Đã là văn chương thì phải đẹp (Nguyên Ngọc), quả vậy, văn chương không thể cổ xúy cho những điều lệch lạc, sai trái, ngược lại, văn chương luôn hướng đến công chúng những điều tốt đẹp tiềm tàng trong vẻ đẹp con người, trong vạn vật xung quanh. Đến với văn bản “Hương cuội” của nhà văn Nguyễn Tuân in đậm trong lòng độc giả những giá trị đẹp thuần khiết.

Câu chuyện kể về cụ Kép với thú vui uống rượu, ngâm thơ, thưởng hoa; được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1940 trích trong tập “Vang bóng một thời”. Văn bản là tình cảm trân trọng của chính tác giả về thú vui của cụ Kép đồng thời thể hiện được tính nghệ sĩ của mình khi say mê cái đẹp.

“Hương cuội” của Nguyễn Tác ngợi ca nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc. Đó là tập tục đón tết. Chắc hẳn chúng ta sẽ đặt ra thắc mắc, nhưng vào thời điểm văn hóa phương Tây du nhập, nhiều người dần lãng quên những giá trị văn hóa truyền thống bao đời để chạy theo cái gọi là “Tây tiến”. Như trong bài thơ “Ông đồ” của Vũ Đình Liên, tập tục cho chữ vào ngày Tết bị “bỏ rơi” bởi chính người từng phải xếp hàng dài để xin chữ, những người treo câu đối đỏ trước nhà mong ước một năm bình an, nhiều tài lộc. Ở đây, trong tác phẩm “Hương cuội” cũng vậy. Thế nhưng, vẫn may mắn hơn, rằng trong bối cảnh này, có gia đình vẫn giữ khư khư cái tập truyền thống. Gia đình cụ Kép. Tác giả miêu tả công đoạn chuẩn bị ngày Tết trong ngôi nhà cụ từ khâu làm bánh chưng, đến làm kẹo mạch nha ướp hương thạch lan, lễ cúng giao thừa và cả bàn trả để thưởng hoặc ngồi ngâm thơ… Là những điều tưởng chừng như nhỏ nhặt, không đáng bận tâm, ấy nhưng, nó lại là một truyền thống, một văn hóa ở đất nước mình. Nguyễn Tuân chú ý lấy và trân trọng những người không chạy theo thị yếu mà quên mất nguồn cội.

“Hương cuội” của Nguyễn Tuân còn là câu chuyện mến mộ người yêu hoa. Đối với cụ Kép, dù không chăm được lan Bạch Ngọc nhưng cụ hiểu rõ một cách tường tận về cách chăm sóc hoa lan. Và theo cụ, người chơi hoa phải đối đãi với hoa, như “lấy cái chí thành chí tình ra mà đối đãi với giống hoa cỏ không bao giờ biết lên tiếng”. Hoa, vốn dĩ là cái đẹp, từ bao đời nay. Cụ Kép yêu hoa, nghĩa là yêu cái đẹp. Điều này tương thích với nhà văn – người được mệnh danh yêu cái đẹp. Có lẽ thế mà Nguyễn Tuân dành nhiều sự ưu ái cho cụ Kép. Không phải ngẫu nhiên mà người ta gọi ông là người nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp. Cái đẹp đối với ông là giá trị hàng đầu của văn chương.

Không chỉ vậy, “Hương cuội” của Nguyễn Tuân còn là cái tài trong cách sử dụng nghệ thuật. Câu văn sử dụng hàng loạt từ ngữ giàu sức gợi tả. Đồng thời, việc am hiểu tâm lí nhân vật khiến bạn đọc cảm nhận chân thật về sự đồng điệu trong tâm hồn của những kẻ yêu cái đẹp. Văn chương, tình thôi chưa đủ. Tình tràn nhưng không biết cách diễn tả, lại không thể chuyển hóa cái hay rõ nét. Nguyễn Tuân thì khác. Cả tài lẫn tình của ông đều hay, luôn ấn tượng với công chúng. Trước là cái ngông, sau là cái thái độ trân quý cái đẹp. Bởi cái đẹp là thứ luôn trường tồn không kể hoàn cảnh.

Văn bản là tiếng lòng thức tỉnh của nhà văn, là lời cảnh tỉnh đến người đọc về việc giữ gìn nét đẹp văn hóa dân tộc. Rõ ràng một điều rằng chúng ta không thể không du nhập, nhưng làm sao để những giá trị truyền thống vẫn còn vẹn nguyên. Chúng ta được phép hòa nhập và tuyệt đối không được hòa tan. Bởi đó là cái riêng của đất nước. Sâu xa hơn, bài văn thể hiện tình yêu đất nước của tác giả. Trong thời khắc giao thoa của thời đại, vẫn còn những người ôm lấy cái mộng truyền thống, gìn giữ nó không bị mất đi.

Như vậy, văn bản “Hương cuội” của tác giả Nguyễn Tuân đã truyền tải được nét đẹp về nghệ thuật lẫn nội dung, đồng thời gửi gắm thông điệp ý nghĩa đến công chúng.