Lập dàn ý phân tích số phận và vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật Mị được nhà văn Tô Hoài thể hiện trong đoạn trích " ai ở xa về..... chiếc áo vào miệng mị rồi bịt mắt cộng Mị đi"

a. Mở bài

- Dẫn dắt giới thiệu vấn đề.

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.

b. Thân bài

* Giới thiệu nhân vật Mị:

Nhà văn Tô Hoài đã dồn tất cả yêu thương để khắc họa nên hình ảnh một cô gái Mông có vẻ đẹp toàn diện giữa vùng núi cao Hồng Ngài:

- Xinh đẹp: “Trai đến đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị”

- Tài năng: Mị còn “thổi sáo giỏi” và “thổi lá cũng hay như thổi sáo”, hay đến mức “có bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị”

- Chăm chỉ, hiếu thảo và có khát vọng tự do: “Con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu”.

=> Hội tụ những vẻ đẹp ấy, tuổi trăng tròn của Mị tràn trề cơ hội được hưởng tình yêu và hạnh phúc.

* Cảm nhận đoạn trích thứ nhất:

- Vị trí đoạn trích và tóm tắt diễn biến dẫn đến đoạn trích: đây là những câu văn trầm buồn mở ra tác phẩm, khơi gợi những tò mò cho người đọc về thân phận một cô gái vùng cao. Và sau đó là những dòng lí giải về những biểu hiện có phần đặc biệt của Mị. Hội tụ những vẻ đẹp ngoại hình, tài năng và tâm hồn nhưng Mị đã bị biến thành con dâu gạt nợ nhà thống lí Pá Tra, do món nợ truyền kiếp của cha mẹ và do hủ tục cướp vợ của người Mèo. Từ cô gái tràn đầy sức sống, phơi phới tự do và yêu đời, sau những phản ứng yếu ớt và tiêu cực không mang lại kết quả, Mị đã dần trở thành con rùa lùi lũi nuôi trong xó cửa, mỗi ngày Mị càng không nói, cũng không nghĩ ngợi nữa.

Phân tích đoạn trích: 

Đoạn trích cho thấy nhịp sống thường ngày của cô con dâu gạt nợ tội nghiệp, tuy là con dâu nhà thống lí (giàu có và quyền lực nhất vùng Hồng Ngài) nhưng bị đày đọa cả về thể xác và tinh thần.

- Về thể xác, Mị đã bóc lột tối đa sức lao động qua sự liệt kê những công việc thường nhật của cô: quay sợi, thái cỏ ngựa, dệt vải, chẻ củi, đi cõng nước dưới khe suối lên… Đó là những công việc chất chồng, quanh năm suốt đời như thế. Thân phận con người đã bị biến thành công cụ lao động.

-> Liên hệ tác phẩm: Sự bóc lột này còn được diễn tả cụ thể qua những chi tiết khác trong truyện:

+ “Mị tưởng mình cũng là con trâu, mình cũng là con ngựa, là con ngựa phải đổi ở cái tàu ngựa nhà này đến cái tàu ngựa nhà khác, ngựa chỉ biết việc ăn cỏ, biết đi làm mà thôi”. Thậm chí, Mị còn chua xót nhận ra mình không bằng con trâu con ngựa “Con ngựa con trâu làm còn có lúc, đêm nó còn được đứng gãi chân, đứng nhai cỏ, đàn bà con gái nhà này thì vùi vào làm việc cả đêm cả ngày”.

+ Tháng ngày của Mị tính bằng công việc- những công việc giống nhau, nối tiếp nhau lặp đi lặp lại một cách nhàm chán “Tết xong thì lên núi hái thuốc phiện, giữa năm thì giặt đay, xe đay, đến mùa thì đi nương bẻ bắp, và dù đi hái củi, lúc bung ngô, lúc nào cũng gài một bó đay trong cánh tay để tước thành sợi. Bao giờ cũng thế, suốt năm suốt đời như thế”.

- Về tinh thần: có thể thấy rất rõ nỗi buồn trĩu nặng hiện rõ trên gương mặt, dáng hình của Mị:

+ Mị hiện ra âm thầm, lẻ loi, sống như gắn vào những vật vô tri vô giác, thường “ngồi quay sợi gai bên tảng đá trước cửa, cạnh tàu ngựa” trong khung cảnh tấp nập đông đúc, tấp nập của gia đình thống lí Pá Tra.

+ Lúc nào Mị cũng ở trạng thái “cúi mặt”, “mặt buồn rười rượi”.

-> Liên hệ tác phẩm: sự đày đọa về thể xác đã đẩy Mị đến trạng thái tê liệt về tinh thần,“mỗi ngày Mị càng không nói”, và “cũng không nghĩ ngợi nữa”.

+ Thủ pháp vật hóa đã đã cực tả nỗi đau của Mị: kiếp người bị biến thành kiếp vật tăm tối nặng nề (không bằng trâu con, con ngựa, như

con rùa nuôi trong xó cửa)

+ Hình ảnh căn buồng của Mị ở nhà thống lí rất ám ảnh “kín mít, có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng”. Đó là một thứ ngục thất giam cầm một tù nhân, là nấm mồ đã chôn vùi một con người trẻ tuổi khát khao sống. Hình ảnh ô cửa sổ cũng cho thấy thêm rằng Mị không còn ý niệm về thời gian, mất cảm giác về cuộc sống của mình và thân phận mình.

=> Giá trị hiện thực và nhân đạo:

- Phơi bày một hiện thực đau xót, dưới ách thống trị của cường quyền bạo lực và thần quyền hủ tục, người dân lao động miền núi Tây Bắc bị chà đạp một cách tàn nhẫn về thể xác và tinh thần, đến mức tê liệt cảm giác về sự sống, mất dần ý niệm về cuộc đời, từ những con người có lòng ham sống mãnh liệt trở thành những người sống mà như đã chết, tẻ nhạt và vô thức như những đồ vật vô tri vô giác.

- Gián tiếp tố cáo sự áp bức bóc lột của bọn địa chủ phong kiến miền núi đã sự hủy diệt ý thức sống của con người.

* Cảm nhận đoạn trích thứ hai:

- Vị trí đoạn trích và tóm tắt diễn biến dẫn đến đoạn trích: Đoạn trích nằm ở phần giữa của câu chuyện, được bắt đầu từ khung cảnh ngày xuân với những màu sắc rực rỡ và âm thanh rộn rã náo nhiệt, từ tiếng sáo gọi bạn tình réo rắt, từ hũ rượu mà Mị cứ uống ực từng bát trong bữa cơm ngày Tết cúng ma. Những tác nhân đó đã dìu hồn Mị bềnh bồng sống lại những đêm Tết ngày trước. Mị quên đi thực tại.

- Phân tích đoạn trích: Đoạn trích đã cho thấy sức sống tiềm tàng, khát vọng sống chân chính của Mị:

+ Mị “thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước”, tình trạng sống mà như chết đã được cởi bỏ.

+ Lần đầu tiên sau sau những tháng ngày mất ý niệm về thời gian, không gian và bản thân, Mị bừng tỉnh để ý thức về bản thân và quyền sống, trỗi dậy khát vọng hạnh phúc “Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi. Bao nhiêu người có chồng cũng muốn đi chơi ngày Tết”.

Liên hệ tác phẩm:

- Trong hơi rượu, trong tiếng sáo tha thiết, sức ám ảnh của tuổi xuân cứ lớn dần. Với những hành động như người mộng du, Mị đang vượt thoát khỏi hoàn cảnh để tìm lại chính mình:

+ Mị lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng. Mị thắp sáng căn buồng như thắp sáng khát vọng của đời mình.

+ Mị muốn đi chơi, Mị cũng sắp đi chơi. Mị quấn lại tóc, …với tay lấy cái váy hoa, …rút thêm cái áo…

+ Mị không quan tâm đến sự hiện hữu của A Sử. Lúc này, A Sử vừa về, lại đang sửa soạn đi chơi, muốn rình bắt mấy người con gái nữa về làm vợ, nó lấy làm lạ trước những hành động của Mị, cất tiếng hỏi nhưng Mị cũng không buồn đáp lời…

=> Và hành động vượt thoát hoàn cảnh của Mị đã bị A Sử chặn đứng. Tuy nhiên, hành động dã man của A Sử chỉ có thể trói buộc được

thân xác Mị, ngăn cản được hành động đi chơi của Mị chứ không thể dập tắt sức sống mãnh liệt đang trào dâng trong Mị. Trong hơi rượu nồng nàn, Mị quên đi những đau đớn thể xác để thả hồn theo tiếng sáo gọi bạn tình, đến với những cuộc chơi…

- Giá trị nhân đạo: Tuy rằng lần vùng vẫy thứ nhất không đủ sức để thay đổi số phận của Mị nhưng nó có ý nghĩa thật sâu sắc, cho biết rằng sức sống của Mị vẫn còn và có thể hồi sinh. Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc vẫn tiềm ẩn trong sâu thẳm tâm hồn nhân vật, như ngọn lửa âm ỉ cháy dưới lớp tro tàn nguội lạnh, chỉ cần một trận gió là nó có thể bùng cháy mãnh liệt.

- Giá trị nội dung:

+ Giá trị hiện thực: Miêu tả chân thực số phận nô lệ cực khổ của người dân nghèo Tây Bắc dưới ách thống trị tàn bạo của bọn cường quyền phong kiến miền núi.

+ Giá trị nhân đạo: Truyện thể hiện lòng yêu thương, sự đồng cảm sâu sắc với thân phận đau khổ của người lao động nghèo miền núi và thái độ căm thù mãnh liệt các thế lực tàn bạo, chà đạp lên quyền sống của con người. Khẳng định niềm tin vào vẻ đẹp tâm hồn, sức sống mãnh liệt và khát vọng hạnh phúc cháy bỏng của con người. Dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt đến đâu, con người cũng không mất đi khát vọng tự do và sống hạnh phúc.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Nhà văn ít tả hành động mà chủ yếu khắc họa tâm tư, nhiều khi mới chỉ là các ý nghĩ chập chờn trong

tiềm thức nhân vật -> nhân vật hiện lên chân thực và sinh động.

c. Kết bài

Với việc xây dựng hình tượng nhân vật Mị, Tô Hoài khắc họa rất rõ cuộc sống của những người dân nghèo miền núi trước khi có ánh sáng của Đảng, đồng thời lên án sự thống trị, chuyên quyền độc đoán của giai cấp thống trị thời bấy giờ.