Nói dối - "căn bệnh thế kỉ" mà ai trong số chúng ta cũng đã ít nhất một lần mắc phải. Bên cạnh những lời giao tiếp thông thường, nói dối giống như một cách ứng xử trong những trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, cách ứng xử mang tính tiêu cực, gây hại này nếu không sửa chữa, lâu ngày sẽ thành tật, thành bệnh, nói dối quen thân gây ảnh hưởng tới nhân cách con người.

Nói dối là cách nói sai sự thật hoặc bịa ra một câu chuyện hoàn toàn không có thật nhằm thỏa mãn mục đích của người nói dối. Việc nói dối thường sẽ là xấu xa, không đúng đắn, dùng để lấp liếm, che đậy. Trẻ nhỏ nói dối bố mẹ để tránh bị quở trách khi bị điểm kém, học sinh nói dối thầy cô để không phải làm bài tập, cha mẹ nói dối con cái để thoái thác trách nhiệm, người bán hàng nói dối về công dụng sản phẩm để chèo kéo người mua, bạn bè nói dối nhau về hoàn cảnh, gia đình... Bên cạnh đó, có những lời nói dối vô hại như nói dối để đỡ mất lòng, để tránh gây hiểu lầm hay thô lỗ,... Dù có lợi hay có hại, những lời nói không đúng sự thật đều bị coi là lời nói dối. Những lời dối trá lâu ngày phát ra từ miệng sẽ trở thành bệnh khó chữa khi người ta lúc nào cũng có nhu cầu nói dối và sống trong sự giả dối do chính mình gây ra.

Bệnh nói dối bắt nguồn từ thói khôn vặt, đáng buồn là lại thường xuyên xuất hiện trong những tác phẩm văn không chính thống. Những câu chuyện được coi là hài hước kể về trạng Quỳnh, Tí Quậy được kể lại, thậm chí là xuất bản thành sách truyện bày bán công khai. Từ xưa đến nay, văn hóa Việt Nam vẫn thường vô tình cổ xúy cho thói khôn ngoan, tinh ranh, biết tìm ra sơ hở của đối phương để lợi dụng đơm đặt, bịa chuyện. Bệnh nói dối cũng bắt nguồn từ cha mẹ ảnh hưởng tới con cái. Cha mẹ để tránh nhắc đến những chuyện nhạy cảm thường dùng những lời nói dối vô hại như "Con được một con cò mang tới để trước cửa" khiến trẻ em có suy nghĩ sai lệch, thiếu cơ sở khoa học. Ngoài ra, cha mẹ còn nói dối để phủi bỏ trách nhiệm, thất hứa với con cái. Đơn giản như việc khi ba mẹ hứa cho trẻ đi chơi, nhưng đến cuối tuần lại quá mệt mỏi vì công việc thường lấy lý do bận, cuối cùng lại không thực hiện được. Sự thất hứa đó không để lại hậu quả gì nhưng vô hình chung hình thành nếp suy nghĩ ba mẹ thất hứa, không đáng tin trong mắt con trẻ.

Bệnh nói dối hình thành rất dễ dàng và nhanh chóng ở lứa tuổi đang lớn, bởi vì những lời nói dối thường nhất thời mang đến sự yên bình, che giấu tội lỗi hoặc tạo ra một thế giới ảo trong mơ, nơi mà người nói dối thường khao khát được sống. Trẻ con nói dối để được nghỉ học, được cho đi chơi, trẻ vị thành niên nói dối về gia cảnh giàu có, lên mạng khoe những bức hình không phải của mình để xây dựng hình tượng cậu ấm cô chiêu ăn sung mặc sướng, người đi làm nói dối về trình độ học vấn để có một công việc tốt hơn. Thậm chí, ngay cả trong những chương trình tìm kiếm Hoa hậu - biểu tượng nhan sắc, quốc hồn quốc túy cũng có những trường hợp gian lận, dối trá, mua giải, mua bằng,... Một sự thật đau lòng rằng xung quanh chúng ta, bệnh nói dối tồn tại nhan nhản một cách công khai và không có khả năng loại trừ triệt để.

Đã bao giờ bạn tự hỏi, nếu bạn cứ liên tục trễ hẹn thì liệu người ta còn muốn làm việc với bạn hay không? Tương tự như vậy đối với bệnh nói dối. Nói dối thành tật, thành bệnh dẫn tới âm mưu lừa đảo, liệu còn ai muốn tuyển dụng bạn vào công ty? Nói dối về thân thế gia cảnh của mình rồi cứ mãi sống trong ảo tưởng, đồng thời phải tìm cách che giấu bạn bè về thân phận thật, liệu có ăn ngon ngủ yên hay không? Nói dối về những cảm xúc bạn đang thực sự phải đối mặt, liệu bệnh trầm cảm, sự xa lánh của mọi người có từ đó mà giảm thiểu hay mất đi?

Xã hội càng phát triển, con người càng tìm cách lừa lọc, dối trá để trục lợi. Khi bị phát hiện là kẻ nói dối, sự xấu hổ, tủi cực sẽ ngăn cản chúng ta tiếp xúc, tái hòa nhập với cộng đồng. Nói dối thành tật đến mức có những trường hợp lúc nào cũng tìm cách nói dối dù lời nói thật hoàn toàn vô hại. Tệ hơn, sự nói dối trong thương nghiệp trở thành gian lận, lừa đảo khi vì lợi nhuận trước mắt mà sẵn sàng quảng cáo một cách thiếu chính xác, nói dối gây hậu quả nặng nề cho người tiêu dùng,... Liệu rằng sự tán dương, ngưỡng mộ nhất thời, liệu rằng niềm tin của con người với con người có đáng để đánh đổi bằng nhân cách và đạo đức như vậy hay không?

Cha mẹ, con cái lừa dối nhau, người yêu nói dối, vợ chồng lừa lọc để ngoại tình, kẻ bán người mua dối trá gian thương, lãnh đạo cấp cao che mắt nhân dân bằng bố máy dối trá bù nhìn,... Không còn chỗ cho tình cảm chân thật, cho những con người hết lòng vì nước vì dân, cho những tâm hồn chân thành nhạy cảm, cuộc sống đầy rẫy những toan tính, mưu kế nhằm hạ gục đối phương. Căn bệnh nói dối nhẹ thì làm ảnh hưởng tới niềm tin của người khác, nặng có thể dẫn đến giết người, như việc các công ty đa cấp thiếu uy tín lừa đảo người dân gửi tiền sinh lãi, cuối cùng lại cao chạy xa bay với số tiền lên tới hàng nghìn tỷ,... Sống mà lúc nào cũng ủ mưu kế, sống mà luôn luôn nghĩ cách che đậy, lừa dối lẫn nhau, liệu đó có phải cách sống của lời người, chủ nhân của dải ngân hà bao la rộng lớn?

Một khái niệm khác của bệnh nói dối là "lời nói dối trắng". Nói dối trắng là khi ai đó cố gắng lựa chọn những lời lẽ tốt đẹp nhằm tránh gây mặc cảm, tổn thương với người đối diện. Hoặc dùng một lời nói dối không gây hại để đối phương cảm thấy vui vẻ, được an ủi, có niềm tin vào cuộc sống hơn cũng được coi là lời nói dối trắng. Một bệnh nhân ung thư sẽ như được tiếp thêm sức mạnh và khao khát được sống nếu họ không thực sự biết về bệnh tình của mình. Những lời nói dối cứu người đó tuy tốt nhưng cũng không hoàn toàn có lợi và được phép lạm dụng liên tục, tránh gây hậu quả khi sự thật bị phơi bày.

Không thể sửa được nếu nói dối đã trở thành bệnh, vì vậy, cần giáo dục con trẻ ngay từ khi còn nhỏ về tác hại của bệnh nói dối. Cha mẹ làm gương cho con cái, giáo viên răn dạy và xử phạt nghiêm khắc những trường học học sinh nói dối. Nhà nước cần nghiêm minh, trong sạch, loại trừ tình trạng lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Quan trọng nhất là bản thân mỗi người cần sống ngay thẳng, thật thà, tự nhủ không được phép nói dối, luôn uốn nắn bản thân trở thành người liêm khiết, trung thực.

Sống chân thực, thật thà vừa khiến ta quẳng đi gánh nặng âu lo, một cuộc đời hạnh phúc là một cuộc đời thảnh thơi, không cần phải suy nghĩ nay phải lừa ai, mai phải làm thế nào để có lợi cho bản thân. Hãy sống trong sạch, thẳng thắn, đồng thời khéo léo, từ tốn, xứng đáng với lời dạy "đói cho sạch, rách cho thơm' ông bà ta để lại.