3. Nghĩa tường minh và hàm ý

Câu 1

Câu 1 (trang 44 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:

a) Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?

b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?

Lời giải chi tiết:

a. Câu "Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy", cho thấy người họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên, cái tặc lưỡi ấy ẩn chứa biết bao sự tiếc nuối.

b.

- Thái độ của cô gái: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, vội quay đi. Những từ ngữ ấy cho thấy cô gái ngượng ngùng, bối rối.

- Ý định của cô là để chiếc khăn lại cho anh thanh niên làm kỉ niệm.

Câu 2

Câu 2 (trang 44 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:

Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:

- Đây, tôi xin giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Lời giải chi tiết:

Hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích là: họa sĩ thích uống nước trà nhưng sáng nay chưa kịp uống.

Câu 3

Câu 3 (trang 44 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.

Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trống:

- Vô ăn cơm!

Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: 

- Cơm chín rồi!

Anh cũng không quay lại.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Lời giải chi tiết:

- Câu chứa hàm ý trong đoạn trích là câu: Cơm chín rồi.

- Hàm ý của câu đó: bé Thu muốn mời anh Sáu vào ăn cơm, nó muốn tránh gọi tiếng ba.

Câu 4

Câu 4 (trang 44 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?

a) Có người hỏi:

- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...

- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!

Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:

- Hà, nắng gớm, về nào…

Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.

b) – Này, thầy nó ạ.

Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.

- Thầy nó ngủ rồi à?

- Gì?

Ông lão khẽ nhúc nhích.

- Tôi thấy người ta đồn…

Ông lão gắt lên:

- Biết rồi!

Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.

Lời giải chi tiết:

- Những câu in đậm ở đây không chứa hàm ý. Câu in đậm thứ nhất là câu nói lảng (nói sang chuyện khác tránh đề tài đang bàn, còn gọi là “đánh trống lảng”).

- Câu in đậm thứ hai là câu nói dở dang.

Câu 5

Câu 5 (trang 45 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Tìm thêm một số câu thơ, câu ca dao có chứa hàm ý.

Lời giải chi tiết:

- Bài 1:

Lỗ mũi mười tám gánh lông,

Chồng yêu, chồng bảo tơ hồng trời cho.

Đêm nằm thì ngáy o o,

Chồng yêu, chồng bảo ngáy cho vui nhà.

- Bài 2: Chó cậy gần nhà, gà cậy gần chuồng.

- Bài 3:

 Bây giờ mận mới hỏi đào,

Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?

- Mận hỏi thì đào xin thưa,

Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào.