15/02/2024
15/02/2024
Nhà thơ Cuba. Jose Martin từng khẳng định bản chất của thơ ca, thơ bắt nguồn từ cảm xúc . “Thiếu tình cảm thì có thể trở thành người thợ làm những câu có vần chứ không làm được nhà thơ”. Nghĩ về thơ, Thanh Thảo tâm sự: “Kỳ lạ, là thơ. Lúc ta cất công tìm nó thì nó chạy đi đâu, còn lúc tình tình cờ, ta chợt nghe trong mình một tiếng nói, cứ như ai mượn ta hay nhập vào ai, không rõ bắt đầu, không định kết thúc”. Thơ là một thể loại văn học đặc biệt, có những đặc điểm riêng biệt so với các thể loại khác. Trong bài tâm sự của Thanh Thảo, cô ta miêu tả rằng thơ là kỳ lạ và khó nắm bắt. Khi ta cố gắng tìm hiểu về thơ, nó lại trốn đi. Tuy nhiên, đôi khi trong lòng ta lại xuất hiện một giọng nói, như mượn ta hay nhập vào ai đó.
“Lúc cất công tìm nó thì nó chạy đi đâu” chính là lúc người nghệ sĩ gò câu ép chữ, gượng mình viết thơ. Cảm xúc không chân thật, sản phẩm viết ra chỉ là một sáng tác mang tính hô hào, cổ động, đó chỉ là sản phẩm mang hình thức thơ, thiếu cảm xúc hoặc cảm xúc nhạt nhẽo, vô vị, người ta đọc rồi quên ngay. Đó là những xác chữ không hồn nằm thẳng đơ trên trang giấy. Thơ không phải là sự ghi chép, lắp ghép câu chữ, dụng công sáng tác. “Lúc tình cờ, ta chợt nghe trong lòng mình một tiếng nói, cứ như ai mượn ta hay nhập vào, không rõ bắt đầu, không rõ kết thúc” là thể hiện thơ đến bất chợt trong giây phút, thôi thúc người nghệ sĩ cầm bút viết, viết như một sự hối thúc mà không biết đã bắt đầu như thế nào, kết thúc ra sao, cảm xúc dào dạt thăng hoa. Đó là những khoảnh khắc xuất thần của nhà thơ tạo nên những sáng tác
Lưu Hiệp trong “Văn tâm điêu long” từng nói: “Tình cảm là sợi dọc của văn. Còn lời văn là sợi ngang của tư tưởng. Cái sợi dọc có ngay thẳng thì cái sợi ngang mới kết thành được. Hay Lê Ngọc Trà từng tâm sự: “Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói cuả tình cảm con người, là sự tự giãi bày và gửi gắm tâm tư”. Hoặc như L. Tôn x tôi: “Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu. Tình yêu con người và ước mơ cháy bỏng vì một xã hội công bằng, bình đẳng bác ái”. Qua đó có thể thấy tình cảm, cảm xúc làm cho nghệ thuật thăng hoa và có sức sống mãnh liệt trong thơ ca.
Thơ chạm tới những tầng sâu, những nơi âm thầm nhất của phận người: Thơ phản ánh cuộc đời, con người nhưng không ở bề nổi, bên ngoài – thứ mà bất cứ ai cũng có thể cảm, thấy được. Thơ nói lên nỗi đau của thân phận con người ở những góc khuất, những chiều sâu, những mảng tối. Từ đó đem đến cho người đọc niềm thương cảm sâu sắc.Tuy nhiên cách phản ánh của thơ không ồn ào, nặng nề mà bất chợt, nhẹ nhàng, thơ giúp người đọc nhìn ra được bản chất của đời sống, thấy được số phận con người một cách ngẫu nhiên và nhẹ nhàng nhất bằng cách người đọc từ thấu, tự cảm được. Ý kiến của Thanh Thảo đề cập tới đặc trưng của văn học nói chung và thơ ca nói riêng là tiếng nói hướng về con người, đặc biệt là thân phận con người ở những chiều sâu, những góc khuất mà không phải ai cũng dễ dàng thấy được.
Từ muôn xưa Việt Nam đã dùng thơ ca để nói lên những nỗi vui, buồn, mừng giận, âu lo,ước mong thầm kín trong lòng mình. Ngô Thì Nhậm thì nhận định “Tình cảm dồi dào thì thơ nảy sinh” hay Eliot từng nói “thơ là một lối thoát của cảm xúc”. Tình cảm đó còn lúc tình cờ, ta chợt nghe trong mình một tiếng nói, cứ như ai mượn ta hay nhập vào ai, không rõ bắt đầu, không định kết thúc.” Cảm xúc trong thơ đến bất chợt tình cờ, không có ý sắp đặt, bởi cội nguồn của thơ ca là cảm xúc dồi dào mãnh liệt của tâm hồn nhà thơ khi va chạm với cuộc đời. Nhưng những cảm xúc bất chợt đó không phải là những tình cảm dễ dãi mang tính bản năng mà là tình cảm được lắng đọng qua cảm xúc thẩm mĩ. Đó là những phút lóe sáng khi tâm hồn nghệ sĩ đạt đến độ chín nhất “thơ là sự chín đỏ trong cảm xúc”. Những cảm xúc bất chợt đến đã toát lên tư tưởng sâu sắc, mới mẻ. Thơ không chấp nhận những triết lý khô khan, giáo điều. Chính giây phút thăng hoa nhà thơ viết được những vần thơ có ý nghĩa, kết đọng ở bề sâu. Qua mỗi vần thơ ta cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ và những tư tưởng nhân văn tiến bộ hướng đến giá trị Chân Thiện Mĩ. Tiếng lòng thổn thức của nhà thơ phải được thể hiện qua thủ pháp nghệ thuật đa dạng phong phú “Thơ ca bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ”. Thế giới nghệ thuật đó luôn ẩn chứa cá tính sáng tạo,độc đáo của người nghệ sĩ. Thơ cũng chính là cuộc đời, thơ ăn sâu bén rễ vào mảnh đất hiện thực để nói lên tiếng lòng của thi sĩ về kiếp nhân sinh, trong đó điều khiến nhà thơ luôn đau đáu, trăn trở chính là phận người. Văn học nói chung và thơ nói riêng luôn giúp con người được sống, được biết nhiều cuộc đời, khái quát được số phận, bản chất của con người; đặc biệt khám phá được chiều sâu trong thế giới tinh thần của con người. Từ đó, khả năng thấu hiểu và đồng cảm với con người sâu sắc hơn. Nhà thơ luôn mang trong mình một con mắt tinh tế, một trái tim nhạy cảm, “những điều trông thấy” về cuộc sống, đặc biệt những nỗi đau, bất công, oan trái mà phận người phải đối diện luôn khiến nhà thơ “đau đớn lòng”, từ đó làm nên những trang thơ day dứt về phận người.
Bài “Tự tình” của Hồ Xuân Hương đã chạm tới những tầng sâu, nơi âm thầm nhất của phận người. Bài thơ trước hết là lời tự tình của Hồ Xuân Hương về chính phận mình. Đó là phận của kiếp hồng nhan bạc phận, duyên phận hẩm hiu
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn,
Đó là thái độ không cam phận nhưng càng phản kháng quyết liệt cuối cùng vẫn rơi vào đau khổ. Đồng thời đó cũng là thái độ không cam phận nhưng càng phản kháng quyết liệt cuối cùng vẫn rơi vào đau khổ. Ngoài ra bài thơ đã chạm tới thân phận bi kịch chung của những người phụ nữ mang thân đi lấy lẽ và của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Đố là sựchạm tới những tầng sâu, nơi âm thầm nhất của phận người, Hồ Xuân Hương đã có những sáng tạo độc đáo về ngôn từ, hình ảnh thơ…
Hay như Đọc Tiểu Thanh ký đã chạm tới những tầng sâu, nơi âm thầm nhất của phận người. Đó là những bậc giai nhân tài tử trong cuộc đời, là phận của chính nhà thơ luôn chịu lận đận, cô đơn trước cuộc đời
Cả hai bài thơ đều là nỗi đau cho thân phận con người nhất là những kiếp hồng nhan bạc mệnh, đều thấm đẫm tinh thân nhân đạo của hai nhà thơ. Cả hai tác giả đã có những sáng tạo đặc sắc về nghệ thuật để viết về phận người. Nhưng đối với bài “Tự tình” của Hồ Xuân Hương là nỗi niềm tự thương thân xót phận. Hồ Xuân Hương là người phụ nữ viết về nỗi thân phận hẩm hiu của người phụ nữ vừa trữ tình vừa đậm đà tính dân tộc. Bài thơ in đậm phong cách độc đáo của “bà Chúa thơ Nôm”. Còn đối với bài “Đọc Tiểu Thanh kí” vừa thương phận người mà thấm thía phận mình. Nguyễn Du đã mượn chén của người để rót rượu của mình. Bài thơ không chỉ thương cho phận của người xưa, người nay mà còn thương cho cả những kiếp tài hoa ở hậu thế. Mỗi tác giả đã chọn những cách khác nhau để “chạm” vào phần thẳm sâu của phận người và qua đó lan tỏa tới người đọc: Hồ Xuân Hương sử dụng thơ Nôm với ngôn ngữ thuần Việt, sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ, còn Nguyễn Du sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật viết bằng chữ Hán hàm súc, đa nghĩa.
Với người sáng tác: làm thơ không chỉ truyền đến người đọc tình yêu với nghệ thuật, cái đẹp mà còn khiến người đọc thấu hiểu và thương cảm trước thân phận con người. Để đạt được điều ấy, mỗi nhà thơ cần có tài năng, tấm lòng và sự trải nghiệm sâu sắc. Còn đối với độc giả thì nhận định của thanh Thảo định hướng cho người đọc trong quá trình tiếp nhận văn học, là tiêu chí giúp họ đánh giá được giá trị của một bài thơ hay đâu chỉ ở cảm xúc mà còn ở tấm lòng, ở cái tâm của người nghệ sĩ với cuộc đời, với con người.
Nhận xét của Thanh Thảo đã đề cao vai trò của cảm xúc. Để có được những cảm xúc bất chợt đến và tạo nên sáng tác chứa đựng những tư tưởng cao đẹp người nghệ sĩ phải sống trọn vẹn từng khoảnh khắc với cuộc đời. Không có tài năng nghệ thuật đủ chín, câu chữ, tứ thơ non nớt, hình ảnh nhạt nhòa thì dù có trái tim có căng tràn nhựa sống, cảm xúc tuôn trào cũng không thể có thơ. Thơ không chỉ là một dòng chữ mà còn là một hình ảnh, một giọng nói sống động trong lòng người đọc. Việc tìm hiểu và trải nghiệm thơ sẽ giúp ta hiểu rõ hơn về sức mạnh của từ ngữ và khám phá ra những cảm xúc và ý niệm mới.
Nếu bạn muốn hỏi bài tập
Các câu hỏi của bạn luôn được giải đáp dưới 10 phút
CÂU HỎI LIÊN QUAN
Top thành viên trả lời