lại sự xúc động và suy ngẫm cho người đọc. Huấn Cao khuyên người cai ngục về quê để giữ cho “thiên lương” trong sáng. Đây là một lời khuyên chân thành và sâu sắc, cho thấy Huấn Cao không chỉ quan tâm đến nghệ thuật, mà còn quan tâm đến nhân sinh quan và đạo lý. Đây cũng là một lời khuyên mang tính kiên trì, khi người cai ngục sau đó đã bị bắt và xử tử vì tham gia âm mưu chống lại triều đình.
=> Như vậy, các chi tiết trong câu chuyện đều có ý nghĩa tầm quan trọng, góp phần tạo nên một bức tranh nghệ thuật hoàn chỉnh, biểu hiện sự đối lập giữa hai thế giới, hai nhân cách, hai giá trị. Đồng thời, các chi tiết cũng phản ánh đặc điểm phong cách nghệ thuật của tác giả Nguyễn Tuân, đó là:
- Sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, sinh động, tinh tế, mang đậm màu sắc thơ ca. Ví dụ: “tay viết như rồng bay phượng múa”, “tấm lụa bạch”, “thiên lương”…
- Sử dụng kĩ thuật miêu tả tâm lý nhân vật, thể hiện sự phức tạp và nhiều màu sắc của con người. Ví dụ: người cai ngục có cả sự kính trọng, ham muốn, ân hận và lương tâm; Huấn Cao có cả sự khinh miệt, biết ơn, từ bi và cao cả.
- Sử dụng kỹ thuật gợi ý, để lại không gian cho người đọc tự suy luận và cảm nhận. Ví dụ: không miêu tả chi tiết chữ viết của Huấn Cao, mà chỉ nói “chữ viết rất đẹp”; không miêu tả chi tiết cái chết của Huấn Cao và người cai ngục, mà chỉ nói “Kẻ mê muội này xin bái lĩnh”.