vụ xả thải năm 2016: formosa hình thức xử lý và hậu quả

Công ty Formosa Hà Tĩnh đã xả thải ra biển khiến hàng trăm tấn cá chết dạt lên bờ biển bốn tỉnh miền Trung Việt Nam gồm Quảng Bình, Quảng Trị, Hà Tĩnh, Thừa Thiên -Huế năm 2016. Công ty sau đó đã phải lên tiếng thừa nhận trách nhiệm và bồi thường 500 triệu đô la.

Trong thư gửi Cơ chế đặc biệt của Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc đề ngày 30/9/2024, Formosa Hà Tĩnh nói rằng công ty này tuân thủ nghiêm ngặt luật pháp Việt Nam và các tiêu chuẩn quốc tế trong việc thực hiện nhiều biện pháp bảo vệ môi trường, an toàn công nghiệp và an toàn sức khỏe nghề nghiệp.

Công ty con của Formosa Plastic Corporation (Đài Loan) nói rằng sự kiện xả thải gây nhiễm độc ven biển miền Trung Việt Nam tháng 4/2016 là tai nạn môi trường đơn lẻ và ngay lập tức thực hiện thanh toán theo yêu cầu của Chính phủ Việt Nam vào tháng 8 năm 2016.

Sau đó, phía Việt Nam đã sử dụng số tiền 500 triệu đô la Mỹ để bồi thường cho những cá nhân bị ảnh hưởng về thiệt hại về người và tài sản, mất việc làm và thực hiện nhiều biện pháp khác nhau để khôi phục sinh kế, bảo vệ sức khỏe và phục hồi hệ sinh thái biển.

Tuy nhiên, nhiều người hoạt động và cả người dân ở nơi bị ảnh hưởng trực tiếp bởi vụ xả thải không đồng ý với nội dung thư Formosa gửi cho Liên Hiệp Quốc, cho rằng việc đền bù cho người dân không thoả đáng và tuyên bố của doanh nghiệp này trong việc bảo vệ môi trường không đáng tin cậy khi chưa có một cơ quan độc lập nào thực hiện việc điều tra ảnh hưởng của khí thải và chất thải của nhà máy thép của Formosa ra môi trường.

Một nhà hoạt động ở Thị xã Ba Đồn (tỉnh Quảng Bình), người không muốn công khai danh tính vì lý do an ninh, cho RFA biết gia đình ông ở trong khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp từ việc Formosa xả thải gây thảm hoạ môi trường biển miền Trung.

Ông nói khi xác định mức đền bù, cán bộ địa phương làm việc rất bừa bãi, họ định ra mức đền bù theo đánh giá chủ quan của mình chứ không theo thực tế. Như bản thân ông là doanh nghiệp cung cấp dịch vụ sửa chữa tàu thuyền đánh cá, nhưng khi đánh giá thiệt hại do Formosa gây ra thì ông chỉ được coi là lao động phổ thông với định mức đền bù là 17 triệu đồng, chỉ bằng 20% so với thiệt hại thực tế.

Có những chủ tàu cá nhận được hàng trăm triệu đền bù, tuy nhiên, thiệt hại mà họ gánh chịu gấp ba, bốn lần số tiền này, ông cho hay.

Linh mục Nguyễn Văn Hùng, hiện đang cư trú tại Đài Loan, cho biết sau vụ xả thải, hàng chục ngàn người từ bốn tỉnh miền Trung bị ảnh hưởng bởi Formosa đã phải sang lao động ở Đài Loan vì không thể tìm việc ở quê nhà. Trong số này, gần 7.900 người cho rằng không nhận được bồi thường từ Formosa hoặc mức bồi thường không thoả đáng, và họ đã gửi hồ sơ cho Hội Công lý cho nạn nhân Formosa để kiện Formosa. Vụ kiện này đang được tòa Thượng thẩm thụ lý.

Vị linh mục này nói với RFA trong ngày 14/10 về việc Formosa khẳng định đã hoàn thành nghĩa vụ của mình:

"Formosa nói là đã khắc phục hậu quả của vấn đề ô nhiễm môi trường do Công ty Formosa gây ra năm 2016, chúng tôi yêu cầu cung cấp các dữ kiện và công bố các dữ kiện đó ở trên các phương tiện truyền thông nhưng mà cho đến hôm nay vẫn chưa có thông tin công khai nào về việc đó cả.

Việc bồi thường cho những người nạn nhân không có một cơ quan nào để mà có nghiên cứu độc lập để mà công bố một cách công khai về việc làm bồi thường, vì vậy trả lời của công ty Formosa cho Liên Hiệp quốc như vậy đó tôi thấy không đáng tin".

Trong báo cáo mang tên "Toàn cảnh thảm hoạ môi trường biển Việt Nam" về vụ xả thải năm 2016 gây ra bởi Formosa và được công bố trong cùng năm, nhóm Vì Một Hà Nội Xanh (sau đổi thành Green Trees) đã khảo sát thiệt hại ở xã Kỳ Lợi, thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.

Theo đó, hơn 1.000 hộ dân nơi đây tiến hành tự thống kê và khai báo thiệt hại đòi bồi thường, thì số tiền phải bồi thường đã lên tới hơn 1.000 tỷ đồng. Do vậy, nhóm này cho rằng số tiền 500 triệu đô la Mỹ tương đương 11.500 tỷ đồng mà Formosa chuyển cho Chính phủ Việt Nam không đủ để trợ giúp trực tiếp cho người dân bị thiệt hại ở bốn tỉnh miền Trung, chưa nói đến việc đầu tư cho đánh bắt xa bờ hay khôi phục môi trường biển.

Trong thư gửi Liên Hiệp Quốc, Formosa Hà Tĩnh cũng nói tác động của vụ việc đối với người dân địa phương đã được kiểm soát trong thời gian ngắn nhất có thể và đã phục hồi gần như hoàn toàn vào tháng 5 năm 2018. Formosa dẫn báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam rằng môi trường biển đã trở lại bình thường sau hai năm kể từ vụ việc và kết quả xét nghiệm chất lượng nước biển đã đạt tiêu chuẩn quốc gia trong khi Bộ Y tế Việt Nam theo dõi chất lượng đánh bắt cá, bao gồm cả đánh bắt ở vùng biển sâu và xác nhận rằng chúng an toàn để tiêu thụ.