Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam thời kì sau năm 1875. Các tác phẩm của ông đều hướng đến phản ánh cuộc sống và số phận của con người sau ngày hậu chiến. Không chỉ có nội dung sâu sắc mà mỗi tác phẩm của Nguyễn Minh Châu còn có một hình thức nghệ thuật vô cùng độc đáo. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu là truyện ngắn "Cỏ lau", tác phẩm không chỉ thành công về mặt nội dung mà còn thành công về mặt nghệ thuật.
Truyện ngắn "Cỏ lau" của Nguyễn Minh Châu kể về nhân vật Cỏ, một người đàn bà nghèo khổ, bất hạnh. Cỏ có chồng là Sút - một người đàn ông vũ phu, bạo lực. Sút thường xuyên đánh đập, chửi bới Cỏ vì những lí do rất nhỏ nhặt. Có lần, Sút còn đuổi Cỏ ra khỏi nhà, bắt Cỏ phải ngủ ngoài trời mưa gió. Trong lúc tuyệt vọng nhất, Cỏ đã tìm đến cái chết bằng cách uống thuốc trừ sâu. Tuy nhiên, Cỏ may mắn được cứu sống. Sau khi hồi phục, Cỏ quyết định bỏ nhà đi, tìm đến một vùng đất mới để làm lại cuộc đời.
Trong truyện ngắn "Cỏ lau", nhân vật Cỏ được xây dựng khá thành công. Nhân vật này có những nét tính cách điển hình của người phụ nữ Việt Nam truyền thống. Đó là sự nhẫn nhục, cam chịu, sẵn sàng hi sinh bản thân vì gia đình. Khi bị chồng đánh đập, Cỏ không hề kêu la, oán trách. Khi bị chồng đuổi ra khỏi nhà, Cỏ cũng không hề chống cự, phản kháng. Thậm chí, khi bị chồng ép phải ngủ ngoài trời mưa gió, Cỏ cũng không hề than thở, kêu ca.
Tuy nhiên, bên cạnh sự nhẫn nhục, cam chịu, Cỏ cũng là một người phụ nữ giàu lòng tự trọng, khao khát được sống một cuộc sống bình dị, hạnh phúc. Khi bị chồng đánh đập, Cỏ đã từng có ý định tự tử. Khi được cứu sống, Cỏ đã quyết định bỏ nhà đi, tìm đến một vùng đất mới để làm lại cuộc đời. Hành động của Cỏ cho thấy cô là một người phụ nữ mạnh mẽ, dám đấu tranh để giành lấy hạnh phúc cho bản thân.
Bên cạnh nhân vật Cỏ, truyện ngắn "Cỏ lau" còn xây dựng thành công hình ảnh thiên nhiên. Hình ảnh thiên nhiên trong truyện được miêu tả một cách chân thực, sinh động, góp phần tô đậm thêm vẻ đẹp của nhân vật Cỏ. Hình ảnh cỏ lau được nhắc đến nhiều lần trong truyện, là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, kiên cường của nhân vật Cỏ. Dù phải trải qua bao nhiêu khó khăn, gian khổ, Cỏ vẫn luôn vươn lên, tỏa sáng.
Về nghệ thuật, truyện ngắn "Cỏ lau" có nhiều nét đặc sắc. Truyện được xây dựng theo lối kể chuyện giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống. Ngôn ngữ truyện trong sáng, giàu hình ảnh, gợi cảm. Cách xây dựng nhân vật và miêu tả thiên nhiên trong truyện cũng rất tinh tế, khéo léo.
Nhìn chung, truyện ngắn "Cỏ lau" là một tác phẩm hay, giàu ý nghĩa. Tác phẩm đã khắc họa thành công hình ảnh người phụ nữ Việt Nam truyền thống, vừa nhẫn nhục, cam chịu, vừa mạnh mẽ, dám đấu tranh để giành lấy hạnh phúc cho bản thân. Đồng thời, tác phẩm cũng gửi gắm thông điệp về sức sống mãnh liệt, kiên cường của con người trước những khó khăn, thử thách của cuộc sống.