Thân phận của những người phụ nữ trong thơ Hồ Xuân Hương thường nhỏ bé, cuộc đời của họ long đong lận đận. Họ phải sống trong một chế độ xã hội phong kiến lạc hậu, trọng nam khinh nữ, người phụ nữ không có chỗ đứng và địa vị trong xã hội. Vì vậy, những người phụ nữ có tài như Hồ Xuân Hương thường không được coi trọng, đồng thời việc làm của một người vợ thường ít được người chồng cảm thông, dù cho quanh năm lam lũ vất vả nuôi chồng nuôi con chăm sóc cho gia đình luôn được yên ấm. Họ là những người phụ nữ có tài có sắc nhưng cuộc đời lận đận, số phận bi đát, bé nhỏ trong xã hội:

                            Thân em vừa trắng lại vừa tròn,

                            Bảy nổi, ba chìm với nước non

                                               (Bánh trôi nước)

                            Canh khuya văng vẳng trống canh dồn

                            Trơ cái hồng nhan với nước non

                                                    (Tự tình II)

         Trong giai đoạn này, ta cũng bắt gặp những bài thơ nói về số phận hẩm hiu của người phụ nữ. Họ là những người  như bà Tú trong Thươngvợ của Tú Xương kiếm sống vất vả, cơ cực, luôn phải đối diện với nỗi hiểm nguy:

                            Quanh năm buôn bán ở mom sông

                            Nuôi đủ năm con với một chồng.

Và của những số kiếp nổi nênh:

                            Chiếc bách buồn vì phận nổi nênh

                            Giữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênh

                                                              (Chiếc bách)

Trong chế độ phong kiến suy tàn ở Á Đông hàng mấy nghìn năm con người rất đau khổ, nhưng khổ nhất là người đàn bà. Không phải vô cớ mà Nguyễn Du đã nấc lên thay cho người phụ nữ trong Văn chiêu hồn:

                                      Đau đớn thay phận đàn bà!

                               Kiếp sinh ra thế, biết là tại đâu?

Trong Truyện Kiều Nguyễn Du một lần nữa lại xót xa:

                                      Đau đớn thay phận đàn bà!

                               Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.

Đặng Trần Côn và Đoàn Thị Điểm cũng có nói đến cái khổ của người chinh phụ. Trong thơ Xuân Hương, bà không chỉ than cho người đàn bà dưới chế độ phong kiến mà còn nói lên nỗi đau của bản thân mình. Xuân Hương đã nói một cách trần trụi nhất, với cái mạnh mẽ của sự phản kháng và gắn chặt đời mình cùng với số phận của những người phụ nữ nói chung trong xã hội cũ       :

                                   Chém cha cái kiếp lấy chồng chung

                                   Kẻ đắp chăn bông, kẻ lạnh lùng

        Ở xã hội xưa, trai năm thê bảy thiếp là thường, còn người phụ nữ không cho phép được như vậy. Họ đâu có quyền làm chủ đời mình, trong ca dao ta cũng bắt gặp rất nhiều câu ca nói về số phận hẩm hiu của người phụ nữa:

                                   Thân em như tấm lụa đào

                                   Phất phơ giữa  chợ biết vào tay ai

hay:

                                   Thân em như hạt mưa sa

                                   Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.

         Người phụ nữ trong thơ Xuân Hương nói riêng và trong xã hội phong kiến nói chung đều là những con người với số phận bi đát. Càng đọc, ta càng hiểu thêm bối cảnh xã hội nước ta lúc bấy giờ và càng trân trọng họ. Họ là những đóa hoa sen thơm mát, tỏa hương cho đời, "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn".

          Từ đây ta càng cảm thông sâu sắc cho số phận người phụ nữ Việt Nam xưa, phải chịu nhiều khổ cực, tủi nhục, hiu quạnh, tình duyên hẩm hiu, trắc trở.