Khái niệm:
- Nhân hóa: Dùng những từ ngữ, hình ảnh gắn với con người để miêu tả các đồ vật, con vật, cảnh vật… giúp cho các đối tượng cần miêu tả trở nên sinh động, có sức sống và gần gũi với con người.
- So sánh: Đối chiếu các sự vật, sự việc này với các sự vật, sự việc khác trên cơ sở quan hệ tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Điệp ngữ: Nhắc lại nhiều lần một từ, cụm từ làm tăng cường hiệu quả diễn đạt như nhấn mạnh, tạo ấn tượng, gây sự chú ý, gợi liên tưởng, cảm xúc, vần điệu cho người đọc.
- Ẩn dụ: Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng (giống nhau) nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho cho sự diễn đạt.
- Hoán dụ: Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Liệt kê: Sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tư tưởng, tình cảm.
Tác dụng:
- Nhân hóa: Tăng tính sinh động, biểu cảm, gần gũi cho sự vật, hiện tượng; thể hiện tình cảm, suy nghĩ của con người.
- So sánh: Làm rõ nét, nổi bật đặc điểm, tính chất của sự vật, sự việc được so sánh; tạo sự liên tưởng, gợi hình, gợi cảm; tăng sức thuyết phục cho lời văn.
- Điệp ngữ: Nhấn mạnh, tạo ấn tượng, gây sự chú ý, gợi liên tưởng, cảm xúc, vần điệu cho người đọc.
- Ẩn dụ: Tăng sức gợi hình, gợi cảm, tạo sự độc đáo, mới lạ trong cách diễn đạt; thể hiện chiều sâu ý nghĩa, tư tưởng, tình cảm.
- Hoán dụ: Tăng sức gợi hình, gợi cảm, tạo sự độc đáo, mới lạ trong cách diễn đạt; thể hiện chiều sâu ý nghĩa, tư tưởng, tình cảm.
- Liệt kê: Liệt kê theo từng cặp hoặc không theo từng cặp, liệt kê tăng tiến hoặc không tăng tiến, liệt kê theo thứ tự thời gian, liệt kê theo mức độ quan trọng...
Phân tích ví dụ:
- Nhân hóa: "Cây bàng già lặng lẽ đứng nhìn dòng người qua lại." (Nhân hóa cây bàng bằng động từ "đứng nhìn")
- So sánh: "Mặt trời như một quả cầu lửa khổng lồ đang lặn xuống chân trời." (So sánh mặt trời với quả cầu lửa dựa trên sự tương đồng về màu sắc và hình dáng)
- Điệp ngữ: "Em yêu quê hương em, yêu con sông xanh biếc, yêu cánh đồng lúa chín vàng." (Điệp ngữ "yêu" lặp lại ba lần để nhấn mạnh tình yêu quê hương)
- Ẩn dụ: "Bóng tre trùm lên âu yếm làng bản, xóm thôn." (Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, dùng "bóng tre" thay thế cho "lòng yêu thương" của con người)
- Hoán dụ: "Bàn tay ta làm nên tất cả, có sức người sỏi đá cũng thành cơm." (Hoán dụ lấy bộ phận "bàn tay" chỉ toàn thể "người lao động")
- Liệt kê: "Trên đường hành quân xa, dằng dặc trăm ngả, chúng tôi đã gặp biết bao nhiêu là khó khăn, thử thách." (Liệt kê theo từng cặp "đường hành quân xa", "dằng dặc trăm ngả", "khó khăn", "thử thách").