Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, cảm xúc dồn nén, mang màu sắc trữ tình chính luận. "Mặt đường khát vọng" là tập trường ca hoành tráng, đây là tác phẩm tiêu biểu nhất của Nguyễn Khoa Điềm thời chống Mĩ. Trong đó, chương V có tên "Đất Nước" với cảm hứng chủ đạo về đất nước của nhân dân đã để lại nhiều ấn tượng. Tư tưởng bao trùm đoạn trích Đất nước là tư tưởng Đất nước của nhân dân. Tư tưởng ấy đã chi phối sự lựa chọn các hình ảnh, gợi nhắc các sự kiện, đưa đến giọng điệu, lời văn của đoạn trích.
Để khẳng định tư tưởng Đất nước của nhân dân, Nguyễn Khoa Điềm đã tìm hiểu, khám phá đất nước trên nhiều bình diện với nhiều khía cạnh khác nhau. Trên phương diện địa lí, không gian đất nước được mở ra với nhiều chiều kích khác nhau từ Bắc chí Nam, từ miền ngược tới miền xuôi, từ núi rừng tới biển cả:
Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái
Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại
Chín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương
Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm
Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút non Nghiên.
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống cha ông
Ôi Đất Nước sau bốn nghìn năm ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hóa núi sông ta...
Nguyễn Khoa Điềm đã nhìn đất nước trên bình diện lịch sử. Từ quá khứ, tác giả nhấn mạnh vai trò của nhân dân trong việc kiến tạo và làm nên đất nước. Ở hiện tại, nhân dân vẫn âm thầm, lặng lẽ làm nên đất nước, làm nên lịch sử. Cách nhìn nhận, đánh giá của tác giả mang tính nhân dân sâu sắc.
Trong cái nhìn của Nguyễn Khoa Điềm, nhân dân đã sáng tạo ra đất nước. Điều này được thể hiện ở hai phương diện: họ đã giữ gìn và truyền lại cho các thế hệ sau mọi giá trị vật chất và tinh thần của đất nước từ truyền thống văn hoá, phong tục tập quán đến các giá trị tinh thần như tình yêu, lòng căm thù, ý chí tự lực tự cường,... Họ đã chống ngoại xâm, quét sạch nội thù để làm nên đất nước. Họ đã lao động để xây dựng đất nước và chống ngoại xâm, quét sạch nội thù để làm nên đất nước. Họ đã lao động để xây dựng đất nước. Họ đã chống ngoại xâm, quét sạch nội thù để làm nên đất nước. Họ đã lao động để xây dựng đất nước.
Bằng cách sử dụng chất liệu văn hóa dân gian, Nguyễn Khoa Điềm đã đem đến cho người đọc cái nhìn mới mẻ về đất nước. Đoạn trích thấm đẫm màu sắc dân gian. Với hơn 90 lần xuất hiện, các chất liệu văn hóa dân gian như ca dao, tục ngữ, truyện cổ tích, phong tục tập quán,... đã trở thành một yếu tố thi luật quan trọng trong việc thể hiện tư tưởng cốt lõi của đoạn trích Đất nước: tư tưởng Đất nước của nhân dân.
Với những nét riêng độc đáo, đoạn trích đã đóng góp không nhỏ vào thành công của tác phẩm Mặt đường khát vọng - một trong những tác phẩm tiêu biểu của thơ ca Việt Nam hiện đại.