So sánh điểm giống và khác nhau giữa hai tác phẩm "Lão Hạc" (Nam Cao) và "Hai Đứa Trẻ" (Thạch Lam)
"Lão Hạc" của Nam Cao và "Hai Đứa Trẻ" của Thạch Lam là hai tác phẩm tiêu biểu của văn học Việt Nam giai đoạn 1930–1945. Cả hai truyện đều phản ánh cuộc sống cơ cực của người dân nghèo, nhưng lại được thể hiện bằng hai phong cách và góc nhìn khác nhau. Bằng việc phân tích sự giống và khác nhau giữa hai tác phẩm này, chúng ta có thể thấy được bức tranh chân thực của xã hội Việt Nam đương thời và sự sáng tạo độc đáo của từng tác giả.
Trước tiên, điểm giống nhau nổi bật giữa "Lão Hạc" và "Hai Đứa Trẻ" là ở sự đồng cảm sâu sắc với số phận của những người nghèo khó. Trong "Lão Hạc", nhân vật lão Hạc là một người nông dân nghèo khổ, sống đơn độc và luôn trăn trở về tương lai của con trai. Lão phải đấu tranh giữa tình yêu thương con với nỗi bất lực vì hoàn cảnh thiếu thốn, cuối cùng chọn cái chết để bảo toàn số tiền ít ỏi cho con. Còn trong "Hai Đứa Trẻ", Thạch Lam lại miêu tả một làng quê nghèo nàn, nơi chị em Liên và An cùng những người dân quê khác sống một cuộc đời tẻ nhạt, lặp đi lặp lại. Qua cuộc sống của họ, Thạch Lam bộc lộ nỗi thương cảm trước sự nghèo khó, bế tắc của những con người bị giam hãm trong cái vòng luẩn quẩn của nghèo đói và cô đơn. Như vậy, cả hai tác phẩm đều thể hiện sự cảm thông với số phận của những người cùng khổ, một đặc điểm thường thấy trong văn học hiện thực phê phán.
Tuy nhiên, hai tác phẩm cũng có những điểm khác biệt rõ rệt về nội dung và phong cách. Trước hết, trong "Lão Hạc", Nam Cao chú trọng khai thác bi kịch cá nhân của lão Hạc, đặc biệt là bi kịch tinh thần. Cuộc sống nghèo khổ không chỉ khiến lão đau khổ về thể xác mà còn dằn vặt lão về mặt tinh thần, khi phải đưa ra quyết định bán "cậu Vàng" - con chó mà lão yêu quý nhất. Nam Cao miêu tả chi tiết những suy nghĩ, dằn vặt của lão Hạc để khắc họa rõ nét bi kịch của con người bị đẩy đến đường cùng. Ngược lại, Thạch Lam trong "Hai Đứa Trẻ" không xây dựng tình huống gay gắt hay bi kịch cá nhân, mà tập trung vào việc tái hiện không khí tĩnh lặng, chậm rãi của làng quê nghèo. Qua đó, tác phẩm truyền tải nỗi buồn man mác, cảm giác lạc lõng và khát vọng mơ hồ của những con người mong muốn thoát khỏi sự tẻ nhạt, nhưng lại không có khả năng tự thay đổi số phận.
Phong cách nghệ thuật cũng là một điểm khác biệt quan trọng. Nam Cao với bút pháp hiện thực sắc sảo và cách miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế đã tạo nên một câu chuyện sống động, gợi lên nỗi đau đớn, ám ảnh về số phận con người. Trong khi đó, Thạch Lam lại chọn lối viết nhẹ nhàng, sâu lắng và giàu chất thơ. Ngôn ngữ miêu tả trong "Hai Đứa Trẻ" mộc mạc, giản dị, nhưng tạo nên một bức tranh làng quê đầy chất trữ tình. Khung cảnh buổi chiều tàn, hình ảnh ngọn đèn leo lét trong đêm cùng tiếng rao của gánh hàng rong làm nổi bật cái buồn thấm đượm và sự cô quạnh trong cuộc sống nơi phố huyện.
Tóm lại, "Lão Hạc" và "Hai Đứa Trẻ" đều thành công trong việc khắc họa hình ảnh người dân nghèo, nhưng mỗi tác phẩm lại có cách tiếp cận riêng. Nếu như Nam Cao mạnh mẽ lên án xã hội, thể hiện nỗi đau đến tận cùng của những số phận nghèo khó, thì Thạch Lam nhẹ nhàng, tinh tế trong việc miêu tả cái buồn tĩnh lặng, sâu sắc của cuộc sống làng quê. Hai tác phẩm đều mang giá trị nhân văn sâu sắc, góp phần phản ánh thực trạng xã hội và khơi gợi lòng cảm thông của người đọc đối với những con người ở đáy xã hội.