Thanh Tịnh là một trong những cây bút tiêu biểu của nhóm Tự lực văn đoàn, ông có sở trường về truyện ngắn và kí. Truyện ngắn “Chuyến xe cuối năm” được in trong tập Quê mẹ (1941). Tác phẩm đã thể hiện tình cảm yêu mến quê hương đất nước qua việc miêu tả cảnh sắc thiên nhiên, con người nơi làng quê Bắc Bộ.
Truyện kể về nhân vật tôi - một chàng trai xa quê lâu ngày trở về thăm quê vào dịp Tết. Trên đường đi anh bắt gặp hình ảnh mọi người hối hả trở về quê ăn Tết, trên chiếc xe khách cũng chở đầy người và hành lý. Khi xuống xe ở bến đò thì trời đã tối, nhân vật tôi cùng với mọi người ngồi nghỉ ngơi chờ sang sông.
Khi nhìn thấy dòng sông rộng mênh mông, gió thổi lạnh lùng, nhân vật tôi nhớ lại kỉ niệm xưa khi còn bé xíu được theo mẹ đi chợ phiên. Lúc đó anh rất thích thú ngắm nhìn các món hàng được bày bán bên vệ đường, nhưng vì quá mệt nên thiếp đi lúc nào không hay. Đến khi tỉnh dậy thì đã thấy mình nằm trong quán trọ ven sông, xung quanh toàn là đàn ông say rượu ngủ la liệt. Còn mẹ anh thì đang loay hoay nấu nướng dưới bếp.
Sau khi lên bờ, hai mẹ con tiếp tục cuộc hành trình, đến đoạn sông vắng vẻ thì gặp phải bọn cướp. Mẹ của nhân vật chính đã lấy thân mình che chắn cho con, để rồi bà bị chúng đâm chết. Hình ảnh người mẹ hi sinh mạng sống để bảo vệ đứa con thơ mãi in đậm trong tâm trí khiến nhân vật tôi vô cùng đau đớn xót xa.
Câu chuyện kết thúc bằng khung cảnh yên bình của buổi chiều tà, nhân vật tôi lặng lẽ quan sát cảnh vật xung quanh và hồi tưởng lại những kỉ niệm xưa cũ. Qua tác phẩm, Thanh Tịnh đã gửi gắm thông điệp sâu sắc về tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt.
Đọc Chuyến xe cuối năm ta như được đắm chìm trong không khí ấm áp, vui tươi của mùa xuân. Những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam hiện ra thật đẹp đẽ, thanh bình. Đó là cánh đồng lúa chín vàng ươm trải dài tít tắp, là dòng sông êm đềm uốn lượn, là lũy tre xanh rì rào trong gió… Tất cả tạo nên bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, làm say đắm lòng người.
Bên cạnh đó, tác giả còn khắc họa thành công hình ảnh những con người lao động cần cù, chịu khó. Họ là những người nông dân chân lấm tay bùn, suốt ngày vất vả trên đồng ruộng. Nhưng họ vẫn luôn lạc quan, yêu đời, sẵn sàng giúp đỡ nhau trong lúc khó khăn. Điều này thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của người dân Việt Nam.
Có thể nói, Chuyến xe cuối năm là một tác phẩm văn học đặc sắc, mang đậm dấu ấn của nhà văn Thanh Tịnh. Tác phẩm đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam.
Qua câu chuyện Chuyến xe cuối năm, em càng thêm yêu quý và trân trọng quê hương, đất nước của mình. Em sẽ cố gắng học tập tốt để sau này có thể đóng góp sức mình xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.