Bài 15. Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Lý (1009-1226)

? mục 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 57 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Dựa vào thông tin trong bài và tư liệu 15.2, em hãy:

- Cho biết nhà Lý được thành lập trong hoàn cảnh nào?

- Giải thích vì sao Lý Công Uẩn quyết định dời đô từ Hoa Lư về Đại La? Đánh giá ý nghĩa của sự kiện này

Phương pháp giải:

B1: Đọc lại nội dung mục 1 trang 57

B2: Đọc nội dung chiếu dời đô để biết lí do Lí Thái Tổ rời đô về Đại La. 

Lời giải chi tiết:

- Nhà Lý được thành lập trong hoàn cảnh:  Năm 1009, Lê Long Đĩnh mất. Các nhà sư và đại thần trong triều tôn Lý Công Uẩn lên ngôi vua. Nhà Lý được thành lập

- Lý Công Uẩn quyết định dời đô từ Hoa Lư về Đại La vì:

- Kinh đô Hoa Lư không còn phù hợp với tình hình đất nước. 

- Muốn chọn một nơi có địa thế thuận lợi (Đại La nằm trung tâm đồng bằng Bắc Bộ), để ổn định về chính trị làm cơ sở để phát triển kinh tế, đưa đất nước đi lên.

- “xem khắp đất Việt đó là nơi thắng địa, thực là chỗ tụ hội trọng yếu của bốn phương. Đúng là nơi thượng đô, kinh sư mãi muôn đời”.

? mục 2

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 58 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Nhà Lý đã làm gì để củng cố chế độ quân chủ?

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 2 trang 58 SGK

Lời giải chi tiết:

Để củng cố chế độ quân chủ, nhà Lý đã:

- Đổi tên nước là Đại Việt (1054)

- Tổ chức bộ máy nhà nước gồm:

+ Trung ương: Vua đứng đầu, các chức vụ quan trọng cử người thân cận nắm giữ. Giúp việc vua có quan đại thần. 

+ Địa phương: Cả nước có 24 lộ, phủ (châu), huyện, hương, xã. 

- Ban hành bộ luật Hình thư (1042)

- Quân đội gồm: cấm quân và quân địa phương, thi hành chính sách “ngụ binh ư nông”.

- Ban chức tước, gả con gái cho tù trưởng miền núi.

- Giữ hòa hiếu với nhà Tống và Chăm -pa nhưng kiên quyết chống lại quân xâm lược.

? mục 3

Trả lời câu hỏi mục 3 trang 59 SGK Lịch sử và Địa lí 7

- Cuộc kháng chiến chống Tống thời Lý (1075-1077) có những nét độc đáo gì?

- Lý Thường Kiệt có vai trò như thế nào trong kháng chiến chống Tống?

Phương pháp giải:

B1: Đọc lại nội dung mục 3.a trang 59 SGK 

B2: Khi xem xét vai trò của Lý Thường Kiệt cần chú ý đến chức vụ, cách đối phó với quân Tống xâm lược của ông. 

Lời giải chi tiết:

* Những nét độc đáo của cuộc kháng chiến chống Tống thời Lý (1075-1077)

- Chủ động tiến công địch, đẩy địch vào thế bị động.

- Lựa chọn và xây dựng phòng tuyến phòng ngự vững chắc trên sông Như Nguyệt.

- Đánh vào tâm lí của địch bằng bài thơ thần “Nam quốc sơn hà”

- Chủ động tấn công quy mô lớn vào trận tuyến của địch khi thấy địch yếu.

- Chủ động kết thúc chiến sự, đề nghị “giảng hòa” để hạn chế tổn thất.

* Vai trò của Lý Thường Kiệt trong cuộc kháng chiến chống Tống (1075-1077):

+ Tiêu diệt thủy quân của địch, không cho thủy quân tiến sâu vào hỗ trợ cánh quân đường bộ. 

+ Nhận thấy quân địch đã suy yếu, hoang mang Lý Thường Kiệt mở cuộc tấn công quy mô lớn vào trận tuyến của địch.

+ Là người chỉ huy cuộc kháng chiến, giữ chức vụ chủ chốt trong quân đội 

+ Đưa ra đường lối kháng chiến đúng đắn, dẹp tan quân Tống

? mục 4

Trả lời câu hỏi mục 4 trang 61 SGK Lịch sử và Địa lí 7

- Nhà Lý đã có những biện pháp gì để đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp?

- Trình bày những nét chính về tình hình phát triển thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Lý? Kể tên một số địa danh nổi tiếng về nghề thủ công và buôn bán thời kì này?

Mô tả vài nét về đời sống xã hội thời Lý.

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 4 SGK

Lời giải chi tiết:

* Những biện pháp đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp thời Lý:

- Định ra luật bảo vệ sản xuất và sức kéo cho nông nghiệp. 

- Nông dân nhận ruộng đất công cày cấy và nộp thuế cho nhà nước

- Chính sách “ngụ binh ư nông” để đảm bảo sức lao động trong nông nghiệp.

- Tổ chức làm thủy lợi và đắp đê. Khuyến khích khai khẩn đất hoang. 

* Thủ công nghiệp và buôn bán thời Lý:

* Đời sống xã hội thời Lý:

- Xã hội ngày càng phân hóa. 

- Tầng lớp thống trị: Vua, quý tộc, quan lại, địa chủ. Có nhiều đặc quyền, thế lực lớn. 

- Tầng lớp bị trị: nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì.

? mục 5

Trả lời câu hỏi mục 5 trang 63 SGK Lịch sử và Địa lí 7 

- Trình bày những thành tựu văn hóa-giáo dục tiêu biểu thời Lý.

- Việc xây dựng Văn Miếu- QUốc Tử Giám và mở khoa thi đầu tiên có ý nghĩa như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 5 SGK Lịch sử 7

Lời giải chi tiết:

* Việc xây dựng Văn Miếu- Quốc Tử Giám và mở khoa thi đầu tiên có ý nghĩa:

-  minh chứng ghi nhận quyết sách về đường hướng của nền giáo dục 

- Thể hiện sự quan tâm của nhà nước đối với giáo dục

Luyện tập

Trả lời câu hỏi mục Luyện tập trang 64 SGK Lịch sử và Địa lí 7

1. Từ thông tin bài học, hãy vẽ sơ đồ tư duy thể hiện những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa, giáo dục thời Lý. 

Phương pháp giải:

B1: Đọc thông tin mục 2, 4 và tổng hợp dữ liệu

B4: vẽ sơ đồ tư duy gồm 4 ý chính về chính trị, kinh tế, xã hội và 

Lời giải chi tiết:

Vận dụng

Trả lời câu hỏi mục vận dụng trang 64 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Hãy sưu tập tư liệu và chọn giới thiệu một di sản lịch sử - văn hóa thời Lý mà em thích nhất. Giải thích vì sao?

Phương pháp giải:

B1: Tìm kiếm, thông tin tư liệu qua sách báo, internet.

B2.: Một số si sản lịch sử- văn hóa thời Lý: chùa Dạm (Bắc Ninh), chùa Một Cột, Văn Miếu Quốc Tử Giám. 

Lời giải chi tiết:

Chùa Một Cột nằm trên phần đất thôn Phụ Bảo, tổng Yên Thành cũ. Chùa này xây vào khoảng tháng 10 năm Kỷ Sửu, tức vào tháng 9 năm 1049. Chùa hình vuông, mỗi chiều 3m, mái cong dựng trên cột đá hình trụ có đường kính 1,2m, cao 4m (chưa kể phần chìm dưới đất) gồm 2 trụ đá chồng lên nhau, gắn rất khéo, thoạt nhìn cứ tưởng là một khối đá liền. Tầng trên đỡ một hệ thống những thanh gỗ tạo thành bộ khung sườn kiên cố đỡ cho ngôi chùa dựng bên trên, nhìn chẳng khác nào một đoá hoa sen vươn thẳng lên từ một hồ nhỏ hình vuông có xây lan can bằng gạch chung quanh. Một cầu thang xây xinh xắn dẫn lên chùa. Trên cửa chùa có tấm biển đề "Liên hoa đài" (đài hoa sen).