Mai Thu
I. Lý do Xiêm không trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây
Trong bối cảnh các nước láng giềng ở Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, và Campuchia lần lượt trở thành thuộc địa của Anh và Pháp trong thế kỷ XIX, Xiêm (Thái Lan ngày nay) đã thành công giữ vững nền độc lập của mình. Sự thành công này là kết quả của sự kết hợp giữa chính sách đối ngoại khéo léo và những cải cách sâu rộng trong nội bộ.
1. Chính sách ngoại giao linh hoạt và khôn khéo:
- Giới cầm quyền Xiêm đã nhận thức rõ cuộc đấu tranh ảnh hưởng giữa hai cường quốc là Anh và Pháp tại khu vực này. Họ đã thực hiện chính sách "ngoại giao con thoi", khéo léo lợi dụng mâu thuẫn giữa Anh và Pháp để tự bảo vệ mình.
- Xiêm chấp nhận nhượng lại một số vùng đất biên giới (như Lào và Campuchia thuộc ảnh hưởng của Pháp, một phần Malaysia thuộc ảnh hưởng của Anh) để đổi lấy sự công nhận độc lập của phần lãnh thổ còn lại.
2. Thực hiện cải cách toàn diện để hiện đại hóa đất nước:
- Nhận thấy nguy cơ bị xâm lược nếu lạc hậu, triều đình Xiêm, đặc biệt dưới thời Vua Chulalongkorn (Rama V), đã tiến hành các cuộc cải cách mạnh mẽ theo mô hình phương Tây.
- Cải cách hành chính: Xây dựng bộ máy hành chính tập trung, hiện đại, thay thế chế độ phong kiến phân tán trước đó.
- Cải cách kinh tế: Mở cửa thị trường, khuyến khích thương mại, phát triển giao thông và thu hút đầu tư nước ngoài một cách có kiểm soát.
- Cải cách quân sự và giáo dục: Hiện đại hóa quân đội theo kiểu phương Tây và gửi học sinh, sĩ quan sang châu Âu du học để tiếp thu khoa học kỹ thuật và tư tưởng mới.
3. Vị trí địa lý chiến lược:
- Xiêm nằm ở vị trí địa lý "vùng đệm" giữa hai đế quốc Anh (kiểm soát Miến Điện và Malaysia) và Pháp (kiểm soát Đông Dương). Việc một bên thôn tính Xiêm có nguy cơ chọc giận bên còn lại, gây ra sự mất cân bằng quyền lực mà cả hai cường quốc đều không mong muốn.
II. Bài học từ công cuộc cải cách ở Xiêm đối với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Công cuộc giữ vững độc lập bằng cải cách của Xiêm mang lại nhiều bài học kinh nghiệm quý giá, đặc biệt đối với công cuộc phát triển và hội nhập của Việt Nam hiện nay:
1. Tầm quan trọng của cải cách thể chế và đổi mới tư duy:
- Chủ động đổi mới: Bài học lớn nhất là không thể bảo thủ và lạc hậu trong khi thế giới không ngừng vận động. Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách thể chế, pháp luật để tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển kinh tế và xã hội, tương tự như cách Xiêm đã làm để xoa dịu sự can thiệp của phương Tây.
- Nhận diện và thích nghi: Giới lãnh đạo Xiêm đã nhận diện đúng bối cảnh quốc tế và có tầm nhìn xa để tự thay đổi mình. Việt Nam cần phát huy tinh thần này trong bối cảnh toàn cầu hóa.
2. Kết hợp giữa sức mạnh nội sinh và ngoại lực:
- Phát huy nội lực: Cải cách của Xiêm chủ yếu dựa vào việc củng cố và phát triển bên trong. Việt Nam cần chú trọng việc xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, coi đây là nền tảng vững chắc nhất.
- Ngoại giao khéo léo: Việt Nam cần tiếp tục áp dụng chính sách đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa, củng cố quan hệ với tất cả các đối tác lớn để tạo môi trường hòa bình, ổn định cho phát triển, tránh bị chi phối bởi bất kỳ thế lực nào.
3. Vai trò của đội ngũ lãnh đạo và sự đồng thuận xã hội:
- Sự quyết đoán của người đứng đầu: Sự quyết đoán và tầm nhìn của các vị vua Xiêm trong việc thực hiện cải cách là yếu tố then chốt. Điều này nhấn mạnh vai trò của đội ngũ lãnh đạo có năng lực trong việc hoạch định và thực hiện các chiến lược phát triển dài hạn.