4. Bài 15. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về chế độ chính trị

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 92 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

Em hãy quan sát và cho biết những hình ảnh dưới đây thể hiện nội dung nào của Hiến pháp về chế độ chính trị?

Phương pháp giải:

Nêu những hình ảnh thể hiện nội dung gì của Hiến pháp về chế độ chính trị.

Lời giải chi tiết:

Những nội dung của Hiến pháp về chế độ chính trị:

- Quốc huy nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân được tiến hành theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín.

- Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.

- Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ.

Khám phá 1

1. Quy định của Hiến pháp về tên nước, hình thức chính thể, chủ quyền lãnh thổ quốc gia của Việt Nam

Trả lời câu hỏi trang 93 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi dưới đây

a) Theo em, các thông tin trên đề cập đến những vấn đề cơ bản nào của quốc gia?

b) Vì sao nội dung của những thông tin đó được quy định trong Hiến pháp?

Phương pháp giải:

- Chỉ ra các vấn đề cơ bản của quốc gia được đề cập.

- Lý giải vì sao nội dung của những thông tin đó được quy định trong Hiến pháp.

Lời giải chi tiết:

a) Các thông tin trên đề cập đến những vấn đề cơ bản của quốc gia là:

+ Thông tin 1: Tổng tuyển cử Quốc hội thống nhất – Quốc hội khóa VI.

+ Thông tin 2: Đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, độc lập chủ quyền, thống nhất đất nước, toàn vẹn lãnh thổ, xây dựng, phát triển kinh tế, xã hội.

b) Nội dung của những thông tin đó được quy định trong Hiến pháp vì Việt Nam là một quốc gia độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, phải quy định để mọi hành vi chống lại độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, chống lại sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đều bị nghiêm trị nhằm góp phần giữ vững môi trường hoà bình, ổn định đề phát triển bên vững đất nước.

Khám phá 2

2. Quy định của Hiến pháp về bản chất của Nhà nước và tổ chức quyền lực chính trị

Trả lời câu hỏi trang 93 – 94 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Trong hệ thống chính trị Việt Nam, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, quản lí mọi mặt đời sống xã hội bằng pháp luật, xây dựng đất nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng Cộng sản Việt Nam là đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng. Đảng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, trong đó, Đảng lãnh đạo xây dựng Hiến pháp và pháp luật, nhưng khi đã có Hiến pháp và pháp luật thì Đảng chịu sự điều chỉnh của Hiến pháp và pháp luật bình đẳng như mọi chủ thể chính trị khác.

(Theo Lyluanchinhtri.vn, ngày 22/4/2020)

Thông tin 2. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tích cực cùng các cơ quan nhà nước trong xây dựng, hoàn thiện thể chế, góp phần quan trọng vào việc triển khai thi hành Hiến pháp và pháp luật theo tinh thần thượng tôn pháp luật, đáp ứng yêu câu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Đồng thời, mặt trận thực hiện giám sát các cơ quan nhà nước trong việc cụ thể hoá các quy định của Hiến pháp, cũng như việc thực hiện Hiến pháp và pháp luật.

(Theo tapchicongsan.org.vn, 11/6/2019)

Trường hợp. Lần đầu tiên được tham gia bỏ phiếu bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, anh K rất phấn khởi, tích cực và thực hiện nghiêm túc 6 bước trong quy trình bầu cử. Anh K được cùng mọi người trực tiếp bỏ lá phiếu của minh để bầu ra những đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

a) Từ các thông tin trên, em hãy xác định bản chất của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và vai trò của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên.

b) Em có nhận xét gì về thái độ và hành vi của anh K trong trường hợp trên?

Phương pháp giải:

- Xác định bản chất của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

-Chỉ ra vai trò của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên.

- Nhận xét về thái độ và hành vi của anh K.

Lời giải chi tiết:

- Bản chất của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam:

  “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”.

- Vai trò của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên:

+ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam:

Tích cực cùng các cơ quan nhà nước trong xây dựng, hoàn thiện thể chế, góp phần quan trọng vào việc triển khai thi hành Hiến pháp và pháp luật theo tính thân thượng tôn pháp luật, đáp ứng yêu câu xây dựng nhà nước pháp quyên xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân.

Thực hiện giám sát các cơ quan nhà nước trong việc cụ thể hoá các quy định của Hiền pháp, cũng như việc thực hiện Hiến pháp và pháp luật.

+ Đảng: lãnh đạo xây dựng Hiến pháp và pháp luật, nhưng khi đã có Hiến pháp và pháp luật thì Đảng chịu sự điều chỉnh của Hiến pháp và pháp luật bình đẳng như mọi chủ thể chính trị khác.

+ Các tổ chức thành viên: bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng cho các thành viên của tổ chức mình, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, tham gia thực hiện dân chủ và giám sát , phản biện xã hội, xây dựng hệ thống chính trị.

b) Nhận xét về thái độ và hành vi của anh K: đã thực hiện quyền và nghĩa vụ bầu cử của mình một cách nghiêm túc, tuân thủ đúng các nguyên tắc đề ra.

Khám phá 3

3. Quy định của Hiến pháp về đường lối đối ngoại

Trả lời câu hỏi trang 95 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và trả lời các câu hỏi dưới đây

Thông tin. Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với 189/193 nước thuộc tất cả các châu lục và có quan hệ tốt đẹp với tất cả nước lớn, các Uỷ viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược với 17 quốc gia (trong đó có 3 đổi tác chiến lược toàn điện), 13 đối tác toàn diện, tham gia hơn 500 hiệp định song phương và đa phương trên nhiều lĩnh vực.

(Theo dangcongsan.vn, ngày 30/9/2021)

a) Theo em, các hình ảnh và thông tin trên đã thể hiện nội dung nào về đường lối đối ngoại của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

b) Tại sao nội dung của đường lối đối ngoại được quy định trong Hiến pháp năm 2013?

Phương pháp giải:

- Chỉ ra đường lối đối ngoại của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được thể hiện qua hình ảnh và thông tin.

- Lý giải vì sao nội dung của đường lối đối ngoại được quy định trong Hiến pháp năm 2013.

Lời giải chi tiết:

a) Nội dung về đường lối đối ngoại của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thể hiện trong các hình ảnh:

+ Hợp tác ngoại giao hiệp định thương mại tự do và hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Châu Âu.

+ Việt Nam có quan hệ tốt đẹp với tất cả các nước lớn, các Ủy viên Thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc.

b) Đường lối đối ngoại được quy định trong Hiến pháp năm 2013 do để có thể phát triển tình hữu nghị với các nước trên thế giới, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.

Khám phá 4

a) Nội dung về đường lối đối ngoại của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thể hiện trong các hình ảnh:

+ Hợp tác ngoại giao hiệp định thương mại tự do và hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Châu Âu.

+ Việt Nam có quan hệ tốt đẹp với tất cả các nước lớn, các Ủy viên Thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc.

b) Đường lối đối ngoại được quy định trong Hiến pháp năm 2013 do để có thể phát triển tình hữu nghị với các nước trên thế giới, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.

Phương pháp giải:

- Nhận xét về hành vi của bạn H và chính quyền địa phương.

- Đưa ra suy nghĩ về ý kiến của hai bạn M và Y.

Lời giải chi tiết:

a) Nhận xét về hành vi của bạn H và chính quyền địa phương:

+ H đã tích cực tham gia đóng góp ý kiến nhằm góp phần phát triển địa phương, làm tấm gương sáng cho mọi người noi theo.

+ Chính quyền địa phương cũng đã tiếp nhận những đóng góp tích cực của người dân và xem xét thực hiện.

b) Nhận xét:

- Y là người có ý kiến đúng đắn.

- Bởi vì tất cả mọi người phải cùng nhau xây dựng, bảo vệ đất nước đặc biệt là vùng biên giới chứ không riêng gì người lớn và bộ đội biên phòng. Học sinh chúng ta thì cần phải thực hiện những hành động gián tiếp để bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ nước ta.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi trang 96 – 97 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

1. Em hãy cho biết khẳng định nào sau đây là đúng với các quy định của Hiến pháp về chế độ chính trị? Vì sao?

A. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia trên thế giới.

B. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam chỉ có quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực Đông Nam Á và châu Á.

C. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là quốc gia đa dân tộc và các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, hợp tác chặt chẽ với nhau.

D. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn giải quyết mọi vấn đề trên cơ sở luật pháp quốc tế trong mối quan hệ với các nước.

E. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện quyền lực nhà nước bằng hình thức duy nhất là dân chủ trực tiếp.

Phương pháp giải:

Chỉ ra các khẳng định đúng với các quy định của Hiến pháp về chế độ chính trị và giải thích.

Lời giải chi tiết:

- Những khẳng định đúng với các quy định của Hiến pháp về chế độ chính trị:

+ A. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia trên thế giới.

+ C. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là quốc gia đa dân tộc và các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, hợp tác chặt chẽ với nhau.

+ D. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn giải quyết mọi vấn đề trên cơ sở luật pháp quốc tế trong mối quan hệ với các nước.

- Bởi vì: Nhà nước Việt Nam luôn tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi, tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc. Điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi trang 97 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

2. Em hãy đánh giá các hành vi thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị trong các trường hợp dưới đây:

A. Chị M không tích cực tham gia góp ý dự thảo luật của Nhà nước.

B. Uỷ ban nhân dân và Mặt trận Tổ quốc xã B luôn tích cực phổ biến, tuyên truyền và tạo mọi điều kiện cho nhân dân trực tiếp, bình đẳng, bỏ phiếu kín để bầu cử Hội đồng nhân dân.

C. Anh K rất vui vẻ chia sẻ cho khách nước ngoài về một danh lam thắng cảnh của đất nước Việt Nam khi được hỏi.

D. Em Q luôn tự hào khi hát Quốc ca trong giờ chào cờ của trường.

Phương pháp giải:

Đánh giá các hành vi thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị.

Lời giải chi tiết:

- A. Chị M không tích cực tham gia góp ý dự thảo luật của Nhà nước.

Chị M đã không thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị, không tham gia vào đóng góp, xây dựng và phát triển luật của Nhà nước.

- B. Uỷ ban nhân dân và Mặt trận Tổ quốc xã B luôn tích cực phổ biến, tuyên truyền và tạo mọi điều kiện cho nhân dân trực tiệp, bình đẳng, bỏ phiếu kín để bầu cử Hội đồng nhân dân.

Uỷ ban nhân dân và Mặt trận Tổ quốc xã B thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị, đã tích cực tuyên truyền đến người dân cách thức để bầu cử.

- C. Anh K rất vui vẻ chia sẻ cho khách nước ngoài về một danh lam thắng cảnh của đất nước Việt Nam khi được hỏi.

Anh K đã thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị, góp phần quảng bá du lịch, hình ảnh của đất nước Việt Nam.

- D. Em Q luôn tự hào khi hát Quốc ca trong giờ chào cờ của trường.

Q đã tôn trọng Quốc ca nước Cộng hòa xã hội Việt Nam, điều này cho thấy niềm tự hào của Q khi là người dân Việt Nam.

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi trang 97 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

3. Nhà nước tổ chức trưng câu dân ý về Luật Nghĩa vụ quân sự, bạn T đã tích cực tham gia đóng góp ý kiến qua hòm thư góp ý của Quốc hội, đồng thời, còn động viên bạn bè cùng tham gia để hoàn thiện luật cho phù hợp với thực tiễn đất nước.

Theo em, T và các bạn đã thực hiện những quyền gì trong việc tham gia trưng cầu ý dân?

Phương pháp giải:

Chỉ ra những quyền mà T và các bạn đã thực hiện trong việc tham gia trưng cầu ý dân.

Lời giải chi tiết:

T và các bạn đã thực hiện các quyền sau:

- Quyền bỏ phiếu để biểu quyết khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân.

- Thực hiện theo đúng Hiến pháp về chế độ chính trị.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi trang 97 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

4. Khi tìm hiểu về bản chất của Nhà nước, M cho rằng, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp, tôn trọng và bảo vệ Hiến pháp.

Em có đồng ý với ý kiến của M không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đưa ra nhận định với ý kiến của M và giải thích.

Lời giải chi tiết:

- Đồng ý với ý kiến của M.

- Lý do: theo điều 2 Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định:

+ Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

+ Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam do Nhân dân làm chủ, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.

+ Quyền lực nhà nước là thống nhất có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”.

Luyện tập 5

Trả lời câu hỏi trang 97 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

5. Q thắc mắc, tại sao nước ta lại cần mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều nước trên thế giới nhưng phải giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia.

Căn cứ vào nội dụng bài học, em hãy giải thích cho Q.

Phương pháp giải:

Đưa ra lời giải thích cho thắc mắc của Q.

Lời giải chi tiết:

Chúng ta cần mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều nước trên thế giới nhưng phải giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia bởi vì hiện nay, quan hệ cạnh tranh chiến lược giữa một số nước diễn ra gay gắt, tác động mạnh mẽ đến khu vực và thế giới, trong đó có Việt Nam. Khi thực hiện quan hệ ngoại giao, ta phải vận dụng phương thức vừa hợp tác, vừa đấu tranh một cách linh hoạt, có đối sách phù hợp với từng nước lớn, quan hệ với nước này không làm ảnh hưởng tới quan hệ với nước khác, cũng như không ảnh hưởng đến độc lập, chủ quyền quốc gia Việt Nam, luôn luôn phải ở trong tâm thế cảnh giác.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi trang 97 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

1. Em hãy cùng các bạn sưu tầm thông tin và thiết kế sản phẩm tuyên truyền về hoạt động đối ngoại của Việt Nam với các nước trên thế giới.

Phương pháp giải:

Sưu tầm thông tin và thiết kế sản phẩm tuyên truyền về hoạt động đối ngoại của Việt Nam với các nước trên thế giới.

Lời giải chi tiết:

Việt Nam chủ trì cuộc họp đầu tiên của Ủy ban Các đại diện thường trực tại ASEAN (CPR 1/2020) trong năm Chủ tịch ASEAN 2020 của Việt Nam

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi trang 97 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Đề bài:

2. Em hãy viết một bức thư với chủ đề “Hoàng Sa, Trường Sa thân yêu của chúng em” và chia sẻ với các bạn.

Phương pháp giải:

- Viết một bức thư với chủ đề “Hoàng Sa, Trường Sa thân yêu của chúng em”.

- Chia sẻ với các bạn.

Lời giải chi tiết:

 Gửi các chú bộ đội ở quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa kính mến!

   Dạo này các chú có khỏe không ạ? Tình hình biển đảo như vậy chắc các chú lo lắm nhỉ? Ở nhà gia đình cháu vẫn bình thường ạ! Có nhiều lần cháu nghe trên tivi thông báo về biển đảo, chúng cháu cứ thấp thỏm không yên. Nhiều lần chúng cháu được bố kể về biển đảo. Tuy cháu chưa từng một lần được ra thăm đảo Trường Sa, Hoàng Sa nhưng khi xem những hình ảnh trên tivi, báo, đài, cháu thấy rất ngưỡng mộ và thương các chú. Nhìn các chú vất vả, canh gác bảo vệ biên cương cháu thấy rất xúc động. Bởi lẽ, chúng cháu đã mang trong mình dòng máu Việt Nam, tình yêu đất nước và niềm tự hào dân tộc. Hơn bao giờ hết, lúc này, tình cảm dành cho các chú càng in đậm trong lòng cháu và bao bạn bè cùng trang lứa, ghi khắc trong từng lớp học, mỗi hàng cây, in dấu trong từng lời thơ, câu hát... Các chú đừng buồn nhé, cháu biết các chú không ở bên gia đình, người thân nhưng có một điều rất quý giá và đáng trân trọng đó là tình cảm, tấm lòng của nhân dân Việt Nam luôn luôn dành trọn cho các chú.... Cháu sẽ cố gắng rèn luyện, học tập để có được sức khỏe và kiến thức thật tốt rồi sau này góp công xây dựng và bảo vệ đất nước như các chú.Cảm ơn các chú đã bảo vệ cho một cuộc sống yên bình trên mọi miền đất nước cho đến ngày hôm nay và mai sau. Cảm ơn các chú rất nhiều!

   Hẹn một ngày không xa cháu sẽ được ra đảo thăm các chú.

Cháu của các chú

                                                                                                                         Anh

Nguyễn Lan Anh