Cô hàng xén là một truyện ngắn của Thạch Lam, xoay quanh cuộc đời của Tâm - cô gái bán hàng xén. Tâm là hiện thân của cái đẹp, của sự chịu thương chịu khó của những người phụ nữ Việt Nam xưa.

Trong truyện, Tâm là cô gái bán hàng xén, thường gánh hàng ra ngoài chợ để bán. Cô có bố mẹ, có thêm một cậu em trai nhỏ tuổi đang ăn học. Tác giả miêu tả Tâm là người con gái hiền lành, xinh xắn, khi mang gánh hàng đi còn bị rất nhiều chàng trai trêu ghẹo. Đã đẹp người, Tâm còn đẹp cả nết. Cô dùng công việc để kiếm tiền lo cho em ăn học, lo cho cả nhà mà không oán thán lấy nửa lời. Hình ảnh cô gái ngại ngùng và tương tư về anh giáo trẻ cũng là một điểm rất đáng yêu của cô gái, khi ngại ngùng nhưng là phận con gái nên chưa dám tỏ lời.

Cuối cùng, Tâm qua lời bà mối mà lấy người con trai mình yêu thích. Nhưng có lẽ cuộc đời trái ngang, Tâm lấy được người chồng mình yêu thương nhưng cuộc sống bôn ba kiếm kế sinh nhai vẫn phải tiếp diễn. Hai năm sau khi cưới, cô hạ sinh con trai đầu lòng, nhưng chỉ nửa tháng ở cữ đã phải gánh hàng ra chợ bán. Không chỉ lo bên nhà nội, cuộc sống ở nhà ngoại cũng đè nặng lên đôi vai gầy của Tâm. Cô vẫn kiếm tiền lo cho đứa em trai ăn học, cố gắng thỏa mãn những yêu cầu để đứa em trai được vui vẻ, được bằng bạn bằng bè.

Dường như, cả cuộc đời của Tâm đều chưa được hưởng phút giây hạnh phúc. Dù lấy được người chồng tốt, có đám hỏi rình rang nhưng cuộc sống của Tâm vẫn chẳng như ý vì gia cảnh của nhà chồng. Cô vẫn phải đi sớm về hôm để làm việc, tất bật chu đáo chăm chồng, lo con, rồi còn lo cho đứa em trai đang đi học. Đó là lý do tại sao Tâm ngưỡng mộ Liên - người bạn bán hàng lúc xưa nhưng nay đã lấy được anh chồng giàu có. Liên sống sung túc hơn, vẫn giữ được vẻ trẻ đẹp của thiếu nữ còn Tâm thì không. Vì những khó khăn trong cuộc sống, cô đã trở nên già nua và mệt mỏi. Nhưng đó mới chính là hình ảnh những người phụ nữ xưa của Việt Nam - những người phụ nữ tảo tần chưa từng sống vì bản thân mình.

Bằng những tình huống và bút pháp miêu tả vô cùng đặc sắc, Thạch Lam đã cho người đọc thấy được hình ảnh cô hàng xén xinh đẹp và chăm chỉ. Tuy nhiên, số phận lại bất công, chưa đem lại cho cô gái ấy hạnh phúc. Nhưng đó lại chính là cuộc sống thực tế của Việt Nam xưa.