Phân tích bài thơ sớm mai gà gáy của huy cận

Nhắc tới Huy Cận, người ta nhớ ngay đến một “hồn thơ ảo não” (Hoài Thanh). Trước cách mạng tháng Tám 1945, ông đã góp mặt vào thơ ca đương thời một nỗi sầu nhân thế, một cái tôi cô đơn, buồn bã trước dòng đời. Với một tâm hồn nhạy cảm cùng những xúc cảm chân thành, nhà thơ đã gửi gắm vào từng trang thơ triết lí sâu sắc về con người và cuộc đời. Sớm mai gà gáy là một trong những sáng tác tiêu biểu cho hồn thơ ấy.
Bài thơ được rút ra từ tập lửa thiêng, sáng tác khi nhà thơ có chuyến đi công tác tại vùng biển Quảng Trị. Lửa Thiêng là tập thơ kết hợp giữa niềm hân hoan hào hứng của chàng thanh niên lần đầu bước chân vào cuộc kháng chiến, với chiều sâu suy tư triết lý của một hồn thơ giàu trí tuệ. Sớm mai gà gáy in đậm phong cách sáng tác của Huy Cận, vừa có nỗi buồn man mác, vừa tràn đầy niềm tin hi vọng vào cuộc sống mới.
“Sớm mai gà gáy, lòng tôi lại náo nức.
Đưa khách lên đường, thầy lại hẹn ngày về.
Thăm bui rau muống, thăm hàng cà, cây ớt.
Nhìn con lớn lên, thương con hơn mọi ngày.”
Mở đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên vùng nông thôn miền Trung du. Không gian mở rộng, bao la, ngút ngàn tầm mắt. Thời gian lúc rạng đông, bầu trời còn đẫm sương đêm. Sương trắng bủa vây xóm thôn, trùm lên ruộng lúa, hòa lẫn trong những đám cỏ xanh. Cảnh vật ẩn hiện chưa rõ nét, chỉ thấy thấp thoáng màu trắng mờ ảo của màn sương.
Tiếng gà gáy vang vọng, báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Âm thanh quen thuộc của làng quê Việt Nam suốt bao đời nay vẫn vậy, gợi cho con người ta sự bình yên, ấm áp lạ thường. Từ tiếng gà gáy, cả đất trời như bừng tỉnh sau giấc ngủ dài. Mặt trời ló rạng, tỏa ánh nắng ấm áp xua tan lớp sương đêm dày đặc, bao phủ trả lại vẻ đẹp lung linh vốn có cho vạn vật.
Bầu trời cao rộng, trong xanh vời vợi, mây trắng bồng bềnh lững lờ trôi. Cánh đồng lúa xanh tận chân trời, trải dài bất tận, như được nối liền giữa trời và đất. Gió thổi rì rào như lời ru của mẹ thiên nhiên đưa tâm hồn con người ta trở nên thư thái, nhẹ nhàng. Con người cũng xuất hiện, dù chỉ là hành động nhỏ nhưng cũng thể hiện tình yêu thương, gắn bó thắm thiết. Đó là tình cảm gia đình giản dị mà đầm ấm, khiến cho người ta thêm trân trọng cuộc sống này hơn.
“Tôi sẽ trở lại, mùa rau muống đang xanh.
Những ngọn mùng tơi đầu nhà nở to,
Vườn cam đang độ hoa lai nở rộ,
Cuối vườn, đàn ngan mấy chị em vàng ươm.”
Huy Cận say mê ngắm nhìn cảnh vật, rồi lâng lâng vui sướng khi thấy cảnh vật sinh sôi nảy nở tốt tươi. Niềm hạnh phúc ấy lan tỏa trong từng câu thơ, mang đến cho người đọc cảm giác lâng lâng khó tả. Nhà thơ như muốn ôm trọn tất cả vào lòng, lưu giữ mãi khoảnh khắc này.
Từng sự vật, từng con người đều được miêu tả bằng những từ ngữ giản dị nhưng chan chứa ân tình. Người đọc dễ dàng hình dung ra khung cảnh yên bình, tươi đẹp của làng quê Việt Nam. Qua đó, ta càng thêm yêu, thêm quý quê hương mình hơn.
“Chiếc áo nâu sồng như dáng quê
Sáng chớm lạnh, trong sân bùn ẩm
Đôi dép lông, chiếc nón lá nghiêng che,
Thầy bước mòn sỏi lối vườn sau.”
Khổ thơ cuối cùng khép lại bài thơ, nhưng để lại dư âm sâu sắc trong lòng độc giả. Tác giả nhắc tới chiếc áo nâu, một hình ảnh quen thuộc gắn liền với người nông dân Việt Nam. Chiếc áo sờn vai, bạc màu vì dãi dầu mưa nắng, vì vất vả làm lụng nuôi con khôn lớn. Đôi dép lốp, chiếc nón lá là những món đồ quen thuộc, bình dị của người dân quê.
Dù cuộc sống khó khăn, thiếu thốn, nhưng họ vẫn luôn lạc quan, yêu đời. Họ cống hiến hết mình cho tổ quốc, cho gia đình, không quản ngại gian nan, vất vả. Hình ảnh người cha hiện lên thật đẹp đẽ, đáng quý.
Nhà thơ khéo léo mượn hình ảnh cánh buồm giương to để nói lên khát vọng vươn xa của người dân chài. Cánh buồm no gió biểu trưng cho niềm tin, hi vọng của họ vào tương lai phía trước. Dù còn nhiều gian truân, thử thách, nhưng họ vẫn kiên cường bám biển, gìn giữ non sông.
Đó cũng chính là tinh thần yêu nước nồng nàn của nhân dân ta. Mỗi con người là một anh hùng thầm lặng, cống hiến sức mình cho đất nước, cho quê hương.
Bài thơ Sớm mai gà gáy của Huy Cận đã phác họa bức tranh thiên nhiên vùng nông thôn Bắc Bộ tuyệt đẹp. Từng câu thơ giản dị mà chan chứa tình yêu thương, khiến người đọc không khỏi rung động. Qua đó, nhà thơ cũng thể hiện niềm tin yêu vào cuộc sống mới, khi đất nước ta thoát khỏi ách thống trị của thực dân Pháp. Đó cũng là tinh thần chung của nhân dân ta thời bấy giờ, quyết tâm xây dựng cuộc sống mới.