NGƯỜI LIỆT NỮ Ở AN ẤP

(Trích Truyền kì tân phả, Đoàn Thị Điểm)

Hoàng triều về đời niên hiệu Vĩnh Thịnh, đời Lê Dụ Tông có vị Tiến sĩ trẻ tên là Đinh Hoàn, hiệu Mặc Trai, người làng An Ấp, tỉnh Nghệ An), cha mẹ mất sớm, ít anh em. Lớn lên, lập gia thất nhưng bà vợ đầu cứ sinh luôn con gái, nên ông lấy con gái Hà quan, họ Nguyễn làm vợ thiếp. Bà này nghi dung nhàn nhã, ăn nói đoan trang, thêu thùa, khâu vá rất lành nghề, lại có tài văn thơ nổi tiếng. Khi về nhà chồng tự sửa mình nghiêm chỉnh, rất có lễ độ với chồng. Đinh Hoàn vừa yêu, vừa kính trọng. Gặp những khi ở triều lui về rảnh việc, thường cùng với bà xướng hoạ văn thơ, hâm mộ các vị trung thần liệt nữ. Các bài xướng hoạ đã chép ở tập Quan thư hoà minh, nay không lục ra đây. Nhớ lại có một hôm về mùa xuân, ông ngủ dậy muộn, bà làm một bài thơ “thoát trầm”(3) có ý khuyên can.

Lược một bài thơ [...]

Ông xem thơ than rằng: “Lời thơ tao nhã, ngụ ý sâu xa, đời xưa khen Khương hậu)... và Từ phi(5) cũng chưa là tột bực vậy”. Bèn vời phu nhân đến, nhận lỗi từ tạ. Từ đó, ông vắt tóc nhà cơm(6), ăn muộn dậy sớm, trong hàng quan nổi tiếng là người cần mẫn. Đến năm Ất Tí, triều đình kén sứ thần đi Trung Quốc kết nối bang giao, quần thần cử ông sung vào chức ấy. Ông lại về nhà riêng, gọi phu nhân bảo rằng:

– Ta sinh vào thời Lê, nhận quan tước triều Lê, ăn bổng lộc triều Lê, đông, tây, nam, bắc vua sai đi đâu là đi đấy, nếu làm được hết phận sự không phụ lòng uỷ thác của nhà vua thì ta cũng lấy làm thoả mãn cái chí bình sinh của ta vậy. Suy nghĩ nàng liễu bồ yếu ớt, vắng vẻ cô phòng, chặn sương gối tuyết gia lòng trinh, hoa xuân trăng thu gửi mối hận, nghĩ đến tâm tình ấy, càng thêm bồi hồi, đó là lòng ta quyến luyến vì nàng mà không sao dời đi được. Phu nhân nghe nói ngậm ngùi hôi lâu chứa chan mà rằng:

– Sứ mệnh cần lao, tang bồng khí khái, là phận sự của trượng phu. Thiếp nay không những là người không biết và cũng không dám can thiệp đến. Còn như bèo bọt chút thân, phấn hoa phận gái, như thiếp này thật không đáng kể. Duy có một điều đáng lo ngại là: lang quân thể chất vàng ngọc, dấn thân vào nơi giá lạnh, lên núi lội nước, gội gió tắm mưa, tiêu điều nơi đất khách, vất vả phong trần, khi ấy mỗi người ở một nơi, thiếp này dù có can trường như sắt đá cũng không tài nào không mềm rủ được. Nói xong, nước mắt tràn xuống như mưa. Ông nhiều lần vỗ về nhưng phu nhân do lòng lo buồn mà sinh bệnh. Ông rất lấy làm áy náy nhưng vì việc nước rất cần nên đành phải tạm khuây khoả.

(Tóm tắt đoạn lược: Đến kì đăng trình, trăm quan làm lễ tiễn hành, người nhà ông đi theo đến trạm Lữ tư tạm nghỉ lại. Phu nhân nâng chén rượu làm bài thơ tặng chồng, trước khi đi, chồng có tặng cho bà cái la y, bà quyến luyến nửa mê nửa tỉnh. Đinh Hoàn đi sử di qua nhiều nơi, mỗi nơi đều để vịnh thơ. Thơ ông hay và được so sánh với thơ của những bậc danh nhân: Lý Bạch (7) Hạ Tri Chương (8), Mạnh Giao (9), Thiếu Lăng(10) Vệ Giới(11),... Đường đi gian nan, vì sức yếu lại lo lắng thương tâm trước cái chết của những người đi cùng nên ông đã mất tại Yên Kinh. Trước khi mất, ông chỉ băn khoăn việc nước chưa lo trọn vẹn. Biết tin chồng mất, phu nhân thương tiếc làm một bài văn tế ca ngợi công đức của chồng và bày tỏ tình cảm sâu sắc, nguyện hi sinh theo chồng.)

Thấy lời lẽ bài văn tế ấy là bà có ý quyên sinh, mọi người đều đã khuyên giải:

- Phu nhân ngày thường vốn nổi tiếng là người thông tuệ. Sao nay cố chấp quả như thế. Này, vợ chồng dẫu là đạo cả nhưng âm dương hai ngả khác nhau. Cho nên nàng Lục Chân(12) tự gieo mình xuống lầu, chưa chắc theo được chồng; người trinh nữ đứng trên núi hoá đá, cũng chỉ là vô ích. Huống chi sứ quân chết về việc nước, phu nhẫn cần gì phải làm cho mai tàn, liễu úa, nát ngọc chìm châu. Nếu vậy không phải là tấm lòng trung của sử quân lúc ngày thường vậy.

Phu nhân gạt nước mắt mà rằng:

- Vị vong nhân này không dám mua cái tiếng chặt vai khoét mắt đâu, chỉ vì xuân về hoa héo, lòng chết hình còn, không tưởng gì đến nhân gian nữa.

Người nhà thấy khuyên giải không ăn thua gì, có ý để phòng cẩn thận không

rời phu nhân một bước. Một hôm, phu nhân đốt đèn ngồi một mình, khi ấy là mùa thu muộn, giờ vàng hiu hắt, cây khuya xào xạc, sấu tường nỉ non, tiếng đập vải lạnh lùng như giã vào lòng người cô phụ, trăng suông như rọi vào giọt lệ Vương sinh.

Nỗi thương tâm khiến phu nhân đờ đẫn, nhìn đâu cũng toàn thấy cảm sau. Phu nhân càng thêm thê thảm, gục xuống bàn mà nức nở khiến cõi lòng chìm sâu vào cõi đê mê. Trong cơn dật dờ đó, thấy một người khăn vuông đai rộng từ xa đến gần, nhìn kĩ hoá ra chính là chồng vậy. Phu nhân đón chào, mừng quá chảy nước mắt mà rằng:

- Từ khi cách biệt đã bốn năm rồi, biết bao nỗi bị sầu, mộng hồn tản mát, không nơi nào là không tìm đến tung tích lang quân, ấy thế mà lang quân chẳng có đoái hoài gì đến thiếp. Nếu bảo rằng trần gian và thiên thượng hai nơi cách biệt, thì sao Thuần phi (13) có hội ngộ, Chức Nữ (4) lại tương phùng, vậy thì lang quân đối với thiếp rất là bạc tình!

Ông buồn nét mặt mà rằng:

– Ta từ khi về chầu thiên đình, được trông coi về việc bút nghiên, nơi thiên tào công việc nhiều, không có thì giờ đến thăm nàng, còn tấm lòng khăng khít thuỷ chung này không bao giờ thay đổi.

Phu nhân muốn lưu ông ở lại tự tình. Ông vỗ về nói:

– Chết sống là lẽ thường xưa nay, hợp tan là tuần hoàn việc thế. Vì Ngọc Tiên(15) có duyên tái hợp, Dương Thái Chân(16) cơ ước lai sinh. Vi Ngọc phải bỏ phiền về nơi học lãnh gương tan, cái ngày chúng ta gặp nhau sắp đến rồi.

Nói xong, có một trận thanh phong, không biết ông biến đi đậu mất. Phu nhân thương khóc chợt tỉnh dậy, sai thị nữ ra xem trời đất chỉ thấy sương mù trăng mờ, đêm đã gần sáng rồi.

Từ đó phu nhân lại càng có ý quyên sinh nhưng chưa có dịp. Đến ngày lễ tiểu tường (17) ông, người nhà bận việc, phu nhân ở trong buồng xé cái áo mà ngày trước ông tặng tự thắt cổ đến chết. Đến khi người nhà biết thì phu nhân đã tắt thở rồi. Cả nhà thương cảm, tống táng theo tang lễ. Việc ấy tâu lên, triều đình cho lập đền thờ, đề bảng nêu ra cửa, khắc chữ: “Trinh liệt phu nhân từ ban cấp tổ điển” bốn mùa có tế lễ, người làng cầu đảo đều có linh ứng.

(Lược một đoạn...)

Vài năm sau, có người thư sinh họ Hà đi vãn cảnh đến đền Liệt nữ, làm bài thơ ca ngợi phu nhân nhưng tỏ ý không coi trọng Đinh Hoàn. Phu nhân đã mời thư sinh đến tranh luận và đưa ra lí lẽ để bảo vệ Đinh Hoàn, cho rằng ông là người sống trung nghĩa, chết vì non sông, đáng trân trọng.

(Nguyễn Đăng Na, Văn xuôi tự sự Việt Nam thời trung đại, NXB Giáo dục, 2001)

(1)Vĩnh Thịnh: Niên hiệu của Lê Dụ Tôn.

(2) Nay thuộc huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.

(3) Thoát trâm: trút cái trâm cài đầu. Chu Tuyên vương thường dậy muộn, bà Khương hậu rút bỏ trâm cài đầu và hoa đeo tai, đứng ở Vĩnh Hạng để can vua. Tuyên vương cảm ngộ, từ đó ra chầu thật sớm, làm nên nghiệp Trung Hưng.

(4) Khương hậu: Vợ Chu Tuyên vương.

(5) Từ Phi: Vợ Dương Thái Tông.

(6) Vắt tóc, nhả cơm: Chu công đang gội đầu có hiền sĩ đến, ba lần vắt tóc cho khô để ra tiếp, đang ăn cơm, có hiền sĩ đến, ba lần nhả miếng cơm ra để đón khách.

(7) Thi nhân danh tiếng thời Đường.

(8) Thi nhân danh tiếng thời Đường.

(9) Thi nhân danh tiếng thời Đường.

(10) Thiếu Lăng: Đỗ Phủ, vì ông ở Thiếu Lăng cho nên người ta gọi là Đỗ Thiếu Lăng, thơ ông hay nhất thời Đường.

(11) Vệ Giới: Người đời Tấn, từ nhỏ nổi tiếng là con người ngọc, sau thích bàn về huyền lí.

(12) Nàng Lục Chân là thiếp yêu của Thạch Sùng rất đẹp. Khi Sùng bị Tôn Tú bắt, nàng nhảy từ trên lầu xuống chết.

(13) Thuần phi: Vợ vua Thuấn, Nga Hoàng và Nữ Anh hai chị em (con vua Nghiêu) đều lấy Thuần, khi mất làm thần sông Tương.

(14) Chức Nữ: Tích “Ngưu Lang, Chức Nữ”, hằng năm được gặp nhau một lần vào ngày 7 tháng 7

(15) Vi Ngọc Tiên: Đời Đường, Vi Cao lúc hàn vi, ở trọ nhà họ Khương, chung tình với nàng Ngọc Tiên và tặng nàng một cái vòng tay, hẹn 7 năm đến cưới làm vợ. Quá hạn không đến, nàng tự sát.

(16) Dương Thái Chân: Dương Quý phi bị chết ở núi Mã Ngôi, sau lại tái sinh cùng với Đường Minh Hoàng kết làm vợ chồng lần nữa.

(17) Lễ tiểu tường: Lễ tang chẵn một năm, cũng gọi là luyện tế.

* Đoàn Thị Điểm (1705 –1749), hiệu: Hồng Hà nữ sĩ, là nữ sĩ Việt Nam thời Lê Trung Hưng. Bà là tác giả tập Truyền kì tân phả (chữ Hán) và tác giả của truyện thơ Chinh phụ ngâm (bản chữ Nôm – 412 câu thơ). Bà là người được đánh giá là bậc nhất về sắc đẹp lẫn tài văn trong những nữ sĩ danh tiếng nhất, bên cạnh Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan và Sương Nguyệt Anh.

Câu 1. Xác định những dấu hiệu đặc trưng của truyện truyền kì trong văn bản Người liệt nữ ở An Ấp (0,5đ)

Câu 2. Truyện Người liệt nữ ở An Ấp có những sự việc nào? Sự việc chính nào thể hiện vẻ đẹp của nhân vật chính?(0,5đ)

Câu 3. Phân tích vẻ đẹp nổi bật ở nhân vật chính. Nêu nhận xét của em về sự việc quyên sinh của phu nhân ở gần cuối tác phẩm (1đ)

Câu 4. Phân tích ý nghĩa của yếu tố kì ảo trong tác phẩm và cho biết: Chúng có vai trò như thế nào trong việc khắc họa nhân vật chính (1đ)

Câu 5. Nhận xét đặc điểm ngôn ngữ của tác phẩm và cho biết: Đoạn nào thể hiện rõ nhất đặc điểm ngôn ngữ ấy (1đ)

Question

NGƯỜI LIỆT NỮ Ở AN ẤP
 
(Trích Truyền kì tân phả, Đoàn Thị Điểm)
 
Hoàng triều về đời niên hiệu Vĩnh Thịnh, đời Lê Dụ Tông có vị Tiến sĩ trẻ tên là Đinh Hoàn, hiệu Mặc Trai, người làng An Ấp, tỉnh Nghệ An), cha mẹ mất sớm, ít anh em. Lớn lên, lập gia thất nhưng bà vợ đầu cứ sinh luôn con gái, nên ông lấy con gái Hà quan, họ Nguyễn làm vợ thiếp. Bà này nghi dung nhàn nhã, ăn nói đoan trang, thêu thùa, khâu vá rất lành nghề, lại có tài văn thơ nổi tiếng. Khi về nhà chồng tự sửa mình nghiêm chỉnh, rất có lễ độ với chồng. Đinh Hoàn vừa yêu, vừa kính trọng. Gặp những khi ở triều lui về rảnh việc, thường cùng với bà xướng hoạ văn thơ, hâm mộ các vị trung thần liệt nữ. Các bài xướng hoạ đã chép ở tập Quan thư hoà minh, nay không lục ra đây. Nhớ lại có một hôm về mùa xuân, ông ngủ dậy muộn, bà làm một bài thơ “thoát trầm”(3) có ý khuyên can.
 
Lược một bài thơ [...]
 
Ông xem thơ than rằng: “Lời thơ tao nhã, ngụ ý sâu xa, đời xưa khen Khương hậu)... và Từ phi(5) cũng chưa là tột bực vậy”. Bèn vời phu nhân đến, nhận lỗi từ tạ. Từ đó, ông vắt tóc nhà cơm(6), ăn muộn dậy sớm, trong hàng quan nổi tiếng là người cần mẫn. Đến năm Ất Tí, triều đình kén sứ thần đi Trung Quốc kết nối bang giao, quần thần cử ông sung vào chức ấy. Ông lại về nhà riêng, gọi phu nhân bảo rằng:
 
– Ta sinh vào thời Lê, nhận quan tước triều Lê, ăn bổng lộc triều Lê, đông, tây, nam, bắc vua sai đi đâu là đi đấy, nếu làm được hết phận sự không phụ lòng uỷ thác của nhà vua thì ta cũng lấy làm thoả mãn cái chí bình sinh của ta vậy. Suy nghĩ nàng liễu bồ yếu ớt, vắng vẻ cô phòng, chặn sương gối tuyết gia lòng trinh, hoa xuân trăng thu gửi mối hận, nghĩ đến tâm tình ấy, càng thêm bồi hồi, đó là lòng ta quyến luyến vì nàng mà không sao dời đi được. Phu nhân nghe nói ngậm ngùi hôi lâu chứa chan mà rằng:
 
– Sứ mệnh cần lao, tang bồng khí khái, là phận sự của trượng phu. Thiếp nay không những là người không biết và cũng không dám can thiệp đến. Còn như bèo bọt chút thân, phấn hoa phận gái, như thiếp này thật không đáng kể. Duy có một điều đáng lo ngại là: lang quân thể chất vàng ngọc, dấn thân vào nơi giá lạnh, lên núi lội nước, gội gió tắm mưa, tiêu điều nơi đất khách, vất vả phong trần, khi ấy mỗi người ở một nơi, thiếp này dù có can trường như sắt đá cũng không tài nào không mềm rủ được. Nói xong, nước mắt tràn xuống như mưa. Ông nhiều lần vỗ về nhưng phu nhân do lòng lo buồn mà sinh bệnh. Ông rất lấy làm áy náy nhưng vì việc nước rất cần nên đành phải tạm khuây khoả.
 
(Tóm tắt đoạn lược: Đến kì đăng trình, trăm quan làm lễ tiễn hành, người nhà ông đi theo đến trạm Lữ tư tạm nghỉ lại. Phu nhân nâng chén rượu làm bài thơ tặng chồng, trước khi đi, chồng có tặng cho bà cái la y, bà quyến luyến nửa mê nửa tỉnh. Đinh Hoàn đi sử di qua nhiều nơi, mỗi nơi đều để vịnh thơ. Thơ ông hay và được so sánh với thơ của những bậc danh nhân: Lý Bạch (7) Hạ Tri Chương (8), Mạnh Giao (9), Thiếu Lăng(10) Vệ Giới(11),... Đường đi gian nan, vì sức yếu lại lo lắng thương tâm trước cái chết của những người đi cùng nên ông đã mất tại Yên Kinh. Trước khi mất, ông chỉ băn khoăn việc nước chưa lo trọn vẹn. Biết tin chồng mất, phu nhân thương tiếc làm một bài văn tế ca ngợi công đức của chồng và bày tỏ tình cảm sâu sắc, nguyện hi sinh theo chồng.)
 
Thấy lời lẽ bài văn tế ấy là bà có ý quyên sinh, mọi người đều đã khuyên giải:
 
- Phu nhân ngày thường vốn nổi tiếng là người thông tuệ. Sao nay cố chấp quả như thế. Này, vợ chồng dẫu là đạo cả nhưng âm dương hai ngả khác nhau. Cho nên nàng Lục Chân(12) tự gieo mình xuống lầu, chưa chắc theo được chồng; người trinh nữ đứng trên núi hoá đá, cũng chỉ là vô ích. Huống chi sứ quân chết về việc nước, phu nhẫn cần gì phải làm cho mai tàn, liễu úa, nát ngọc chìm châu. Nếu vậy không phải là tấm lòng trung của sử quân lúc ngày thường vậy.
 
Phu nhân gạt nước mắt mà rằng:
 
- Vị vong nhân này không dám mua cái tiếng chặt vai khoét mắt đâu, chỉ vì xuân về hoa héo, lòng chết hình còn, không tưởng gì đến nhân gian nữa.
 
Người nhà thấy khuyên giải không ăn thua gì, có ý để phòng cẩn thận không
 
rời phu nhân một bước. Một hôm, phu nhân đốt đèn ngồi một mình, khi ấy là mùa thu muộn, giờ vàng hiu hắt, cây khuya xào xạc, sấu tường nỉ non, tiếng đập vải lạnh lùng như giã vào lòng người cô phụ, trăng suông như rọi vào giọt lệ Vương sinh.
 
Nỗi thương tâm khiến phu nhân đờ đẫn, nhìn đâu cũng toàn thấy cảm sau. Phu nhân càng thêm thê thảm, gục xuống bàn mà nức nở khiến cõi lòng chìm sâu vào cõi đê mê. Trong cơn dật dờ đó, thấy một người khăn vuông đai rộng từ xa đến gần, nhìn kĩ hoá ra chính là chồng vậy. Phu nhân đón chào, mừng quá chảy nước mắt mà rằng:
 
- Từ khi cách biệt đã bốn năm rồi, biết bao nỗi bị sầu, mộng hồn tản mát, không nơi nào là không tìm đến tung tích lang quân, ấy thế mà lang quân chẳng có đoái hoài gì đến thiếp. Nếu bảo rằng trần gian và thiên thượng hai nơi cách biệt, thì sao Thuần phi (13) có hội ngộ, Chức Nữ (4) lại tương phùng, vậy thì lang quân đối với thiếp rất là bạc tình!
 
Ông buồn nét mặt mà rằng:
 
– Ta từ khi về chầu thiên đình, được trông coi về việc bút nghiên, nơi thiên tào công việc nhiều, không có thì giờ đến thăm nàng, còn tấm lòng khăng khít thuỷ chung này không bao giờ thay đổi.
 
Phu nhân muốn lưu ông ở lại tự tình. Ông vỗ về nói:
 
– Chết sống là lẽ thường xưa nay, hợp tan là tuần hoàn việc thế. Vì Ngọc Tiên(15) có duyên tái hợp, Dương Thái Chân(16) cơ ước lai sinh. Vi Ngọc phải bỏ phiền về nơi học lãnh gương tan, cái ngày chúng ta gặp nhau sắp đến rồi.
 
Nói xong, có một trận thanh phong, không biết ông biến đi đậu mất. Phu nhân thương khóc chợt tỉnh dậy, sai thị nữ ra xem trời đất chỉ thấy sương mù trăng mờ, đêm đã gần sáng rồi.
 
Từ đó phu nhân lại càng có ý quyên sinh nhưng chưa có dịp. Đến ngày lễ tiểu tường (17) ông, người nhà bận việc, phu nhân ở trong buồng xé cái áo mà ngày trước ông tặng tự thắt cổ đến chết. Đến khi người nhà biết thì phu nhân đã tắt thở rồi. Cả nhà thương cảm, tống táng theo tang lễ. Việc ấy tâu lên, triều đình cho lập đền thờ, đề bảng nêu ra cửa, khắc chữ: “Trinh liệt phu nhân từ ban cấp tổ điển” bốn mùa có tế lễ, người làng cầu đảo đều có linh ứng.
 
(Lược một đoạn...)
 
Vài năm sau, có người thư sinh họ Hà đi vãn cảnh đến đền Liệt nữ, làm bài thơ ca ngợi phu nhân nhưng tỏ ý không coi trọng Đinh Hoàn. Phu nhân đã mời thư sinh đến tranh luận và đưa ra lí lẽ để bảo vệ Đinh Hoàn, cho rằng ông là người sống trung nghĩa, chết vì non sông, đáng trân trọng.
 
(Nguyễn Đăng Na, Văn xuôi tự sự Việt Nam thời trung đại, NXB Giáo dục, 2001)
 
(1)Vĩnh Thịnh: Niên hiệu của Lê Dụ Tôn.
 
(2) Nay thuộc huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
 
(3) Thoát trâm: trút cái trâm cài đầu. Chu Tuyên vương thường dậy muộn, bà Khương hậu rút bỏ trâm cài đầu và hoa đeo tai, đứng ở Vĩnh Hạng để can vua. Tuyên vương cảm ngộ, từ đó ra chầu thật sớm, làm nên nghiệp Trung Hưng.
 
(4) Khương hậu: Vợ Chu Tuyên vương.
 
(5) Từ Phi: Vợ Dương Thái Tông.
 
(6) Vắt tóc, nhả cơm: Chu công đang gội đầu có hiền sĩ đến, ba lần vắt tóc cho khô để ra tiếp, đang ăn cơm, có hiền sĩ đến, ba lần nhả miếng cơm ra để đón khách.
 
(7) Thi nhân danh tiếng thời Đường.
 
(8) Thi nhân danh tiếng thời Đường.
 
(9) Thi nhân danh tiếng thời Đường.
 
 (10) Thiếu Lăng: Đỗ Phủ, vì ông ở Thiếu Lăng cho nên người ta gọi là Đỗ Thiếu Lăng, thơ ông hay nhất thời Đường.
 
(11) Vệ Giới: Người đời Tấn, từ nhỏ nổi tiếng là con người ngọc, sau thích bàn về huyền lí.
 
(12) Nàng Lục Chân là thiếp yêu của Thạch Sùng rất đẹp. Khi Sùng bị Tôn Tú bắt, nàng nhảy từ trên lầu xuống chết.
 
(13) Thuần phi: Vợ vua Thuấn, Nga Hoàng và Nữ Anh hai chị em (con vua Nghiêu) đều lấy Thuần, khi mất làm thần sông Tương.
 
(14) Chức Nữ: Tích “Ngưu Lang, Chức Nữ”, hằng năm được gặp nhau một lần vào ngày 7 tháng 7
 
(15) Vi Ngọc Tiên: Đời Đường, Vi Cao lúc hàn vi, ở trọ nhà họ Khương, chung tình với nàng Ngọc Tiên và tặng nàng một cái vòng tay, hẹn 7 năm đến cưới làm vợ. Quá hạn không đến, nàng tự sát.
 
(16) Dương Thái Chân: Dương Quý phi bị chết ở núi Mã Ngôi, sau lại tái sinh cùng với Đường Minh Hoàng kết làm vợ chồng lần nữa.
 
 (17) Lễ tiểu tường: Lễ tang chẵn một năm, cũng gọi là luyện tế.
 
* Đoàn Thị Điểm (1705 –1749), hiệu: Hồng Hà nữ sĩ, là nữ sĩ Việt Nam thời Lê Trung Hưng. Bà là tác giả tập Truyền kì tân phả (chữ Hán) và tác giả của truyện thơ Chinh phụ ngâm (bản chữ Nôm – 412 câu thơ). Bà là người được đánh giá là bậc nhất về sắc đẹp lẫn tài văn trong những nữ sĩ danh tiếng nhất, bên cạnh Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan và Sương Nguyệt Anh.
 
Câu 1. Xác định những dấu hiệu đặc trưng của truyện truyền kì trong văn bản Người liệt nữ ở An Ấp (0,5đ)
 
Câu 2. Truyện Người liệt nữ ở An Ấp có những sự việc nào? Sự việc chính nào thể hiện vẻ đẹp của nhân vật chính?(0,5đ)
 
Câu 3. Phân tích vẻ đẹp nổi bật ở nhân vật chính. Nêu nhận xét của em về sự việc quyên sinh của phu nhân ở gần cuối tác phẩm (1đ)
 
Câu 4. Phân tích ý nghĩa của yếu tố kì ảo trong tác phẩm và cho biết: Chúng có vai trò như thế nào trong việc khắc họa nhân vật chính (1đ)
 
Câu 5. Nhận xét đặc điểm ngôn ngữ của tác phẩm và cho biết: Đoạn nào thể hiện rõ nhất đặc điểm ngôn ngữ ấy (1đ)

Nguyễn Việt Tùng · Accepted Answer

Câu 1.
Truyện "Người liệt nữ ở An Ấp" mang những dấu hiệu đặc trưng của thể loại truyện truyền kì, bao gồm:

Yếu tố kì ảo: Chi tiết Đinh Hoàn hiện về trong giấc mộng của phu nhân là một yếu tố kì ảo rõ nét. Yếu tố này giúp lí giải sự quyên sinh của bà, đồng thời thể hiện sự "thiêng hóa" tình cảm giữa hai vợ chồng.

Cốt truyện li kì: Câu chuyện xoay quanh mối tình và số phận bi kịch của Đinh Hoàn và phu nhân, với các tình tiết như Đinh Hoàn đi sứ, qua đời ở đất khách, phu nhân đau buồn quyên sinh, và sau đó được phong liệt nữ, hiện về để tranh luận với người đời.

Chủ đề ca ngợi người trung nghĩa: Tác phẩm không chỉ ca ngợi lòng trung trinh của phu nhân mà còn đề cao sự trung nghĩa, tận tụy vì việc nước của Đinh Hoàn. Đây là một chủ đề phổ biến trong văn học trung đại.

Sự kết hợp giữa yếu tố lịch sử và hư cấu: Các chi tiết về niên hiệu Vĩnh Thịnh, đời Lê Dụ Tông, các địa danh như An Ấp, Yên Kinh, cùng với nhân vật lịch sử như Đinh Hoàn, được lồng ghép với các tình tiết hư cấu để tạo nên câu chuyện.

Câu 2.
Các sự việc chính của truyện:

Đinh Hoàn lấy phu nhân người họ Nguyễn làm vợ thiếp, ông vừa yêu vừa kính trọng bà.

Bà khuyên chồng chăm chỉ học tập, làm việc qua bài thơ "thoát trâm".

Đinh Hoàn được triều đình cử đi sứ sang Trung Quốc.

Phu nhân đau buồn, lo lắng cho chồng và sau đó sinh bệnh.

Đinh Hoàn mất ở Yên Kinh.

Phu nhân viết văn tế chồng, bày tỏ ý định quyên sinh.

Người nhà khuyên giải nhưng phu nhân quyết giữ tấm lòng trung trinh.

Đinh Hoàn hiện về trong giấc mộng, nói chuyện với phu nhân.

Phu nhân quyên sinh theo chồng.

Triều đình phong cho bà là "Trinh liệt phu nhân", lập đền thờ.

Timi · Answer

câu 1: Những dấu hiệu đặc trưng của truyện truyền kì trong văn bản Người liệt nữ ở An Ấp:
- Không gian: không gian hư ảo, hoang đường, kì lạ.
- Thời gian: không xác định cụ thể, mang tính chất mơ hồ, kì bí.
- Cốt truyện: xoay quanh cuộc đời của nhân vật chính, thường gắn liền với những sự kiện li kì, huyền ảo.
- Nhân vật: thường là những nhân vật siêu nhiên, thần thánh hoặc những nhân vật có khả năng phi thường.

câu 2: - Truyện kể về cuộc đời của Đinh Hoàn và Nguyễn Thị Bích Châu. Sự kiện chính thể hiện vẻ đẹp của nhân vật chính là: Khi Đinh Hoàn đi sứ Trung Quốc trở về, Nguyễn Thị Bích Châu đã tự vẫn để giữ gìn tiết hạnh.

câu 3: Đoàn Thị Điểm là một trong số những nữ sĩ tài danh hiếm có của nền văn học Việt Nam. Bà viết nhiều bằng chữ Hán và chữ Nôm, hiện còn lại khoảng 60 bài thơ, 60 bài văn, 40 bài phú, 70 bài thơ hát nói. Truyền kì tân phả là tác phẩm xuất sắc nhất của Đoàn Thị Điểm. Đoạn trích Người liệt nữ còn ghi dấu ấn bởi nó phản ánh cuộc sống xã hội đương thời và đặc biệt là xây dựng thành công hình tượng nhân vật Đinh Hoàn và Nguyễn Thị Bích Châu.

Nhân vật Đinh Hoàn là một trí thức Nho học, một đại diện ưu tú của tầng lớp nho sĩ đương thời. Ông là người có học vấn uyên thâm, hiểu biết sâu rộng, giỏi thơ phú, am tường điển cố, điển tích. Điều này được thể hiện rõ nét qua việc ông cùng với bà Nguyễn Thị Bích Châu xướng họa thơ ca. Những bài thơ của ông được ví với Lý Bạch, Hạ Tri Chương, Mạnh Hạo Nhiên, Thiếu Lăng, Vệ Giới,... Qua đó, ta thấy được phần nào tài năng văn chương của Đinh Hoàn. Không dừng lại ở đó, ông còn là người có trách nhiệm với đất nước, với dân tộc. Khi được triều đình cử đi Trung Quốc kết nối bang giao, Đinh Hoàn đã nhận lệnh, gác lại hạnh phúc cá nhân, sẵn sàng lên đường làm tròn nghĩa vụ với Tổ quốc.

Bên cạnh đó, nhân vật Đinh Hoàn còn là một người chồng yêu thương vợ con. Ông hết mực chiều chuộng, chăm sóc bà Nguyễn Thị Bích Châu. Ông thấu hiểu tính cách, sở thích của vợ, đồng thời cũng rất trân trọng tài năng của bà. Mỗi khi bà làm thơ, ông đều đọc và góp ý. Đặc biệt, ông còn may cho bà chiếc la y để bà mặc trong buổi chia ly. Có thể nói, Đinh Hoàn là một người đàn ông mẫu mực, xứng đáng trở thành tấm gương sáng cho các đấng mày râu noi theo.

Đối lập với nhân vật Đinh Hoàn là nhân vật Nguyễn Thị Bích Châu. Bà là người phụ nữ xinh đẹp, tài sắc vẹn toàn. Bà có nhan sắc "liễu bồ yếu ớt", "hoa xuân trăng thu" và tài năng văn chương hơn người. Trong buổi xướng họa thơ ca, bà được Đinh Hoàn khen ngợi "thơ thoát trầm". Hơn nữa, bà còn là người phụ nữ giàu lòng yêu nước, thương dân. Nghe tin giặc ngoại xâm sang cướp phá, bà đã xin phép chồng đi đánh giặc. Trước khi lên đường, bà đã dặn dò Đinh Hoàn hãy chăm sóc tốt cho bản thân và đứa con trong bụng. Đồng thời, bà cũng khẳng định sẽ quay trở về sum họp với gia đình. Tuy nhiên, trên đường đi, bà đã hy sinh anh dũng. Cái chết của bà là biểu tượng cho tinh thần yêu nước bất diệt của người phụ nữ Việt Nam.

Như vậy, nhân vật Nguyễn Thị Bích Châu là một người phụ nữ hội tụ đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam. Đó là vẻ đẹp hình thức, vẻ đẹp tâm hồn và vẻ đẹp tài năng. Bà là một tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước, thương dân.

Tóm lại, nhân vật Đinh Hoàn và Nguyễn Thị Bích Châu là những nhân vật tiêu biểu cho vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam. Họ là những người phụ nữ tài sắc vẹn toàn, giàu lòng yêu nước, thương dân. Thông qua việc xây dựng thành công hai nhân vật này, tác giả Đoàn Thị Điểm đã góp phần khẳng định vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong lịch sử.

câu 4: Yếu tố kì ảo trong "Người liệt nữ ở An Ấp" đóng vai trò quan trọng trong việc khắc họa nhân vật chính Đinh Hoàn và Nguyễn Thị Hà Quan. Yếu tố này tạo nên một bức tranh đầy màu sắc, mang tính biểu tượng và gợi mở cho độc giả suy ngẫm về cuộc sống và tình yêu.

- Tạo dựng bối cảnh lịch sử: Yếu tố kỳ ảo giúp xây dựng một khung cảnh lịch sử đặc trưng, phản ánh thời đại Lê Trung Hưng, đồng thời tạo nền tảng cho câu chuyện diễn ra.
- Khắc họa nhân vật: Yếu tố kỳ ảo góp phần tạo nên hình ảnh Đinh Hoàn và Nguyễn Thị Hà Quan trở nên phi thường, vượt qua giới hạn của con người bình thường. Điều này làm tăng thêm sự ngưỡng mộ và tôn vinh dành cho họ.
- Thể hiện chủ đề: Yếu tố kỳ ảo giúp thể hiện rõ ràng chủ đề về lòng trung hiếu, tình yêu son sắt và tinh thần bất khuất của nhân dân Việt Nam trong thời chiến tranh. Nó tạo nên một không gian mơ mộng, lãng mạn nhưng vẫn giữ được tính thực tế và ý nghĩa sâu sắc.

Bằng cách sử dụng yếu tố kỳ ảo, tác giả đã thành công trong việc khắc họa nhân vật chính một cách ấn tượng, đồng thời tạo nên một tác phẩm giàu tính nghệ thuật và ý nghĩa.

câu 5: Đặc điểm ngôn ngữ của tác phẩm: Ngôn ngữ mang tính bác học, giàu tính biểu đạt, gợi hình ảnh, gợi cảm xúc. Đoạn trích "Người Liệt Nữ Ở An Ấp" thể hiện rõ đặc điểm này qua việc miêu tả cuộc sống, tâm trạng và số phận của nhân vật chính Đinh Hoàn và Phu Nhân Nguyễn Thị Hà Quan. Tác giả sử dụng ngôn ngữ tinh tế, uyển chuyển để tạo nên bức tranh đầy cảm xúc về tình yêu, sự hy sinh và bi kịch của cuộc sống.

NGƯỜI LIỆT NỮ Ở AN ẤP (Trích Truyền kì tân phả, Đoàn Thị Điểm) Hoàng triều về đời niên hiệu Vĩnh Thịnh, đời Lê Dụ Tông có vị Tiến sĩ trẻ tên là Đinh Hoàn, hiệu Mặc Trai, người làng An Ấp, tỉnh Nghệ...